Οι δύο αρετές - Του Ανδρέα Κωνσταντινίδη, Τορόντο

Η μια από τις δυο αρετές είναι η Ελληνική αρετή.  Είναι η αρετή την οποία αγκάλιασε ο Ηρακλής, και με την βοήθεια της προχώρησε στο επίτευγμα των γνωστών άθλων του. Σαν όμως τελείωσε τους δώδεκα άθλους του, ο ήρωας δεν κάθισε να αναπαυθεί στις δάφνες του.  Στο μυαλό του κατέβηκε η ιδέα για ένα καινούριο σκοπό, τον οποίο θα αποκαλέσω, ο «δέκατος-τρίτος» άθλος του Ηρακλή.  Θέλω, είπε, όλοι οι Έλληνες να κάμνουν άθλους, όπως εμένα.  Και αποφάσισε να κάμει όλους τους Έλληνες… αθλητές!  Κατέβηκε, λοιπόν, στην κοιλάδα της Ολυμπίας, ο Ηρακλής και – καθώς μας πληροφορεί ο Πίνδαρος στην Πρώτη Ολυμπιακή Ωδή – οργάνωσε τους πρώτους Ολυμπιακούς αγώνες.  Και, με τον καιρό,   έγιναν όλοι οι Έλληνες αθλητές.  Άλλοι στη σωματική ρώμη και άλλοι στη διάνοια – και πολλοί από αυτούς, όπως ο Σωκράτης και ο Πλάτωνας, για παράδειγμα – συνδύασαν την σωματική με την πνευματική λεβεντιά (ο Σωκράτης – εκτός από τις γνωστές πνευματικές μάχες του – έλαβε μέρος και σε πολεμικές μάχες, όπως μαθαίνουμε από την «Απολογία» του Πλάτωνα, και ο ίδιος ο Πλάτωνας ήταν παλαιστής και πυγμάχος στην νεανική του ηλικία – πριν… αρχίσει τις δικές του πνευματικές μάχες).

Ο Ηρακλής ήταν ο ιδανικός ήρωας – ο ημίθεος – των προ-χριστιανών Ελλήνων. Όπως μας πληροφορεί ο Όμηρος, ο Ηρακλής ήταν το ίνδαλμα του Αχιλλέα.  Όταν, λοιπόν, η Θέτιδα, η μάνα του Αχιλλέα, προειδοποιεί τον γιό της πως – σαν σκοτώσει μια δεκαριά Τρώες, για να εκδικηθεί  τον σκοτωμό του φίλου του Πάτροκλου – γρήγορα θα έρθει και η δική του σειρά να δώσει το αίμα του, τότε ο Αχιλλέας απαντά:  Δεν με νοιάζει, μάνα. Δεν μπορώ να ζω βάρος πάνω στη Γή – χωρίς να εκδικηθώ τον θάνατο του φίλου μου.  Στο κάτω-κάτω, ούτε και ο Ηρακλής ακόμα κατάφερε, τελικά, να αποφύγει τον θάνατο – θα τον αποφύγω εγώ;  Πρώτος ήρωας ο Ηρακλής, λοιπόν, και δεύτερος ο Αχιλλέας, όπως μας πληροφορεί ο Όμηρος.  Και στη συνέχεια, ερχόμαστε στον τρίτο ήρωα των Ελλήνων – τον Μεγαλέξανδρο. Σύμφωνα με τα γραπτά του Κικέρωνα (Pro Archia 24), πριν ξεκινήσει για την πολεμική εκστρατεία του προς Ανατολάς, ο Μεγαλέξανδρος πήγε στον ιερό χώρο της Ολυμπίας – χώρος από τον οποίο πήρε και το δικό της όνομα η μάνα του Μεγαλέξανδρου– και αφού πρόσφερε σπονδές στο μνημείο του Αχιλλέα, αναφώνησε με κατάνυξη και… φιλοδοξία: «Ώ, τυχερέ νέε, που ευτύχησες να βρεις τον Όμηρο για να σε κάμει αθάνατο».

