Πώς η Γερμανία στραγγαλίζει την ευρωζώνη

Όσοι περίμεναν να πληροφορηθούν από τη συνέντευξη Τύπου του Μάριο Ντράγκι πότε -επιτέλους!- θα αρχίσει η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα να τυπώνει χρήμα («ποσοτική χαλάρωση» - QE), για να βγει η ευρωζώνη από την παγίδα του αποπληθωρισμού, μάλλον  φεύγουν απογοητευμένοι για τις διακοπές του Αυγούστου.

Η ΕΚΤ πιθανότατα θα κάνει πολύ λίγα και πολύ αργά, καθώς παραμένει σε ομηρία από τη Γερμανία, που με τη στάση της στραγγαλίζει την οικονομική ανάκαμψη της ευρωζώνης.

Η περιβόητη Bundesbank μπορεί να μην έχει τυπικά δικαίωμα βέτο στις αποφάσεις του συμβουλίου της ΕΚΤ, είναι όμως με διαφορά η ισχυρότερη κεντρική τράπεζα της Ευρώπης και διαχειρίζεται τα μεγάλα γερμανικά πλεονάσματα, γι’ αυτό και θεωρείται αδιανόητο να προχωρήσει η ΕΚΤ σε ένα πρόγραμμα ποσοτικής χαλάρωσης, χωρίς την έγκριση της Buba. Κάτι τέτοιο, άλλωστε, θα καταρράκωνε την αξιοπιστία της ΕΚΤ στο γερμανικό κοινό, που ως γνωστόν εξακολουθεί να διαμορφώνει τις αντιλήψεις του με βάση τα... αρχαία τραύματα του υπερπληθωρισμού του μεσοπολέμου.

Η γερμανική πλευρά έχει κατ’ επανάληψη καταστήσει σαφείς τις θέσεις της εναντίον των υπερβολικών πειραματισμών της ΕΚΤ με ανορθόδοξα μέτρα νομισματικής πολιτικής, αλλά ακόμη και με πιο «ορθόδοξες» προσπάθειες ενίσχυσης της ρευστότητας και μείωσης του κόστους του χρήματος. Ο υπουργός Οικονομικών, Σόιμπλε, επανειλημμένα έχει δηλώσει ότι η ΕΚΤ έχει τροφοδοτήσει με υπερβολική ρευστότητα την αγορά και θα πρέπει να την αποσύρει, ενώ ο πρόεδρος της Buba, Βάιντμαν, έχει δηλώσει ότι το ευρώ δεν θα είναι βιώσιμο νόμισμα, αν η ΕΚΤ ακολουθεί πολιτικές που κατατείνουν στην αποδυνάμωσή του.

Παρά ταύτα, ο πολύ χαμηλός πληθωρισμός εδώ και πολλούς μήνες στην ευρωζώνη, που έχει φέρει το μέσο όρο πολύ κοντά στο μηδέν και σε μεγάλη απόσταση από τον ορισμό της ΕΚΤ για τη σταθερότητα των τιμών, η «βουτιά» του πληθωρισμού κάτω από το μηδέν σε οικονομίες του Νότου, όπως η Ελλάδα, αλλά και το... πεισματικά σκληρό ευρώ, που προκαλεί κραυγές αγωνίας από τη Γαλλία για την ανταγωνιστικότητα των εξαγωγών, υποχρέωσαν το τελευταίο διάστημα ακόμη και τη «σκληρή» Buba να δώσει μια κατ’ αρχήν θετική ψήφο σε πιθανή μελλοντική εφαρμογή ανορθόδοξων μέτρων νομισματικής πολιτικής, όπως η ποσοτική χαλάρωση.

Αυτό δεν σημαίνει, όμως, ότι η Φραγκφούρτη θα αρχίσει τις βολές κατά βούληση και κατά ριπάς με τα... νομισματικά μπαζούκας, όπως φάνηκε και από τις τελευταίες δηλώσεις Ντράγκι. Ο Ιταλός πρόεδρος της ΕΚΤ δεν έχει στα χέρια του γερμανική εξουσιοδότηση για μια σοβαρή παρέμβαση μεγάλης κλίμακας, κάτι που θα σήμαινε αναπόφευκτα και αγορές κρατικών ομολόγων από την ΕΚΤ, αφού μόνο στα ομόλογα υπάρχει αρκετή ρευστότητα, ώστε να έχει νόημα μια παρέμβαση της κεντρικής τράπεζας (οι άλλες αγορές τίτλων της ευρωζώνης είναι πολύ «ρηχές»).

