Joe Dassin, μια αγαπημένη φωνή... - Της Γιόλας Αργυροπούλου-Παπαδοπούλου*

Ο γάλλο-εβραϊκής καταγωγής τραγουδιστής και τραγουδοποιός Joe Dassin (το πραγματικό του όνομα ήταν Joseph Ira Dassen), γιος του σκηνοθέτη, ηθοποιού και σεναριογράφου του θεάτρου και του κινηματογράφου Jules Dassin και της Ουγγαρέζας βιολονίστριας Béatrice Launer, γεννήθηκε στη Νέα Υόρκη, στις 5 Νοεμβρίου του 1938.

Τα παιδικά του χρόνια τα πέρασε στην Νέα Υόρκη και στο Λος Άντζελες, αργότερα δε μετακόμισε – με την οικογένειά του – στην Ευρώπη. Σπούδασε στο International School της Γενεύης, στο Institut Le Mosey της ελβετικής πόλης Gstaad και στο University of Michigan των Η.Π.Α., όπου απέκτησε και το διδακτορικό του δίπλωμα στην Εθνολογία.

Έπειτα εγκαταστάθηκε στην Γαλλία, όπου εργάστηκε ως τεχνικός για τον πατέρα του. Εμφανίστηκε μάλιστα και ως ηθοποιός σε κάποιες ταινίες σκηνοθετημένες από τον Jules Dassin, όπως στο Topkapi, όπου υποδύθηκε τον ρόλο του «Josef».

Τον Ιανουάριο του 1968 παντρεύτηκε, στο Παρίσι, την Maryse Massiéra. Ο γιος τους Joshua γεννήθηκε πρόωρα, τον Σεπτέμβριο του 1973, και πέθανε μετά από πέντε μέρες. Το 1977 ο Joe χώρισε από την Maryse, και το 1978 παντρεύτηκε την Christine Delvaux, με την οποία απέκτησαν δυο γιους, τον Jonathan, τον Σεπτέμβριο του 1978, και τον Julien, τον Μάρτιο του 1980, λίγους μήνες πριν από τον θάνατό του στην Ταϊτή…

Τα τραγούδια του Joe Dassin, τα οποία κυκλοφόρησαν σε δεκάδες albums, βρίσκονταν στην κορυφή της επιτυχίας, μέχρι τις αρχές της δεκαετίας του ’70, όχι μόνον στην Γαλλία αλλά και σε πολλές άλλες χώρες του κόσμου…

Et si tu n’ existais pas (Κι αν δεν υπήρχες)

Κι αν δεν υπήρχες,

πες μου, γιατί να υπήρχα;

Για να περιφέρομαι σ’ έναν κόσμο χωρίς εσένα,

χωρίς ελπίδα και χωρίς λύπες.

Κι αν δεν υπήρχες,

θα προσπαθούσα να ανακαλύψω τον έρωτα,

όπως ένας ζωγράφος που βλέπει κάτω απ’ τα δάχτυλά του

να γεννιούνται τα χρώματα της μέρας,

και που δεν ξαναγυρίζει από κει.

Κι αν δεν υπήρχες,

πες μου, για ποιον θα ζούσα;

Περαστικές, που αποκοιμήθηκαν μέσα στην αγκαλιά μου,

τις οποίες ποτέ δεν θ’ αγαπούσα.

Κι αν δεν υπήρχες,

δεν θα ήμουν παρά ένα ακόμη σημάδι,

μέσα σ’ αυτό τον κόσμο που πηγαινοέρχεται,

θα ένοιωθα χαμένος,

θα σε χρειαζόμουν.

Κι αν δεν υπήρχες,

πες μου, πώς θα ζούσα;

Θα μπορούσα να προσποιούμαι πως είμαι εγώ,

αλλά δεν θα ήμουν αληθινός.

Κι αν δεν υπήρχες,

νομίζω πως θα το είχα βρει

το μυστικό της ζωής, το γιατί,

απλώς για να σε δημιουργήσω

και για να σε βλέπω…

Ο Joe Dassin μιλούσε πολλές γλώσσες, τα δε τραγούδια του κυκλοφόρησαν στα γαλλικά, αγγλικά, γερμανικά, ρωσικά, ισπανικά, ιταλικά και ελληνικά…

Ένα από τα πιο γνωστά ερωτικά του τραγούδια είναι σίγουρα το L’ été Indien (To ινδιάνικο καλοκαίρι)…

Ξέρεις, ποτέ δεν ήμουν τόσο ευτυχισμένος όσο εκείνο το πρωινό.

