Η ιχνηλασία των μικροχαρών - Του Λευτέρη Τσίλογλου

Τι είναι αλήθεια η μικροχαρά; Στο ερώτημα αυτό θα αποπειραθώ να δώσω κάποια απάντηση.

Πέρασε πλέον για μένα η εποχή των ανοιχτών οριζόντων, των τολμηρών ανοιγμάτων, των μεγάλων διαστάσεων, της οικουμενικότητας και του διεθνισμού. Η φάση των ψευδαισθήσεων, ότι με την προσωπική μου παρέμβαση και δράση θα μπορούσα να συμβάλω στην αλλαγή αυτού  του κόσμου, να μεταβάλω την εικόνα του.  Ναι!  Τώρα που η παγκοσμιοποίηση είναι στην ημερήσια διάταξη και ίσως σημάδι της αδήριτης εξέλιξης των πραγμάτων, εγώ απομονώνομαι, όσο περνάει απ’ το χέρι μου, μαζεύομαι εντός μου. Αντί να κοιτάω τα όρια του οπτικού ορίζοντα και με περιέργεια να αναζητώ τι βρίσκεται πιο πέρα, ποια είναι η συνέχειά του, όπως συνήθως, γεμάτος περιέργεια, έκανα στο παρελθόν, περιορίζω τη σκέψη μου στο εσωτερικό, κάνω συνομιλητή τον ίδιο μου τον εαυτό.  Αυτό έχει την ερμηνεία του σε υποκειμενικά αίτια αλλά όχι μόνο. Υπάρχουν και οι αντικειμενικές εξελίξεις, που το ψιλοϋποβάλλουν. Χωρίς βεβαίως το ένα ν’ αποκλείει και να μην επηρεάζεται από το άλλο.  Είναι πιθανόν ο ένας παράγοντας να είναι η αιτία κι ο άλλος το αποτέλεσμα.

Τα όνειρα είναι χρήσιμα γιατί γεμίζουν με ελπίδα την ψυχή μας. Είναι το αναγκαίο λίπασμα της ζωής, ιδιαίτερα όταν ο άνθρωπος βρίσκεται στην ευαίσθητη φάση της νεότητας του, όταν είναι επιρρεπής στα οράματα για μια πιο ανθρώπινη κοινωνία, ευαίσθητος δέκτης των μηνυμάτων της εποχής του, πολέμιος της κοινωνικής αδικίας, πρόθυμος εθελοντής ανθρωπιστικών πρωτοβουλιών, την εποχή που συγχρόνως μεταφέρει μέσα στο μυαλό του και ένα βαρύ φορτίο γλυκιάς αθωότητας κι αφέλειας.

Η πραγμάτωση των ονείρων και των οραμάτων πάντα κάπου σκοντάφτει και δεν ολοκληρώνεται με επιτυχία. Αυτό διδάσκει η μελέτη της ιστορίας. Κι αυτό γιατί ένας από τους κύριους παράγοντες  για την υλοποίηση τους είναι ο ίδιος ο άνθρωπος. Αυτός που μέσα στην πορεία των αιώνων έχει παραμείνει σχεδόν αναλλοίωτος με τα γνωστά βιολογικά του πλεονεκτήματα, αλλά κυρίως με τα γενετικά ελαττώματα, αυτά που σε τελευταία ανάλυση χρωματίζουν και καθορίζουν τις πράξεις του.

Ο άνθρωπος έχει ιδιαίτερα ανεπτυγμένη ικανότητα να οραματίζεται ιδανικές κοινωνίες, να δημιουργεί με τη σκέψη του ουτοπικά λογικά οικοδομήματα και να προσπαθεί- ως ένα σημείο ειλικρινά- να τα πραγματώσει.   Αυτά τα πρότυπα των ιδανικών κοινωνιών, πολλές φορές τα έχει καταγράψει σε «εμπνευσμένα» κείμενα και «ιερά» βιβλία που αποτελούν στη συνέχεια πρότυπο κι ευαγγέλιο για πολλούς ανθρώπους. Ο ίδιος όμως είναι ικανός, αυτά τα οικοδομήματα, που έκτισε με τόσο κόπο και προσπάθεια να τα γκρεμίζει, να τ’ απαξιώνει, να κλωτσάει την καρδάρα με το γάλα που με τόσο κόπο προηγουμένως συγκέντρωσε.

Τι είναι λοιπόν τελικώς η μικροχαρά; Είναι ένα τίποτα, ένα ανεπαίσθητο θρόισμα του ανέμου, ένα μη καταγραφόμενο από την ειδησεογραφία της ημέρας συμβάν. Συγχρόνως είναι και τα πάντα!

Μια όμορφη τυχαία εικόνα στο δρόμο, ένα μοναχικό λουλούδι σε κάποιο περβάζι παραθύρου, μια μυρουδιά φαγητού που έρχεται από ένα ανοιχτό παράθυρο στο απέναντι σπίτι, το χωρίς  εμπόδια και λακκούβες πεζοδρόμιο στην καθημερινή βόλτα σου μέσα στην άναρχη και πολυφυλετική πόλη, ένα τρυφερό τραγούδι που ο ήχος του φτάνει στ’ αυτιά σου από μακριά, μια όμορφη εικόνα σ’ ένα περιοδικό που είναι κρεμασμένο στο περίπτερο της γειτονιάς, που ίσως μάταια περιμένει τον αγοραστή του.

