Άλλο διάσωση τραπεζών, άλλο τραπεζιτών - Του Γιάνη Βαρουφάκη

Αγαπητέ κ. Μίχα, αγαπητέ κ. Μάνο,

Στο άρθρο μου, με το οποίο μου κάνατε την τιμή να ασχοληθείτε, αναρωτήθηκα τι θα έλεγε για το μέγα ζητούμενο της σημερινής συγκυρίας (την υπογραφή των Μνημονίων 1&2) ένας συνεπής νεοφιλελεύθερος (ο οποίος συνεχίζει να εμπνέεται από τις ιδέες των Hayek, von Mises, Nozick κλπ). Απέφυγα συστηματικά να εκφέρω την δική μου άποψη για αυτές τις ελευθεριάζουσες ιδέες (ή για τα αίτια της Κρίσης) εστιάζοντας αποκλειστικά στην, κατ’ εμέ, «περίεργη» ιδιαιτερότητα της πλειοψηφίας των εγχώριων πολιτικών, διανοούμενων, σχολιαστών που αυτοπροσδιορίζονται ως θιασώτες αυτής της σχολής σκέψης. Ως εκ τούτου, η συζήτησή μας θα έχανε μέρος της αξίας της αν ξάφνου αρχίζαμε να «πλατυάζουμε» με αναφορές στο τι πιστεύω εγώ για αυτά τα ζητήματα και με μια μεταξύ μας αντιπαράθεση για τα αίτια της Κρίσης (που βεβαίως δεν έχω αντίρρηση να έχουμε σε άλλη στιγμή). Παραμένω λοιπόν εστιασμένος στο βασικό μου ερώτημα: Τι θα έλεγε για τις δανειακές συμφωνίες τύπου Μνημόνιο 1&2 ένας συνεπής νεοφιλελεύθερος; Επ’ αυτού τα πράγματα είναι νομίζω ξεκάθαρα. Ο συνεπής νεοφιλελεύθερος:

1. Θα διατράνωνε μια γενική αντίθεση στην επιδότηση από τα φορολογικά έσοδα του δημοσίου (ελληνικού ή ξένου) πτωχευμένου οργανισμού, επιχείρησης, ιδιώτη, κράτους – με μόνη εξαίρεση την περίπτωση 3 πιο κάτω.

2. Θα επιχειρηματολογούσε ότι αυτή η «σκληρή» στάση απέναντι στους πτωχευμένους πρέπει να είναι καθολική, δηλαδή να μην υπάρχουν εξαιρέσεις στην βάση αξιολογικών κρίσεων του αν «έφταιγε» ή όχι ο πτωχευμένος (για το γεγονός ότι πτώχευσε). Όπως έλεγε ο  Hayek, η μόνη κρίση που μετρά είναι εκείνη των αγορών, ακόμα και των αγορών που λειτουργούν μετ’ εμποδίων (π.χ. λόγω στρεβλώσεων, εξωτερικοτήτων κλπ). Κι οι αγορές, σε περιόδους αναπόφευκτης Κρίσης, ρίχνουν στον Καιάδα ακόμα και επιχειρηματίες (και βεβαίως εργαζόμενους) που δεν έφταιγαν σε κάτι. Για να το πω απλά, η συγκεκριμένη σχολή σκέψης πιστεύει ακράδαντα πως οι πτωχευμένοι πρέπει να αφεθούν στην πτώχευσή τους ανεξάρτητα των αιτίων που την προκάλεσαν.

3. Οι μόνες επιχειρήσεις που πρέπει να προστατευτούν από το λουκέτο είναι οι τράπεζες. Κι αυτό επειδή οι τράπεζες δεν είναι απλώς επιχειρήσεις αλλά και μέρος του νομισματικού συστήματος το οποίο αποτελεί το κυκλοφορικό σύστημα όλης της οικονομίας. Υπό τον εξής όμως όρο και καθεστώς:

4. Η διάσωση (με δημόσια κονδύλια) των τραπεζών δεν πρέπει επ’ ουδενί να αποτελεί και διάσωση των ιδιοκτητών, δηλαδή των μετόχων, των τραπεζών ή των διευθυντών τους. Άλλο το να κρατηθούν οι τράπεζες ζωντανές κι άλλο να διατηρηθούν ως ιδιοκτήτες και managers (με τα χρήματα των φορολογούμενων) εκείνοι που, υπό το δικό τους ιδιοκτησιακό καθεστώς και διοίκηση, είδαν τις τράπεζες να πτωχεύουν (ανεξάρτητα του εάν έφταιγαν ή όχι για την πτώχευση – βλ. 2 πιο πάνω).

