Μυστήριο με τους 83 χαμένους πίνακες της συλλογής Γουλανδρή

Η κληρονόμος της συλλογής έργων τέχνης του Βασίλη Γουλανδρή αναζητά... εξαφανισμένους Πικάσο, Βαν Γκογκ αμύθητης αξίας

Ραγκούση Πέπη

Φωτο: Το μάζεμα της ελιάς, Βίνσεντ Βαν Γκογκ, 1889

Ένδεκα πίνακες με την υπογραφή του ζωγράφου της «Γκερνίκα», Πάμπλο Πικάσο, τρεις του Μπρακ, πέντε του Σεζάν, τρεις του Σαγκάλ και άλλοι τόσοι του Ρενουάρ, από δύο του Ντεγκά, του Γκογκέν, του Μαξ Ερνστ, του Μανέ, του Μιρό, του Μονέ, του Πόλοκ και ακόμη ένας Ματίς, ένας Πολ Κλε, ένας Βαν Γκογκ και ένας Καντίνσκι.

Δεν είναι εκθέματα κάποιου σπουδαίου μουσείου αλλά μόνο ένα κομμάτι από τη συλλογή του Βασίλη Π. Γουλανδρή, της γνωστής ελληνικής εφοπλιστικής οικογένειας, ο οποίος παράλληλα με τις επιχειρήσεις του είχε δραστηριοποιηθεί, μαζί με τη σύζυγό του Ελίζα, στον χώρο της τέχνης.

Εξαιρετικά φιλότεχνοι και οι δύο, συστηματικοί συλλέκτες, μέλη πολλών μουσείων στην Ευρώπη και στην Αμερική, επισφράγισαν την αφοσίωσή τους στον πολιτισμό με το Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης της Ανδρου που φέρει το όνομά τους.

Ο Βασίλης Γουλανδρής έφυγε το 1994 και έξι χρόνια μετά η Ελίζα. Με το άνοιγμα της διαθήκης της όμως άρχισε ένα θρίλερ που θα μπορούσε να γίνει σενάριο ταινίας στο Χόλιγουντ. Αλλωστε, οι ιστορίες με κλεμμένα έργα τέχνης κερδίζουν συνήθως το ενδιαφέρον του κοινού είτε ως βιβλία είτε ως ταινίες.

Ο Βασίλης και η Ελίζα Γουλανδρή δεν είχαν παιδιά. Ετσι, ανάμεσα στους δικαιούχους της κληρονομιάς, το 2000, ήταν και η ανιψιά τους Ασπασία Ζαΐμη (αλλά και η αδελφή της Βάνα Βερούτη, γνωστή και από επιλεκτικές εμφανίσεις της ως τραγουδίστρια). Στην κατοχή της οποίας περιήλθε και ένα μέρος της περίφημης συλλογής έργων τέχνης.

Κάποιοι πίνακες όμως, 83 συγκεκριμένα και ανάμεσά τους αυτοί που προαναφέρθηκαν, φαίνεται ότι είχαν πουληθεί από το 1985, έναντι μάλιστα εξωφρενικά χαμηλού πόσου σε σχέση με την πραγματική αξία τους, η οποία κατά μία εκδοχή εκτιμάται ότι ξεπερνά τα 2 δισ. δολάρια. Σύμφωνα με τον εκτιμητή Αρμαντ Μπάρτος της Jr. Fine Arts Inc, η αξία μόνον ενός πίνακα του Βαν Γκογκ υπολογίζεται σε 120 εκατ. δολάρια και η αυτοπροσωπογραφία του Σεζάν 60 εκατ. δολάρια.

Η Ασπασία Ζαΐμη όμως ισχυρίζεται ότι ήξερε πολύ καλά τον θείο της, την υπερηφάνεια και το πάθος του για τη συλλογή του. «Δεν πιστεύω ότι στην πραγματικότητα έχει πουλήσει αυτούς του πίνακες», ισχυρίζεται. Και έχει αναθέσει στα ελβετικά δικαστήρια τη διερεύνηση της υπόθεσης.

ΠΛΑΣΤΑ ΝΤΟΚΟΥΜΕΝΤΑ. Οι έρευνες αφορούν το Ιδρυμα Βασίλη και Ελίζα Γουλανδρή και διάφορα πρόσωπα, ανάμεσά τους και ο εκτελεστής της διαθήκης, ιστορικός Τέχνης Κυριάκος Κουτσομάλλης, διευθυντής του Μουσείου Σύγχρονης Τέχνης της Ανδρου.

Εξετάζονται μάλιστα πιθανότητες παραποίησης εγγράφων, πλαστών ντοκουμέντων, διπλοπροσωπίες στην εκτέλεση της διαθήκης και άλλα σχετικά. Η ελβετική νομοθεσία όμως δεν επιτρέπει τη δημοσιοποίηση στοιχείων, ενώ η έρευνα είναι ακόμη σε εξέλιξη. «Είναι άλλωστε πολύ νωρίς ακόμη», λέει ο δικηγόρος της Ασπασίας Ζαΐμη Ρον Σόφερ.

Ωστόσο όπως εξελίσσεται η υπόθεση, αναδεικνύονται στοιχεία κινηματογραφικής πλοκής. Υπάρχει ένα συμβόλαιο που χρονολογείται από το 1985, σύμφωνα με το οποίο ο Βασίλης Π. Γουλανδρής είχε πωλήσει στην παναμαϊκή εταιρεία Wilton Trading SA, η οποία ανήκε στην κουνιάδα του, Μαρία Γουλανδρή που απεβίωσε το 2005, τα 83 αριστουργήματα έναντι του ευτελούς ποσού των 31,7 εκατ. δολαρίων. Λέγεται ωστόσο ότι το συμβόλαιο είναι γραμμένο σε έναν τύπο χαρτιού που δεν υπήρχε πριν το 1988. Μετά το 1988, όμως, ο Γουλανδρής ο οποίος υπέφερε από τη νόσο του Πάρκινσον δεν ήταν σε θέση να υπογράψει λόγω της ραγδαίας επιδείνωσης της υγείας του. «Δεν μπορούσε να σηκώσει ένα ποτήρι», θυμάται η κ. Ζαΐμη.

ΤΑ ΝΕΑ