Περπατούσαμε σε μια παραλία που έμοιαζε λίγο μ’ αυτή εδώ.

Ήταν φθινόπωρο, ένα φθινόπωρο που έκανε καλό καιρό,

μια εποχή που δεν υπάρχει παρά μόνο στη Βόρεια Αμερική.

Εκεί την αποκαλούν «Το ινδιάνικο καλοκαίρι»,

αλλά πολύ απλά ήταν το δικό μας φθινόπωρο.

Με το μακρύ σου φόρεμα έμοιαζες

με μιαν ακουαρέλα της Marie Laurencin.

Και θυμάμαι, θυμάμαι πολύ καλά

αυτό που σου είχα πει εκείνο το πρωινό,

εδώ κι ένα χρόνο, εδώ κι έναν αιώνα, εδώ και μιαν αιωνιότητα.

«Θα πάμε όπου θελήσεις, όταν θελήσεις,

και θ’ αγαπιόμαστε ακόμα, κι όταν ο έρωτας θα ’ναι νεκρός,

όλη η ζωή θα μοιάζει μ’ αυτό το πρωινό

στα χρώματα του ινδιάνικου καλοκαιριού».

Σήμερα είμαι πολύ μακριά απ’ αυτό το φθινοπωρινό πρωινό,

όμως, είναι σαν να βρίσκομαι ακόμη εκεί. Σε σκέπτομαι.

Πού βρίσκεσαι; Τι κάνεις; Άραγε υπάρχω ακόμα για σένα;

Κοιτάζω αυτό το κύμα που δεν θα φθάσει ποτέ στην παραλία.

Βλέπεις, όπως αυτό ξαναγυρίζω πίσω,

όπως αυτό ξαπλώνω επάνω στην άμμο

και θυμάμαι, θυμάμαι τις ψηλές παλίρροιες

του ήλιου και της ευτυχίας που γίνονταν πάνω στη θάλασσα,

εδώ και μιαν αιωνιότητα, εδώ κι έναν αιώνα, εδώ κι ένα χρόνο.

«Θα πάμε όπου θελήσεις, όταν θελήσεις,

και θ’ αγαπιόμαστε ακόμα, κι όταν ο έρωτας θα ’ναι νεκρός,

όλη η ζωή θα μοιάζει μ’ αυτό το πρωινό

στα χρώματα του ινδιάνικου καλοκαιριού».

Κάποια τραγούδια του Joe Dassin, όπως το Aux Champs Élysées και το Le Jardin du Luxemburg, μας μεταφέρουν ολοζώντανα σε αξιοθέατα της «Πόλης του Φωτός»· σε δρόμους γνωστούς, σε πλατείες, σε μνημεία, σε κήπους…

Aux Champs Élysées (Στη λεωφόρο των Ηλυσίων Πεδίων)

Περπατούσα στη λεωφόρο.

Η καρδιά μου ανοιχτή στο άγνωστο.

Είχα τη διάθεση να λέω καλημέρα

σε οποιονδήποτε.

Ο οποιοσδήποτε ήσουν εσύ

και σου είπα ο,τιδήποτε.

Μου αρκούσε να σου μιλήσω

για να σε κερδίσω.

Στη Champs Élysées, στη Champs Élysées,

με ήλιο, με βροχή,

το μεσημέρι ή τα μεσάνυχτα,

υπάρχει ό,τι θέλετε

στη Champs Élysées.

Μου είπες «Έχω ραντεβού

σ’ ένα υπόγειο με τρελούς

που ζουν με την κιθάρα στο χέρι

από το βράδυ μέχρι το πρωί».

Σ’ ακολούθησα λοιπόν,

τραγουδήσαμε, χορέψαμε

κι ούτε που σκεφθήκαμε να φιληθούμε.

Στη Champs Élysées, στη Champs Élysées,

με ήλιο, με βροχή,

το μεσημέρι ή τα μεσάνυχτα,

υπάρχει ό,τι θέλετε

στη Champs Élysées.

Χθες το βράδυ δυο άγνωστοι

κι αυτό το πρωί στη λεωφόρο

δυο ερωτευμένοι εντελώς τρελοί

από τη μεγάλη ερωτική νύχτα.

Κι από την πλατεία Étoile μέχρι την πλατεία Concorde

μια ορχήστρα με χιλιάδες χορδές,

όλα τα πουλιά απ’ το ξεκίνημα της μέρας

υμνούν τον έρωτα.

