Το οικονομικό «σουφλέ» είναι έτοιμο να καταρρεύσει

Η προοπτική των υψηλότερων επιτοκίων παραμένει το «μαύρο πρόβατο» των χρηματοπιστωτικών αγορών, αν κρίνουμε από τις πρόσφατες αποδόσεις τους.

Τα στοιχεία της αδύναμης ανάπτυξης και του χαμηλού πληθωρισμού έχουν πυροδοτήσει ισχυρά κέρδη στις αγορές μετοχών και ομολόγων, υπεραντισταθμίζοντας το ξεπούλημα του Ιουλίου.

Αντί να ανησυχούν για την ραγδαία αύξηση των επιτοκίων, ωστόσο, οι επενδυτές θα πρέπει να επικεντρωθούν στον κίνδυνο της ισοπέδωσης της παγκόσμιας οικονομίας.

Η κατάσταση της παγκόσμιας οικονομίας μοιάζει αρκετά με ένα σουφλέ το οποίο είναι έτοιμο να καταρρεύσει. Ενώ η παραγωγική πλευρά της οικονομίας των ΗΠΑ μοιάζει ισχυρή, δε μπορεί να πει κανείς το ίδιο και για τον υπόλοιπο πλανήτη. Ο καταναλωτής των ΗΠΑ παραμένει ήρεμος, οι δραματικές αυξήσεις στα επίπεδα χρέους της Ασίας αποκλείουν την ισχυρή οικονομική ανάκαμψη εκεί, ενώ η Ευρώπη παρουσιάζει στασιμότητα. Η ζήτηση, σε παγκόσμιο επίπεδο, παραμένει ανεπαρκής.

Ο πλανήτης έχει ανάγκη από μία οικονομική «ατμομηχανή». Στην καλύτερη περίπτωση, θα μπορούσε να αναρωτηθεί κανείς εάν η οικονομία των ΗΠΑ είναι αρκετά ισχυρή για να κρατήσει όρθιο το παγκόσμιο οικονομικό σουφλέ. Η πρόσφατη εμπειρία του Ηνωμένου Βασιλείου μπορεί να αποτελέσει χρήσιμο παράδειγμα. Η έκπληξη της οικονομικής ανάπτυξης του Ηνωμένου Βασιλείου, οδήγησε γρήγορα σε υψηλότερα επιτόκια και σε μία ισχυρότερη στερλίνα, κάτι που είχε ως αποτέλεσμα την αποδυνάμωση των εξαγωγών και ένα γρηγορότατο «πάγωμα» της αγοράς κατοικιών. Αυτοί οι φυσικοί οδηγοί της ανάπτυξης –τα υψηλά σχετικά επιτόκια και το ισχυρό νόμισμα– είναι πλέον ορατά και στις ΗΠΑ.

Η αμερικανική Fed, είναι ξεκάθαρο ότι επιθυμεί να εξέλθει από την ποσοτική χαλάρωση. Πολιτικά, φοβάται ότι θα γίνει στόχος της επερχόμενης προεκλογικής εκστρατείας. Οικονομικά, η Fed ανησυχεί ότι, αν η οικονομία δείξει πραγματικό δυναμισμό, θα εμπέσει υπό την τεράστια πίεση για σημαντική αύξηση των επιτοκίων, διακινδυνεύοντας μία λάθος πολιτική.

Αν εκτελεστεί σωστά, το τέλος του QE και η αρχή της εξομάλυνσης των επιτοκίων, θα μπορούσαν να ωφελήσουν όλα τα εμπλεκόμενα μέλη. Η Fed θα μπορούσε να μειώσει τις απειλές για την πολιτική της ανεξαρτησία, να αρχίσει να χτίζει ένα «μαξιλαράκι» επιτοκίων ενάντια στον κίνδυνο της ισοπέδωσης και να βοηθήσει την Ευρώπη και την Ιαπωνία μέσω της πιθανής ανατίμησης του δολαρίου. Θα είναι, ωστόσο, αρκετά απαιτητικοί οι επενδυτές ώστε να διακρίνουν ανάμεσα στις καλές, υπομονετικά εφαρμοσμένες, αυξήσεις των επιτοκίων και στις κακές, ξαφνικές και τσαπατσούλικες «δεύτερες» λύσεις;

