26/4/1937 - Guernica: ένα έγκλημα πολέμου και ένα αριστούργημα

Όταν στις 26 Απριλίου 1937, στα πλαίσια του Ισπανικού Εμφυλίου γερμανοί και ιταλοί πιλότοι βομβάρδισαν την κωμόπολη Guernica στη χώρα των Βάσκων της Ισπανίας, ο Pablo Picasso βρήκε στο τραγικό αυτό γεγονός, το οποίο κόστισε τη ζωή σε 1,650 ανθρώπους και ισοπέδωσε το 70% της πόλης, μια πηγή έμπνευσης. Ο λόγος για το έργο του, Guernica, το οποίο περιγράφει την απανθρωπιά, τη βιαιότητα και τη φρίκη του συγκεκριμένου πολέμου, αλλά και όλων των πολέμων.

Από το 1936 έως το 1939 η Ισπανία αντιμετώπισε έναν αιματηρό εμφύλιο πόλεμο: ο δικτάτορας Franco εναντίον των δημοκρατικών δυνάμεων. Οι Βάσκοι, στο βορρά της χώρας, ήταν από τις μεγαλύτερες προκλήσεις για τους εθνικιστές του Franco, καθώς αντιστέκονταν σθεναρά και συνεργάζονταν με τη δημοκρατική κυβέρνηση της Μαδρίτης. Όταν, λοιπόν, την άνοιξη του 1937, οι εθνικιστές θέλησαν να καταλάβουν επιτέλους τον ατίθασο βορρά, η Guernica θεωρήθηκε εξαρχής το μεγαλύτερο εμπόδιο για την κατάληψη της στρατηγικής πόλης Bilbao.

Η μικρή αυτή κωμόπολη, με τους 5.000 μόνιμους κατοίκους, αλλά και τους χιλιάδες δημοκρατικούς πρόσφυγες, βρισκόταν σε στρατηγικό σημείο πάνω στο δρόμο για το Bilbao. Επιπλέον, η Guernica ήταν σημαντική για τους Βάσκους γιατί στο κέντρο της πόλης υπήρχε μια βελανιδιά, κάτω από την οποία συνήθιζε να συνεδριάζει η Βουλή τους.

Η «Επιχείρηση Επίπληξη» (Operation Rugen), όπως ονομάστηκε ο βομβαρδισμός της Guernica, πραγματοποιήθηκε το απόγευμα της 26ης Απριλίου, 1937, από τις 16:30 έως τις 19:00. Στην επιχείρηση έλαβαν μέρος 20 γερμανικά μαχητικά και 3 ιταλικά. Επρόκειτο στην πραγματικότητα για μια πολύ απλή επιχείρηση, καθώς η μικρή βασκική πόλη ήταν ανοχύρωτη. Μετά από τους απανωτούς βομβαρδισμούς γρήγορα ξέσπασαν πυρκαγιές σε πολλά σημεία της πόλης, καταστρέφοντάς την ολοσχερώς.

Οι εθνικιστές δεν αρνήθηκαν τον βομβαρδισμό της Guernica, αλλά έριξαν την ευθύνη για τις φωτιές και την εκτεταμένη καταστροφή της πόλης στους υποχωρούντες Δημοκρατικούς, τους οποίους και κατηγόρησαν για εφαρμογή τακτικών «καμένης γης». Εξήντα, πάντως, χρόνια μετά από αυτό το έγκλημα πολέμου –επίθεση σε μη στρατιωτικό στόχο, θάνατος άοπλων- το 1997, ο γερμανός πρόεδρος Roman Herzog «έτεινε χείρα φιλίας και συμφιλίωσης, εξ ονόματος του γερμανικού λαού» προς τους επιζώντες της επίθεσης.

Από την αρχή του πολέμου ο Picasso είχε ταχθεί με τους δημοκρατικούς. Όταν, λοιπόν, πληροφορήθηκε την καταστροφή της βασκικής πόλης Guernica θέλησε να διαμαρτυρηθεί με το δικό του τρόπο: ζωγραφίζοντας τον ομώνυμο πίνακα, καταδικάζοντας έτσι τον πόλεμο και την ωμότητά του. Ο διάσημος ζωγράφος ήταν, εξάλλου, οπαδός της στρατευμένης τέχνης, έχοντας δηλώσει στο παρελθόν ότι «η ζωγραφική είναι ένα όπλο για την επίθεση και την άμυνα ενάντια στον εχθρό».

Τις ημέρες, λοιπόν, εκείνες του βομβαρδισμού, ο Picasso ετοίμαζε έναν πίνακα, παραγγελία της Δημοκρατικής κυβέρνησης της Μαδρίτης για τη Διεθνή Έκθεση του Παρισιού. Μόλις έμαθε για την τύχη της Guernica είχε βρει τόσο το θέμα, όσο και τον τίτλο του έργου του. Λέγεται, τέλος, ότι όταν κατά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο οι Γερμανοί εισέβαλαν στο Παρίσι, με στόχο την κατάσχεση καλλιτεχνικών θησαυρών, ένας Γερμανός αξιωματικός έδειξε στον Πικάσο τον πίνακα αυτόν και τον ρώτησε: δικό σας έργο; «Όχι, δικό σας!» ήταν η απάντηση.

TVXS.gr