Το όμορφο πρόσωπο μιας νέας κοπέλας, το λυγερό κορμί της, τη στιγμή που περπατά στο δρόμο, σχίζοντας τον αέρα σαν κοφτερό μαχαίρι, με εμφανή τη σιγουριά ότι όλοι τη βλέπουν. Καμαρωτή κι αυτάρκης, λες και θεωρεί ότι όλος ο κόσμος της ανήκει. Το αθώο χαμόγελο ενός παιδιού που αποπειράται να παίξει μπάλα στη στενή πλατεία, η γλυκιά προσμονή και η λάμψη στα μάτια μιας εγκύου που αναμένει τη νέα ζωή και τώρα ξεκουράζεται καθισμένη στο παγκάκι μετρώντας τις μέρες και αναμετρώντας με αγωνία τη συνάντησή της με το ευτυχές γεγονός.

Όχι όμως μόνο αυτά. Μικροχαρά είναι κι η αναμονή της συνέχειας στην πλοκή ενός βιβλίου που διαβάζεις με δόσεις όταν πέφτεις στο κρεβάτι. Μικροχαρά είναι το επόμενο επεισόδιο σ’ ένα σίριαλ που σε κάποια στιγμή τράβηξε την προσοχή σου και σε αιχμαλώτισε αναμένοντας την άρση της αδικίας που γίνεται στο φτωχό κι άμοιρο κορίτσι. Μικροχαρά είναι η προσεχής συγκέντρωση στο σπίτι ενός φίλου. Η συζήτηση και το φαγοπότι που θα επακολουθήσει εκεί.

Τέτοια, μη κατονομαζόμενα συνήθως γεγονότα που δε καταγράφονται στον ημερήσιο τύπο και δεν αποτελούν τροφή στην αδηφάγα κι ισοπεδωτική τηλεόραση, είναι αυτά που δίνουν τον τόνο και γεμίζουν τη ψυχή του ανώνυμου καθημερινού ανθρώπου είναι παραδείγματα αυτών των πραγμάτων και καταστάσεων που ονομάζω μικροχαρές.

H ακολουθία των μικροχαρών και η εναλλαγή των μικροσυμβάντων, γεμίζουν από   μια πλευρά τις άδειες ώρες της καθημερινότητάς μας, αλλά από την άλλη- δυστυχώς- αδειάζουν το υπόλοιπο προσδόκιμο της ζωής μας.

Όλοι είμαστε μικρές, αδιόρατες σχεδόν, δροσοσταλίδες, που σχηματίζονται κάτω από κατάλληλες συνθήκες πάνω στα φύλλα των δένδρων και των λουλουδιών και η μοίρα μας είναι προκαθορισμένη: Θα εξατμισθούμε από την θερμαντική δύναμη των ηλιακών ακτίνων όταν αυτός φανεί στην κορυφή του βουνού κι αρχίσει την αδυσώπητη πορεία του από την Ανατολή έως τη Δύση. Έτσι μέσα στην αιωνιότητα η ζωή μας είναι ένα γύρισμα της πορείας του ήλιου.

Ο χρόνος συνεχίζει μονοδρομικά κι αδυσώπητα να κυλάει και να δημιουργεί -χωρίς τις περισσότερες φορές να αφομοιώνεις- εκείνες τις παραδοχές που δεν κατάλαβες ποτέ, πότε τις δέχτηκες μέσα σου. Μια τέτοια παραδοχή είναι η συνειδητοποίηση ότι ξαφνικά μεγάλωσες. Μια ολόκληρη ζωή ανέβαλλες πράγματα που επιθυμούσες να κάνεις ή να γευτείς. Τα ανέβαλλες για αργότερα, για καταλληλότερες συνθήκες και κάποια στιγμή σου αποκαλύπτεται η τραγική αλήθεια: Ότι δεν υπάρχει αργότερα. Το τρένο πέρασε χωρίς εσύ να επιβιβαστείς. Έτσι θα μείνεις τελικά: Ελλιπής κι αδοκίμαστος. Ο άνθρωπος είναι αναλώσιμο προϊόν μιας χρήσης. Δυστυχώς, αυτή είναι τελικά η ζωή!

Όμως κι αυτή η πορεία έχει τις χάρες της και πολλοί λίγοι είναι εκείνοι που τη διακόπτουν με δραστικές και μη αντιστρέψιμες παρεμβάσεις. Όταν διαβάζεις ή ακούς στοιχεία από τη βιογραφία επωνύμων για την πορεία της ζωής τους σε καταλαμβάνει αρχικά ένα αίσθημα μελαγχολίας, αλλά συγχρόνως κι απελπισίας, για τη δική σου μετριότητα, για τη συνεχή επανάληψη των ίδιων ανούσιων πράξεων, την μονότονη καταγραφή των ίδιων γεγονότων.

Μια πιο ψύχραιμη όμως σκέψη σου υπενθυμίζει ότι αυτό είναι και το σύνηθες. Το γεγονός ότι τον επώνυμο κατέγραψε η ιστορία στις δέλτους της και τον μετέτρεψε σε «αθάνατο» είναι τις περισσότερες φορές αποτέλεσμα ενός στιγμιαίου συμβάντος. Η κύρια πορεία της ζωής του ήταν κι αυτού η ίδια: η αγωνιώδης αναζήτηση των μικροχαρών, μέσα στην μετριότητα και την επανάληψη.

Αυτό που μένει πλέον είναι οι μικρές στιγμές στη ζωή ενός συνηθισμένου ανθρώπου, τα καθημερινά μικροσυμβάντα της ζωής. Μέσα σ’ αυτά ιχνηλατώ, μετά πείσματος κι επιμονής, μικρές χαρές που για άλλους ίσως περνάνε απαρατήρητες, ανάξιες οποιασδήποτε αναφοράς αλλά έχοντας κατεβάσει τον πήχη των απαιτήσεων μου, είναι για μένα η παρηγοριά, το βάλσαμο για τις αλλεπάλληλες διαψεύσεις που μου επεφύλαξε η ζωή και το κίνητρο για τη συνέχισή της.

Ιανουάριος 2010