Η ηρωική αρετή των Ελλήνων – πρέπει να σημειώσουμε – δεν ήταν ηρωική μόνο στη σάρκα και τους πολέμους – ήταν ηρωική, επίσης, στο χαραχτήρα και το πνεύμα.  Όπως, πάλι, μας πληροφορεί ο Πλάτωνας, στην «Απολογία», όταν ο Σωκράτης καταδικάστηκε σε θάνατο και κλείστηκε στη φυλακή – και αφού οι μαθητές του δωροδόκησαν τον φρουρό για να τους επιτρέψει να φυγαδεύσουν τον φιλόσοφο – ο δάσκαλος, χωρίς δεύτερη σκέψη, τους απογοήτευσε, θυμίζοντας σε αυτούς τον Αχιλλέα και την μάνα του:  Όταν η Θέτις προειδοποίησε τον γιό της ότι θα σκοτωθεί, ο Αχιλλέας δεν δείλιασε, και εκτέλεσε το καθήκον του – ούτε και εγώ, λοιπόν, δειλιάζω! Και συνέχισε:  διδάσκω σε όλη μου την ζωή υπακοή στους νόμους, και τώρα να παραβώ, εγώ ο ίδιος, τους νόμους;

Ναι, σωματικός, ψυχικός και πνευματικός ηρωισμός!  Και έτσι μεγαλούργησαν οι προ-χριστιανοί πρόγονοι μας. Και έτσι έκτισαν τον παγκόσμιο πολιτισμό –  ο «Δυτικός» πολιτισμός έγινε πια παγκόσμιος:  Η δημοκρατία, η φιλοσοφία, οι επιστήμες, οι τέχνες, ο πνευματικός και σωματικός αθλητισμός ανθίζουν σε ολόκληρο σχεδόν τον κόσμο – και στις γωνιές που δεν ανθίζουν, ο άνθρωποι τις… ορέγονται (Οι Ολυμπιακοί αγώνες πήγαν μέχρι την Κίνα, και η δημοκρατία πήγε μέχρι την Ινδία.) Αναφερόμενος στις αξίες της Ελληνικής αρετής (virtue) ο καθηγητής, Gilbert Murray, τις καταγράφει ως εξής: Ελευθερία, Λογικότητα, Ομορφιά, Εξαιρετικότητα, και αναζήτηση της Αλήθειας (“Freedom, Reason, Beauty, Excellence and the pursuit of Truth” – βλέπε, “The Legacy of Greece,” σ.σ. 22-23, 1921, edited by Sir Richard Livingstone).  Και τώρα στην… άλλη αρετή.

Η δεύτερη αρετή των Ελλήνων – μάλλον η… αρετή των χριστιανών, για την ακριβολογία – είναι αυτή που μας προσφέρουν οι Εβραίο-βυζαντινοί, δηλαδή οι «άγιες» γραφές της «Παλαιάς» και της «Καινής» διαθήκης:  Η «άγια» σοφία των παλαιών και των νέων προφητών, η οποία – πρέπει να σημειώσουμε – μας έρχεται κατ’ ευθείαν και… συστημένη από τα σύννεφα, και τον «ουράνιο πατέρα» μας.  Όχι, εδώ δεν χωρούν σαρκασμοί, γιατί τα πράγματα είναι σοβαρά – πολύ σοβαρά – και τραγικά! Και να οι τραγικότητες:

Πρώτο θύμα στη χριστιανική αρετή, η δημοκρατία και η φιλοσοφία. Στη θέση τους – και ψηλά μέχρι τα… σύννεφα – η θεοκρατία και η προφητεία. Ο άνθρωπος είναι «αμαρτωλός» ανήμπορος, και… ανίδεος. Κυβερνά, λοιπόν, ο «παντοδύναμος» και «παντογνώστης» θεός – δηλαδή κυβερνά η «άγια» γραφή, την οποία παρέλαβαν  οι… προφήτες του θεού, από το ίδιο θεϊκό χέρι και στόμα.  Ποιος μίλησε για τραγωδία! Εδώ μιλούμε για… πραγματική σοφία – την ατόφια, την θεϊκή, την «άγια» σοφία.  Τέλος στις… φλυαρίες του Ηράκλειτου, του Σωκράτη, του Πλάτωνα, του Αριστοτέλη – και όλων των άλλων… ειδωλολατρών.