Στη Champs Élysées, στη Champs Élysées,

με ήλιο, με βροχή,

το μεσημέρι ή τα μεσάνυχτα,

υπάρχει ό,τι θέλετε

στη Champs Élysées.

Le Jardin du Luxemburg (Ο Κήπος του Λουξεμβούργου)

Ο κήπος του Λουξεμβούργου.

Έχει περάσει πολύς καιρός που δεν έχω έρθει εδώ.

Υπάρχουν παιδιά που τρέχουν και φύλλα που πέφτουν.

Υπάρχουν φοιτητές που ονειρεύονται πως τέλειωσαν τις σπουδές τους

και καθηγητές που ονειρεύονται πως τις αρχίζουν.

Υπάρχουν ερωτευμένοι που ξανανεβαίνουν διακριτικά

το ξανθοκόκκινο χαλί που το φθινόπωρο ξετύλιξε μπροστά τους.

Κι έπειτα υπάρχω εγώ, είμαι μόνος, κρυώνω λιγάκι.

Άλλη μια μέρα χωρίς αγάπη,

άλλη μια μέρα της ζωής μου.

Ο κήπος του Λουξεμβούργου γέρασε.

Άραγε είναι αυτός που γέρασε;

Άραγε είμαι εγώ;

Δεν ξέρω.

Άλλη μια μέρα χωρίς ήλιο,

άλλη μια μέρα που φεύγει τρέχοντας

προς τον ύπνο, προς τη λησμονιά.

Μια σπίθα εξαφανισμένη.

Από δω που περνάει αυτό το παιδί πέρασα εγώ.

Ακολουθεί λίγο το ίχνος που άφησα.

Τα καραβάκια μου παίζουν ακόμη επάνω στη λιμνούλα.

Μα, κι αν τα χρόνια έχουν πεθάνει,

οι αναμνήσεις υπάρχουν ολοζώντανες.

Άλλη μια μέρα χωρίς αγάπη,

άλλη μια μέρα της ζωής,

μια μέρα βροχερή που χάνεται,

μια μέρα βροχερή μακριά από σένα.

Μου ’λεγες πως μ’ αγαπούσες.

Σε πίστευα· μου ’λεγες ψέματα.

Ήταν τόσο όμορφο για να ’ναι αληθινό.

Έφυγα για ν’ αναζητήσω κάτι πιο μακριά.

Σου ’λεγα πως σ’ αγαπούσα

και το πίστευα κι ήταν αλήθεια.

Ήσουν το καθετί· τα πάντα έχουν τελειώσει.

Έφυγες· βρίσκεσαι παντού.

Εγώ είμαι σχεδόν καλά,

η ζωή μου συνεχίζεται.

Πηγαίνω όπως αυτή έρχεται.

Αλλά αν με καλούσες,

θα ’βλεπες πώς τίποτα δεν αλλάζει.

Λιγότερο μακριά μέσα στο μέλλον

υπάρχει άραγε ένας δρόμος για να μας ενώσει ξανά;

Έλα, έλα, δεν έχει σημασία πότε.

Σε περιμένω, τελευταία μου τύχη.

Ήθελα να κερδίσω στη ζωή μου

και τα κέρδισα όλα, εκτός από τη ζωή μου.

Είχα μέσα μου ένα σπόρο τρέλας

που δεν έσπρωξε, που δεν πήρε.

Πες μου, τι έκανα για τη ζωή μου.

Πες μου, τι έκανα για τη ζωή σου.

Ήθελα να ζήσεις τη ζωή μου.

Και συ, ήθελες να ζήσεις τη ζωή σου.

Είχα μέσα μου ένα σπόρο ομορφιάς

που τον άφησα να βλαστήσει στην άκρη.

Πες μου, τι έκανα για τη ζωή σου.

Πες μου, τι έκανα για τη ζωή μου.

Άλλη μια μέρα χωρίς αγάπη,

άλλη μια μέρα της ζωής,

μια μέρα βροχερή που χάνεται,

μια μέρα βροχερή μακριά από σένα.

Μια ολόκληρη ζωή για τη ζωή σου.

Η αιωνιότητα για μια μέρα.

Δίνω τα πάντα για ένα τίποτα.

Για να σε ξαναδώ να περάσεις

από τον Κήπο του Λουξεμβούργου.

Μια ολόκληρη ζωή για τη ζωή σου.

Η αιωνιότητα για μια μέρα.

Για ένα χαμόγελο, για ένα βλέμμα,

για το παραλήρημα μιας ελπίδας.

