Ηθικολογία και αριστερά - Της Σώτης Τριανταφύλλου

Ένα από τα χαρακτηριστικά της αριστεράς, σε όλο της το φάσμα –δηλαδή μέχρι τα «άκρα» της αριστερής τρομοκρατίας και του μηδενισμού– ήταν και παραμένει η ηθικολογία: πρόκειται για μια ακόμη ομοιότητα με την παραδοσιακή, θρησκευτική δεξιά. Η αριστερά πιστεύει στην ηθική της υπεροχή, στο ότι οι προθέσεις, οι αποφάσεις και οι πράξεις της είναι, εξ ορισμού, «καλές»· αντιθέτως, όσοι βρίσκονται στην επιλεγόμενη «άλλη πλευρά», εκτός του ότι πλανώνται, αμαρτάνουν. Στην πραγματικότητα, η αριστερά είναι αμοραλιστική: πιστεύει ότι οι καλοί σκοποί δικαιολογούν τις μεθόδους, ότι δηλαδή υπάρχουν αναγκαία κακά. Κατά καιρούς, ξανά και ξανά, αυτά τα αναγκαία κακά ήταν μαζικές εκτελέσεις, γενοκτονίες, δολοφονίες, εξευτελισμοί και διασυρμοί.

Σε μερικές χώρες, από εκείνες που χαρακτηρίζουμε προηγμένες, η αριστερά έχει εξελιχθεί όπως έχει εξελιχθεί και η δεξιά. Στην Ελλάδα, όπου τα ιερατεία δεν έχουν παραμεριστεί, η αριστερά μάς κουνάει απειλητικά το δάχτυλο: παρά τις διαφοροποιήσεις στο εσωτερικό της –δεν ταυτίζεται απολύτως το ήθος του ΣΥΡΙΖΑ με εκείνο του ΚΚΕ ή με εκείνο των ανταρτών πόλεων– προβάλλει την ηθική της ανωτερότητα, την ηθική της υπεροπλία, αναζητώντας ταξικά, πολιτισμικά και ψυχολογικά μειονεκτήματα σε όποιον δεν τη συμμερίζεται. Κοντολογίς, η ελληνική αριστερά, εκτός του ότι μας κάνει κήρυγμα εκ των άμβωνος, πασχίζει να εντοπίσει μέσω ποιας παθολογίας, ποιου ψυχικού τραύματος, ποιας διανοητικής έλλειψης, οι άνθρωποι δεν είναι αριστεροί. Η αριστερή νοοτροπία θεωρείται φυσιολογική, η μη αριστερή θεωρείται προβληματική. Η αριστερή ταυτότητα θεωρείται ελκυστική, η μη αριστερή θεωρείται αντιπαθητική ή και εγκληματική.

Παλιότερα, στους κύκλους της αριστεράς (της «μεσαίας τάξης» της πόλης τουλάχιστον), γινόταν λόγος για απλές ανθρωπιστικές αρχές: για δεοντολογία, για ευπρέπεια, για λογική, για αρετή – όχι ως αποτέλεσμα θρησκευτικών καταναγκασμών αλλά ως ελεύθερη επιλογή. Σήμερα, μετά από μακρά ιστορία αίματος και ψέματος, η αριστερά κάνει διαρκώς λόγο για ηθική: αλλά, όπως είναι γνωστό, όταν μιλάμε για ηθική η ηθική λείπει – ακριβώς όπως μιλάμε για υγεία όταν είμαστε άρρωστοι.