Πως θα μπορούσαν να κρατηθούν ζωντανές οι τράπεζες με τρόπο συνεπή με την νεοφιλελεύθερη αυτή ιδεολογία και ιδίως τα σημεία 3&4; Η απάντηση είναι απλή. Να τεθούν ως όροι συνεχιζόμενης παροχής ρευστότητας από την ΕΚΤ οι εξής: (α) η υποχρεωτική από το ευρωπαϊκό δημόσιο (π.χ. από το EFSF) επανακεφαλαιοποίηση, με αντάλλαγμα κοινές μετοχές (μετά ψήφου), (β) η αλλαγή των ΔΣ ώστε να αντανακλούν την νέα μετοχική σύνθεση των τραπεζών, (γ) η εκκαθάριση από το νέο ΔΣ των «κακών χρεών» που έχουν συσσωρευτεί στα βιβλία των τραπεζών (δάνεια που δεν εξυπηρετούνται, ομόλογα-σκουπίδια, CDO κλπ) και, τέλος, αφού ολοκληρωθεί η εξυγίανση αυτή, (δ) η επαναπώληση σε ιδιώτες-πλειοδότες των μετοχών του ευρωπαϊκού δημοσίου (με κέρδος για τον ευρωπαίο φορολογούμενο) εντός σύντομου χρονικού διαστήματος (π.χ. εξαμήνου). Αυτά τα βήματα απαιτεί η νεοφιλελεύθερη-ελευθεριάζουσα ιδεολογία όσον αφορά την διάσωση τραπεζών. Τίποτα διαφορετικό, με άλλα λόγια, από αυτό που συνέβη με το TARP στις ΗΠΑ, έμπνευσης του Hank Paulson, υπουργού οικονομικών του Προέδρου George W. Bush.

Εν κατακλείδι, αυτές οι αρχές αποτελούν κοινό τόπο για όλους τους νεοφιλελεύθερους-ελευθεριάζοντες που γνωρίζω παγκοσμίως (είτε προσωπικά είτε μέσω των γραπτών τους). Μόνο στην Ελλάδα θιασώτες αυτής της «σχολής» επιμένουν να αποκλείουν το δημόσιο από την πρώτη αρχή (βλ. 1 παραπάνω) και να συγχέουν  τα σημεία  3 και 4, δηλαδή (i) την ανάγκη να διατηρηθούν οι τράπεζες εν ζωή με (ii) την διατήρηση των μεγαλομετόχων τους στο τιμόνι των τραπεζών «τους» - και μάλιστα με χρήματα τα οποία δανείζεται ο έλληνας ή ο ιρλανδός φορολογούμενος από... γερμανούς, ολλανδούς και άλλους ξένους φορολογούμενους με όρους που όλοι κατά βάθος γνωρίζουν ότι είναι αδύνατον να τηρηθούν. Αυτή η σύγχυση αποτελεί όχι απλώς ιδιαιτερότητα αλλά πραγματική παγκόσμια πρωτοτυπία.

Η απορία μου, λοιπόν, παραμένει. Γιατί αυτή η «περίεργη ιδιαιτερότητα» στους νεοφιλελεύθερους κύκλους στην χώρα μας; Στο άρθρο μου έδωσα κάποιες πιθανές εξηγήσεις. Από τις απαντήσεις που πήρα δεν προέκυψε κάτι νέο. Δεν θα επανέλθω (εκτός βέβαια κι αν προκύψει μια νέα, ενδιαφέρουσα ερμηνεία της «περίεργης ιδιαιτερότητας). Ο επόμενος στόχος μου θα είναι οι περίεργες «ιδιαιτερότητες» των Ελλήνων, Ιρλανδών, Πορτογάλων και άλλων «περιφερειακών» που αυτό-προσδιορίζονται ως Κεϋνσιανοί!

ΥΓ1. Αρκετοί φίλοι αναγνώστες με έψεξαν που αγνόησα έλληνες φιλελεύθερους-ελευθεριάζοντες για τους οποίους δεν ισχύει η «περίεργη ιδιαιτερότητα» (καθώς έχουν ξεκάθαρα πάρει θέση εναντίον των δανειακών συμβάσεων τύπου Μνημονίων). Mea culpa. Επανορθώνω με αυτό το υστερόγραφο αναφέροντας άρθρα όπως αυτό και αυτό. Ο λόγος ίσως που δεν αναφέρθηκα σε αυτά προηγουμένως ήταν ότι οι συγγραφείς και ακτιβιστές που τα έγραψαν δεν έχουν πλατιά αναγνωρίσιμο δημόσιο προφίλ. Λάθος μου.

ΥΓ2. Κάτι άσχετο αλλά (για μένα) σημαντικότατο: Μου μήνυσαν φίλοι, εδώ στην μακρινή Αυστραλία στην οποία γράφω τούτες τις γραμμές, ότι διαδίδεται πως θα είμαι υποψήφιος, και  μάλιστα στην Β’ Αθηνών (!), συγκεκριμένου κόμματος (π.χ. βλέπε εδώ). Για να μην υπάρχουν παρεξηγήσεις, ακολουθεί δήλωση: Δεν θα είμαι υποψήφιος κανενός κόμματος. Αντ’ αυτού θα ενοχλώ, ελπίζω εποικοδομητικά, όλα τα κόμματα με σχολιασμό των θέσεων και πολιτικών τους.

Protagon.gr