Θα σκάψω τον τάφο του παρελθόντος μου,

θα διαβώ τον κόσμο για να σε βρω,

θα σπάσω τον καθρέφτη που μας χωρίζει,

για να δω κατάματα την ευτυχία μέσα στον καθρέφτη σου.

Η ζωή δεν αξίζει τον κόπο παρά μονάχα μέσ’ από σένα.

Όλοι οι δρόμοι μου με οδηγούν εκεί όπου θα πας.

Όλοι οι δρόμοι του κόσμου οδεύουν προς τη ζωή σου,

προς το φως της ζωής σου…

Ο Joe Dassin έφυγε από τη ζωή στις 20 Αυγούστου του 1980, από καρδιακή προσβολή, αιφνίδια και τόσο πρόωρα, σε ηλικία μόλις 42 ετών, βρισκόμενος για τις καλοκαιρινές διακοπές του στο νησί που τόσο αγαπούσε, την Ταϊτή…

Το νεανικό, φωτεινό του πρόσωπο, μ’ εκείνα τα υπέροχα γαλάζια μάτια και το γλυκό χαμόγελο, που ήταν ζωγραφισμένο στα χείλη του, θα το θυμόμαστε πάντοτε… Και τα τραγούδια του, όλα αυτά τα θαυμάσια τραγούδια, που ερμήνευσε με την τόσο βαθιά εκφραστική φωνή του, θα μας χαρίζουν – για πάντα – στιγμές κατακλυσμένες από μιαν άφατη τρυφερότητα…

Á Toi (Σε Σένα)

Σε Σένα,

στον τρόπο που έχεις να είσαι όμορφη,

στον τρόπο που έχεις ν’ ανήκεις σε μένα,

στα τρυφερά σου λόγια, τα κάπως επιτηδευμένα

μερικές φορές.

Σε Σένα,

στο μικρό κοριτσάκι που ήσουν,

σ’ αυτό το κοριτσάκι που συχνά είσαι ακόμα,

στο παρελθόν σου, στα μυστικά σου,

στους παλιούς, χαριτωμένους σου πρίγκιπες.

Στη ζωή, στον έρωτα,

στις νύχτες μας, στις μέρες μας,

στο αιώνιο γύρισμα της τύχης,

στο παιδί που θα ’ρθει,

που θα μας μοιάζει,

που θα είναι συγχρόνως Εσύ κι εγώ.

Σε μένα,

στην τρέλα μου για την οποία είσαι η αιτία,

στις ανεξήγητες κακίες μου,

στις σιωπές μου και στις αμφιβολίες μου

μερικές φορές.

Σε μένα,

στον καιρό που πέρασα ψάχνοντας εσένα,

στα προτερήματα που περιγελάς,

στα ελαττώματα που σου ’χω κρύψει,

στις βρώμικες ιδέες μου.

Στη ζωή, στον έρωτα,

στις νύχτες μας, στις μέρες μας,

στο αιώνιο γύρισμα της τύχης,

στο παιδί που θα ’ρθει,

που θα μας μοιάζει,

που θα είναι συγχρόνως Εσύ κι εγώ.

Σε μας,

στις αναμνήσεις που θα δημιουργήσουμε,

στο μέλλον και κυρίως στο παρόν,

στη υγειά αυτής της γριάς γης

που δεν λογαριάζει τίποτα.

Σε μας,

στις ελπίδες μας και στις αυταπάτες μας,

στο επόμενο πρώτο μας ραντεβού,

στην υγειά αυτών των εκατομμυρίων ερωτευμένων

που είναι σαν και μας.

Σε Σένα,

στον τρόπο που έχεις να είσαι όμορφη,

στον τρόπο που έχεις ν’ ανήκεις σε μένα,

στα τρυφερά σου λόγια, τα κάπως επιτηδευμένα

μερικές φορές.

Σε Σένα,

στο μικρό κοριτσάκι που ήσουν,

σ’ αυτό το κοριτσάκι που συχνά είσαι ακόμα,

στο παρελθόν σου, στα μυστικά σου,

στους παλιούς, χαριτωμένους σου πρίγκιπες…

Σημείωση: Η μετάφραση των στίχων όλων των τραγουδιών, που συμπεριλαμβάνονται σ’ αυτό το άρθρο, είναι της κ. Γιόλας Αργυροπούλου – Παπαδοπούλου

*Η κυρία Γιόλα Αργυροπούλου-Παπαδοπούλου είναι επ. καθηγήτρια της Φιλοσοφικής Σχολής Αθηνών και ποιήτρια