Το κίνημα της πολιτικής ορθότητας ήταν, για παράδειγμα, ένα από τα αποτελέσματα της αριστερής ηθικολογίας: αφαίρεσε από τους ανθρώπους κάθε ίχνος ατομικότητας και, όπως συνέβαινε ανέκαθεν στους αριστερούς κύκλους, επέβαλε πουριτανικές μορφές συμπεριφοράς: έλλειψη πενύματος, πομπώδες ύφος, αναζήτηση εύκολων απαντήσεων για τα προβλήματα της ύπαρξης. Ο πουριτανισμός συνδέει τα δύο άκρα: η σημερινή αριστερά μοιάζει, παρότι δεν το αναγνωρίζει και διαμαρτύρεται εντόνως, με τα δογματικά θρησκευτικά δόγματα του 16ου και του 17ου αιώνα, με τον καλβινισμό και, όπως είναι ευρέως γνωστό, γενικότερα με τον χριστιανισμό στο σύνολό του. Μια πλευρά της κομμουνιστικής αριστεράς υιοθετώντας πουριτανικά φερσίματα –συντηρητισμό, εργατικότητα, πατριωτισμό, προσήλωση στις οικογενειακές ηδονές– επιδίδεται σε δαιμονολογία ακριβώς όπως οι πουριτανοί πάστορες και οι κυνηγοί μαγισσών· όσο για τη μη κομμουνιστική αριστερά, στερείται σταθερών αρχών και, μολονότι προσαρμόζει τις αρχές της σύμφωνα με τα συμφέροντά της (εξού και μπορεί να χαρακτηριστεί, δικαίως, οπορτουνιστική και τυχοδιωκτική), ηθικολογεί με τον ίδιο τρόπο έναντι των εχθρών της. Τόσο η κομμουνιστική, όσο και η ελευθεριακή αριστερά είναι αήθεις, δογματικές και χειριστικές. Οι μηχανισμοί τους έχουν στόχο τη δημιουργία τύψεων, την κατασκευή θυμάτων και ενόχων, καθώς και την τιμωρία των αντιφρονούντων με λασπολογία η οποία αποτελεί το σύγχρονο αντίστοιχο της δαιμονολογίας.

Η ηθικολογία συνδυάζεται με μια παραλλαγή χιλιασμού και σκοτεινών προφητειών περί Αποκάλυψης. Ενώ στον 19ο αιώνα η αριστερά στη Δύση ήταν δύναμη κοινωνικής αισιοδοξίας, σήμερα καλλιεργεί οράματα κοινωνικής δυστοπίας, συνωμοσιολογικές και ανορθολογικές φοβίες. Η αριστερά, παρά το λαϊκισμό της, δεν σέβεται τις λεγόμενες «μάζες»· αντιθέτως, τις περιφρονεί: θεωρεί ότι άγονται και φέρονται από το κακόηθες κεφάλαιο – γι’ αυτό αντιστέκονται στα κηρύγματά της. Επιπροσθέτως, επειδή μισεί την «άρχουσα τάξη» επιτρέπει οποιαδήποτε συμπεριφορά εναντίον των εκπροσώπων της – έτσι, καταγγέλλει τα σεξιστικά σχόλια εναντίον γυναικών του ΣΥΡΙΖΑ αλλά όχι εκείνα εναντίον γυναικών που δεν πρόσκεινται στον ΣΥΡΙΖΑ. Το πώς και το πότε η ελληνική αριστερά ανακάλυψε τον σεξισμό είναι ένα άλλο ζήτημα.

Η αριστερά μάς ζητεί να ζούμε όπως εκείνη θεωρεί «σωστό». Αυτή η απαίτηση ορθοφροσύνης κατέληξε, από τη μια πλευρά, σε κοινωνίες ομοιομορφίας και συστήματα ολοκληρωτισμού, ενώ από την άλλη προέκυψαν μορφές κοινωνικής εγκληματικότητας οι οποίες απέκτησαν επαναστατική και ηρωική άλω. Η αριστερά έχει τη μαγική ιδιότητα να διαστρέφει αξίες· να προσδίδει στον κομφορμισμό και στη συμβατικότητα δήθεν υψηλό ανάστημα και να αντικαθιστά την κατανόηση των φαινομένων με τη μεταφυσική ηθικολογία.
Athens Voice