Οδυσσέα Ελύτη «Ωδή στη Σαντορίνη» - Της Γιόλας Αργυροπούλου-Παπαδοπούλου*

Η «Ωδή στη Σαντορίνη» είναι το πρώτο κατά σειρά ποίημα της Ενότητας «Η θητεία του καλοκαιριού» από τη Συλλογή «Προσανατολισμοί». Πρόκειται για ένα αριστουργηματικό ποίημα του Οδυσσέα Ελύτη, στο οποίο ο κορυφαίος μας ποιητής εξυμνεί με τον δικό του, μοναδικό τρόπο τη Σαντορίνη, αυτό το ξεχωριστό αιγαιοπελαγίτικο νησί…

Βγήκες από τα σωθικά της βροντής

Ανατριχιάζοντας μες στα μετανιωμένα σύννεφα

Πέτρα πικρή, δοκιμασμένη, αγέρωχη

Ζήτησες πρωτομάρτυρα τον ήλιο

Για ν’ αντικρίσετε μαζί τη ριψοκίνδυνη αίγλη

Ν’ ανοιχτείτε με μια σταυροφόρο ηχώ στο πέλαγος.

Θαλασσοξυπνημένη, αγέρωχη

Όρθωσες ένα στήθος βράχου

Κατάστιχτου απ’ την έμπνευση της όστριας

Για να χαράξει εκεί τα σπλάχνα της η οδύνη

Για να χαράξει εκεί τα σπλάχνα της η ελπίδα

Με φωτιά με λάβα με καπνούς

Με λόγια που προσηλυτίζουν το άπειρο

Γέννησες τη φωνή της μέρας

Έστησες ψηλά

Στην πράσινη και ρόδινη αιθεροβασία

Τις καμπάνες που χτυπάει ο ψηλορείτης νους

Δοξολογώντας τα πουλιά στο φως του μεσαυγούστου.

Πλάι από ρόχθους, πλάι από καημούς αφρών

Μέσ’ από τις ευχαριστίες του ύπνου

Όταν η νύχτα γύριζε τις ερημιές των άστρων

Ψάχνοντας για το μαρτυρίκι της αυγής,

Ένιωσες τη χαρά της γέννησης

Πήδησες μες στον κόσμο πρώτη

Πορφυρογέννητη, αναδυομένη

Έστειλες ως τους μακρινούς ορίζοντες

Την ευχή που μεγάλωσε στις αγρυπνίες του πόντου

Για να χαϊδέψει τα μαλλιά της πέμπτης πρωινής.

Ρήγισσα των παλμών και των φτερών του Αιγαίου

Βρήκες τα λόγια που προσηλυτίζουν το άπειρο

Με φωτιά με λάβα με καπνούς

Τις μεγάλες γραμμές του πεπρωμένου σου.

Τώρα μπροστά σου ανοίγεται η δικαιοσύνη

Τα μελανά βουνά πλέουν στη λάμψη

Πόθοι ετοιμάζουν τον κρατήρα τους

Στην παιδεμένη χώρα της καρδιάς

Κι από το μόχθο της ελπίδας νέα γη ετοιμάζεται

Για να βαδίσει εκεί με αετούς και λάβαρα

Ένα πρωί γεμάτο ιριδισμούς

Η φυλή που ζωντανεύει τα όνειρα

Η φυλή που τραγουδάει στην αγκαλιά του ήλιου.

Ω κόρη κορυφαίου θυμού

Γυμνή αναδυομένη

Άνοιξε τις λαμπρές πύλες του ανθρώπου

Να ευωδιάσει ο τόπος από την υγεία

Σε χιλιάδες χρώματα ν’ αναβλαστήσει το αίσθημα

Φτεροκοπώντας ανοιχτά

Και να φυσήξει από παντού η ελευθερία.

Άστραψε μες στο κήρυγμα του ανέμου

Την καινούργια και παντοτινή ομορφιά

Όταν ο ήλιος των τριών ωρών υψώνεται

Πάνγλαυκος παίζοντας το αρμόνιο της Δημιουργίας.

Εκπληκτικά επίθετα, όπως: πικρή, αγέρωχη (πέτρα), ριψοκίνδυνη (αίγλη), σταυροφόρος (ηχώ), πράσινη και ρόδινη (αιθεροβασία), πορφυρογέννητη, γυμνή (Σαντορίνη), μελανά (βουνά), κορυφαίος (θυμός), καινούργια και παντοτινή (ομορφιά), πάνγλαυκος (ήλιος)· πολυσύλλαβες και βαρύνοντος νοήματος μετοχές, όπως: ανατριχιάζοντας, θαλασσοξυπνημένη, αναδυομένη(η Σαντορίνη), μετανιωμένα (σύννεφα), δοκιμασμένη (πέτρα), δοξολογώντας (ο νους), παιδεμένη (χώρα της καρδιάς)· σαγηνευτικές φράσεις, όπως: …πλάι από καημούς αφρών, …τις ευχαριστίες του ύπνου, …το μαρτυρίκι της αυγής, …τις λαμπρές πύλες του ανθρώπου, …στο κήρυγμα του ανέμου· απροσμέτρητου κάλλους στίχοι, όπως: Βγήκες από τα σωθικά της βροντής / Ανατριχιάζοντας μες στα μετανιωμένα σύννεφα, Ν’ ανοιχτείτε με μια σταυροφόρο ηχώ στο πέλαγος, Όρθωσες ένα στήθος βράχου / Κατάστιχτου από την έμπνευση της όστριας, Με λόγια που προσηλυτίζουν το άπειρο· καίριας σημασίας επαναλήψεις, όπως: Για να χαράξει εκεί τα σπλάχνα της η οδύνη / Για να χαράξει εκεί τα σπλάχνα της η ελπίδα· υπέροχες εικόνες της φύσης, όπως: Δοξολογώντας τα πουλιά στο φως του μεσαυγούστου, Όταν η νύχτα γύριζε τις ερημιές των άστρων, Ένα πρωί γεμάτο ιριδισμούς· οι θαυμάσιες προσφωνήσεις: Ρήγισσα των παλμών και των φτερών του Αιγαίου και Ω κόρη κορυφαίου θυμού… Όλα αυτά αποτελούν μερικά από τα στοιχεία εκείνα που συνθέτουν ένα από τα συναρπαστικότερα ποιήματα όχι μόνον του Οδυσσέα Ελύτη αλλά της ευρύτερης Ελληνικής Ποιητικής Δημιουργίας. Και όχι μόνο! Η «Ωδή στη Σαντορίνη» είναι μια Σύνθεση – Κόσμημα στον Κόσμο της Παγκόσμιας Ποίησης…

Γιόλα Αργυροπούλου – Παπαδοπούλου.

* Η κυρία Γιόλα Αργυροπούλου - Παπαδοπούλου είναι επ. καθηγήτρια της Φιλοσοφικής Σχολής Αθηνών και ποιήτρια