Δεύτερο θύμα οι επιστήμες και οι τέχνες.  Αυτά όλα είναι έργα του… διαβόλου.  Ποιος έχει ανάγκη τις ανθρώπινες… θεωρίες, υποθέσεις και έρευνες, αφού όλες οι απαντήσεις είναι – πάλι – μέσα στην «άγια» γραφή.  Αυτό το έφτιαξε ο θεός, εκείνο το έφτιαξε ο θεός, και το άλλο το έφτιαξε ο θεός.  Ο «παντογνώστης» και «παντοδύναμος» δημιουργός.  Και εμείς δεν πρέπει να κάνουμε… αμαρτωλές ερωτήσεις.  Το μόνο που μας… επιτρέπεται, είναι να καθόμαστε και να θαυμάζουμε την τελειότητα της πλάσης, την θεϊκή σοφία και τα… μυστήρια της δημιουργίας. Τέλος στις ερωτήσεις – μια για πάντα...

Το τρίτο θύμα – και το τραγικότερο – είναι η ανθρώπινη ζωή.  Η ζωή του ανθρώπου είναι «αμαρτωλή» και «μάταια».  Κατάρα στη σάρκα – προσευχή, λοιπόν, μετάνοια και… ασκητισμό. Το μόνο αξιόλογο πράγμα είναι το πνεύμα.  Και όχι το… ανθρώπινο πνεύμα – τέτοιο πράγμα δεν υπάρχει! Όταν αναφερόμαστε σε πνεύμα εννοούμε το… άγιο πνεύμα.  Δηλαδή, στην πολιτεία του χριστιανισμού, ο άνθρωπος ζει, χωρίς… να ζει – αφού η μόνη αξιόλογη ζωή είναι αυτή που ακολουθεί μετά… θάνατον.  Και πάλι δηλαδή, όταν ζούμε μια «ψεύτικη» ζωή, σαν να μην γεννηθήκαμε ποτέ – και αφού δεν… σκέπτομαι, δεν υπάρχω!   Όχι!  Δεν πρέπει να μας εκπλήττει – καθόλου – το γεγονός, ότι για είκοσι αιώνες τώρα, ο Ελληνισμός βρίσκεται σε βαθύ – πολύ βαθύ – ύπνο…

Εκ των ανωτέρω, είναι οφθαλμοφανές ότι η διαφορά μεταξύ της Ελληνικής και της χριστιανικής αρετής, είναι μια διαφορά η οποία εκτείνεται από ψηλά στον ουρανό, μέχρι κάτω χαμηλά στη Γη.  Και ίσως αυτό να μας εξηγεί – με αναμφισβήτητη σαφήνεια – γιατί ο Ελληνισμός κοντεύει να χαθεί στα… έγκατα της Γης.  Εν κατακλείδι, σε όσους υμνούν την Ελληνική αρετή, προσφέρω κατωτέρω το ποίημα μου, ΞΥΠΝΑ ΛΕΒΕΝΤΗ ΗΡΑΚΛΗ.  Όσοι υμνούν την χριστιανική αρετή, έχουν στη διάθεση τους την ποίηση του βασιλιά Δαυίδ, και τις εντολές του… πατριάρχη Μωυσή – να τα χαίρονται…

Ξύπνα λεβέντη Ηρακλή

Ξύπνα λεβέντη Ηρακλή

του έθνους μας καμάρι,

ξύπνα τρανέ όλης της Γης

και του Διός βλαστάρι.

Ξύπνα λεβέντη, ημίθεε

και μας για να ξυπνήσεις

μαζί μας πάλι τις παλιές

δόξες να ξαναζήσεις.

Ξεχάσαμε την λεβεντιά

και γίναμε ραγιάδες

και την ψυχή μας δώσαμε

σε ξένους βασιλιάδες.

Ντροπιάσαμε την μνήμη σου

συγχώρα μας αδέρφι,

όρκο τώρα σου κάνουμε

πως Άνοιξη θα έρθει.

Λιοντάρια θα δαμάσουμε

θα πνίξουμε τα φίδια,

και θα κοιτάς καμαρωτός

τ’ αδέρφια σου τα ίδια.

Ξύπνα λεβέντη Ηρακλή

κι’ η Ελλάδα σε προσμένει,

θέλει να γίνει ξακουστή

πάλι στην οικουμένη.

Ανδρέας Κωνσταντινίδης