Έτσι, ο κ. Ντράγκι αρκέσθηκε μόνο να αναγγείλει ότι η ΕΚΤ θα εκπονήσει, σε συνεργασία με ειδικό σύμβουλο, ένα πρόγραμμα αγοράς Asset Backed Securities (ABS), δηλαδή τίτλων με αντίκρισμα σε στοιχεία ενεργητικού (π.χ. ακίνητα). Ακόμη και αυτό, όμως, δεν φαίνεται ότι θα γίνει σύντομα, καθώς αυτή τη στιγμή δεν υπάρχει μια μεγάλη αγορά τέτοιων τίτλων στην ευρωζώνη και, όπως τονίζει ο κ. Ντράγκι, αυτή την φορά θα πρέπει οι τίτλοι που θα εκδοθούν να είναι απλοί και διαφανείς, για να μην έχουμε επανάληψη των ανωμαλιών που οδήγησαν στη μεγάλη κρίση, με την έκδοση «τοξικών» τίτλων.

Η έκδοση των «απλών» τίτλων ABS, που η ΕΚΤ θα ήταν διατεθειμένη να αγοράσει σε μεγάλη κλίμακα, για να ρίξει ρευστότητα στην αγορά, δεν είναι θέμα λίγων ημερών. Σε πολλές χώρες θα χρειασθούν αλλαγές στο ρυθμιστικό πλαίσιο, διευκρίνισε ο κ. Ντράγκι, άρα θα εμπλακούν κοινοβούλια και εποπτικές αρχές των κρατών μελών. Μέχρι να ολοκληρώσουν την απαιτούμενη προεργασία όλες οι αρμόδιες εθνικές αρχές, ώστε να αρχίσουν οι τράπεζες να εκδίδουν τίτλους, είναι άγνωστο πόσος χρόνος θα περάσει, αλλά πάντως δεν είναι μια διαδικασία, που εγγυάται ότι θα φθάσουμε γρήγορα στο ζητούμενο, δηλαδή σε μια σημαντική τονωτική ένεση από την ΕΚΤ.

Μέχρι να δούμε τις αγορές τίτλων, η ευρωζώνη θα πρέπει να αρκεσθεί στο στοχευμένο πρόγραμμα χορήγησης ρευστότητας (TLTRO), που ενεργοποιεί αυτό τον καιρό η ΕΚΤ. Οι τράπεζες θα παίρνουν φθηνό χρήμα από την ΕΚΤ, υπό τον όρο ότι θα το δανείζουν στην πραγματική οικονομία, κυρίως δηλαδή σε επιχειρήσεις. Ο κ. Ντράγκι έχει την ελπίδα ότι αυτό το πρόγραμμα θα αποδειχθεί πολύ αποτελεσματικό, αλλά πολλοί οικονομολόγοι έχουν αμφισβητήσει ότι είναι το φάρμακο που θα σώσει την ευρωζώνη από την ασθένεια του αποπληθωρισμού, που θα μπορούσε να βυθίσει την Ευρώπη σε μια παρατεταμένη στασιμότητα ιαπωνικού τύπου.

Ο κ. Ντράγκι βλέπει σαν φάρμακο, όπως κατέστησε και πάλι σαφές, όχι την προσφυγή σε μέτρα νομισματικής πολιτικής, αλλά τη λήψη σοβαρών μέτρων διαρθρωτικού χαρακτήρα στις οικονομίες της ευρωζώνης, κάτι που απηχεί τις γερμανικές αντιλήψεις, αλλά δημιουργεί ένα μεγάλο ερώτημα: ακόμη και αν ληφθούν διαρθρωτικά μέτρα από όλες τις κυβερνήσεις, η απόδοσή τους θα αργήσει. Γιατί δεν θα πρέπει, στο μεσοδιάστημα, να παρέμβει αποφασιστικά η ΕΚΤ, όπως έχουν κάνει όλες οι μεγάλες κεντρικές τράπεζες, με πρώτη την Fed;

Γεγονός είναι ότι, δυστυχώς, η πολιτική της ΕΚΤ εξακολουθεί να βρίσκεται υπό γερμανική ομηρία, χωρίς σοβαρή δυνατότητα παρεκκλίσεων από τις επιταγές της Bundesbank. Όμως, οι ανάγκες της γερμανικής οικονομίας είναι εντελώς διαφορετικές από αυτές της γαλλικής, ή, πολύ περισσότερο, των χωρών του Νότου. Αν οι διστακτικές και αργές παρεμβάσεις της ΕΚΤ εξυπηρετούν θαυμάσια τις επιδιώξεις της Γερμανίας, για τις ασθενέστερες οικονομίες ισοδυναμούν με στραγγαλισμό. Και αυτό αποτελεί μια από τις μεγάλες απειλές για τη βιωσιμότητα της ευρωζώνης, όπως τονίζουν πολλοί οικονομικοί αναλυτές.

Σοφοκλέους 10