Τσίπρας όπως... Μαντέλα; - Του Τάκη Μίχα

Χειμώνας του 2015. Ο νεοεκλεγείς πρωθυπουργός Αλέξης Τσίπρας έχει μεταβεί στο ετήσιο οικονομικό συνέδριο του Νταβός όπου αντάμωσε και συζήτησε με οικονομολόγους, επιχειρηματίες και «γκουρού» του μάνατζμεντ. Μόλις επιστρέφει στην Αθήνα καλεί σε σύσκεψη το υπουργικό συμβούλιο και τους λέει: «Σύντροφοι, πρέπει να επιλέξουμε. Είτε εμμένουμε στις κρατικοποιήσεις και δεν παίρνουμε καμία επένδυση η αλλάζουμε τη νοοτροπία μας και έρχονται οι επενδύσεις».

Αν συμπεριφερόταν με αυτό τον τρόπο ο κ. Τσίπρας, στην ουσία απλά θα επαναλάμβανε την πορεία του πρόσφατα αποθανόντος Νέλσον Μαντέλα. Μία πορεία που οδήγησε τον Αφρικανό ηγέτη από τη φιλοσοφία του κρατισμού και των εθνικοποιήσεων με την οποία τον είχε μπολιάσει η συμμετοχή του στο κομμουνιστικό κόμμα, στη φιλοσοφία των αγορών και της ατομικής πρωτοβουλίας. Το τσιτάτο που παρέθεσα πιο πάνω είναι ακριβώς τα λόγια του Μαντέλα μετά την επιστροφή του το 1992 από τη συνάντηση του Νταβός όπου είχε πάει δύο έτη μετά την αποφυλάκισή του.

Πόσο δρόμο είχε διασχίσει ο Μαντέλα σε αυτά τα δύο έτη της ελευθερίας του, φαίνεται αν συγκρίνει κανείς τη μετα-Νταβός δήλωσή του με εκείνη που είχε κάνει ακριβώς την ημέρα της αποφυλάκισής του. Τότε είχε πει:

«Η εθνικοποίηση των ορυχείων, των τραπεζών και των μονοπωλιακών επιχειρήσεων είναι η πολιτική του Αφρικανικού Εθνικού Κογκρέσου και οποιαδήποτε αλλαγή η μεταβολή των θέσεων μας είναι αδιανόητη».

Τότε επίσης είχε κάνει και την περίφημη δήλωση με την οποία χαρακτήριζε τον Φιντέλ Κάστρο «ως πηγή έμπνευσης για όσους αγαπάνε την ελευθερία».

Οι συζητήσεις που είχε στο Νταβός με την αφρόκρεμα της επιχειρηματικής πρακτικής και σκέψης έπαιζαν καθοριστικό ρόλο στη μετεξέλιξη των απόψεών του. «Αυτές οι συζητήσεις», δήλωνε αργότερα, «με έκαναν να αλλάξω τελείως τις απόψεις μου».

Σύμφωνα με συνεργάτες του που ήσαν παρόντες στο Νταβός, όπως τον Τίτο Μπογουένι, οι συναντήσεις εκείνες που έπαιξαν καθοριστικό ρόλο ήσαν αυτές με τους ηγέτες τέως κομμουνιστικών κρατών όπως της Κίνας και του Βιετνάμ. «Του είπαν:», γράφει ο Μπογουένι, «Εμείς προσπαθούμε να ιδιωτικοποιήσουμε τις κρατικές επιχειρήσεις και να προσκαλέσουμε τους ιδιώτες επιχειρηματίες να επενδύσουν. Εμείς αντιπροσωπεύουμε κυβερνήσεις Κομμουνιστικών Κομμάτων και εσύ είσαι ηγέτης ενός απελευθερωτικού κινήματος. Τι μιλάς λοιπόν για εθνικοποιήσεις;».

Πάντως άλλοι υποστηρίζουν ότι η αλλαγή στην οικονομική φιλοσοφία του Μαντέλα είχε αρχίσει νωρίτερα όταν ήταν ακόμη στη φυλακή. «Ακόμα και όταν ήταν στη φυλακή» γράφει ο οικονομολόγος Γκούλαμ Μπάλιμ «άρχισε να αντιλαμβάνεται ότι αντί για μια σκληρή σοσιαλιστική γραμμή εθνικοποίησης της οικονομίας αυτό που ήταν αναγκαίο ήταν να αγκαλιάσει η χώρα του τον καπιταλισμό υιοθετώντας ταυτόχρονα πολιτικές που θα έφερναν μεγαλύτερη οικονομική ισότητα».

Το 2000 η στροφή του προς την ελεύθερη αγορά είχε ολοκληρωθεί.

«Καθώς ταξίδευα στον κόσμο» δήλωσε «και καθώς άκουγα τις απόψεις κορυφαίων επιχειρηματιών και οικονομολόγων σχετικά με το πώς αναπτύσσεται μία οικονομία, πείσθηκα για την υπεροχή της ελεύθερης αγοράς. Το ερώτημα φυσικά είναι πως θα συνδυάσουμε τις απαιτήσεις της ελεύθερης αγοράς με τα καυτά κοινωνικά προβλήματα του κόσμου».

Ίσως λοιπόν ο κ. Τσίπρας σε κάποια φάση στο μέλλον να ακολουθήσει το παράδειγμα του Μαντέλα. Αν και εδώ υπάρχει μία τεράστια διαφορά. Κλεισμένος σε ένα κελί και αποκλεισμένος από κάθε πληροφόρηση από τον έξω κόσμο ο Μαντέλα δεν είχε και άλλη επιλογή παρά να υιοθετεί για αρκετά χρόνια την αναχρονιστική οικονομική φιλοσοφία του μοναδικού πολιτικού φορέα στη χώρα του -δηλαδή του κομμουνιστικού κόμματος- που είχε ταχθεί ενεργά υπέρ της ολοκληρωτικής κατάργησης του απαραντχάιντ. Οπως είπε στη δίκη του: «Είναι ίσως δύσκολο για τους λευκούς Νοτιοαφρικανούς που έχουν μία σταθερή προκατάληψη εναντίον του κομμουνισμού να κατανοήσουν τον λόγο για τον οποίο έμπειροι Αφρικανοί πολιτικοί αποδέχονται τους κομμουνιστές ως φίλους τους. Όμως ο λόγος είναι προφανής. Οι θεωρητικές διαφορές μεταξύ αυτών που πολεμούν εναντίον της καταπίεσης είναι μία πολυτέλεια την οποία δεν έχουμε».

Όμως ο κ. Τσίπρας δεν έχει αυτή τη δικαιολογία. Δεν μπορεί να επικαλεσθεί ούτε την απομόνωσή του ούτε τον κοινό αγώνα εναντίον της καταπίεσης προκειμένου να δικαιολογήσει την παλαιοκομμουνιστική οικονομική σκέψη και ρητορική του. Για αυτό λοιπόν να είναι κάπως δύσκολο να φαντασθεί κανείς ότι ο ηγέτης του Σύριζα θα εμπνευσθεί από το παράδειγμα του μεγάλου Αφρικανού. Παντού, όμως, υπάρχει χώρος για ελπίδα...

Summary in English

If the late Mr. Mandela, a former communist and supporter of nationalizations, was able to change his mind and accept the supremacy of the free market, then perhaps there is some hope that Mr Tsipras may experience a similar epiphany

Protagon.gr