Φυσικά, δεν εξαρτώνται όλα από τη Fed. Η Τράπεζα της Αγγλίας, θα ήθελε και αυτή να ξεκινήσει την ομαλοποίηση της δομής επιτοκίων της. Η Τράπεζα της Ιαπωνίας είναι πιθανότερο να προχωρήσει σε περισσότερη, και όχι λιγότερη, ποσοτική χαλάρωση.

Στην Ευρώπη, τόσο ο πρόεδρος της ΕΚΤ Μάριο Ντράγκι όσο και ο Γερμανός υπουργός Οικονομικών Βόλφγκανγκ Σόιμπλε, πιέζουν την πολιτική τάξη να βοηθήσει τις νομισματικές αρχές στη δημιουργία οικονομικής ανάκαμψης.

Ποιοι είναι οι πιθανοί καταλύτες για την παγκόσμια οικονομική ισοπέδωση;

Ένας παράγοντας θα ήταν μία ύφεση στις ΗΠΑ, είτε λόγω «γηρατειών» (η ανάκαμψη είναι ήδη πάνω από πέντε χρονών), είτε λόγω αδυναμίας ή υπερβολικής επιθετικότητας της Fed. Ένας άλλος παράγοντας θα μπορούσε να είναι η ευρωπαϊκή ύφεση και ο αποπληθωρισμός, που «βοηθιούνται» από τις συνεχιζόμενες διαμάχες μεταξύ Ρωσίας και Ουκρανίας. Τέλος, υπάρχει και η πιθανότητα για ραγδαία αύξηση των τιμών του πετρελαίου. Αν και δεν είναι άμεσα εμφανές, αυτή θα μπορούσε να επιφέρει σημαντικό πλήγμα στις ήδη αδύναμες παγκόσμιες προοπτικές ανάπτυξης.

Η κατάσταση στην Ευρώπη είναι και η πιο ανησυχητική. Για να λειτουργήσει η Ευρώπη, θα πρέπει να διορθωθεί το μέγεθος του χρηματοπιστωτικού της τομέα. Τα καλά νέα είναι ότι ο τομέας ασχολείται εδώ και καιρό, και με την απομόχλευση του επαχθούς χρέους και με την συγκέντρωση κεφαλαίων. Υπάρχει χαλάρωση στις συνθήκες πίστωσης, καθώς το κόστος χρηματοδότησης έχει μειωθεί κατά σχεδόν 80 τοις εκατό, σε σχέση με τα υψηλά του 2011, ενώ η μέχρι σήμερα ετήσια έκδοση χρέους είναι 70 τοις εκατό μπροστά από τα επίπεδα του περασμένου έτους.

Τώρα είναι η σειρά της ΕΚΤ να πρωταγωνιστήσει, πρώτα μέσω του στοχευμένου μακροπρόθεσμου προγράμματος αναχρηματοδότησής της αυτό το μήνα, ακολουθούμενο από τον έλεγχο ποιότητας του ενεργητικού, τα αποτελέσματα του οποίου θα βγουν τον Οκτώβριο. Οι πρόσφατες απροσδόκητες περικοπές των επιτοκίων, και η ανακοίνωση του σχεδίου για αγορά τίτλων που προέρχονται από τιτλοποίηση, είναι και τα δύο βήματα προς τη σωστή κατεύθυνση. Μπορούμε πλέον να αναμένουμε ότι θα ακολουθήσει και η ποσοτική χαλάρωση.

Η ξαφνική κατάρρευση της ανάπτυξης της Γερμανίας έρχεται για να αλλάξει τα δεδομένα. Καθιστά πολιτικά πιθανή την υποστήριξη του QE από την καγκελάριο Άνγκελα Μέρκελ, δεδομένου ότι το πιθανό της αποτέλεσμα –ένα αδύναμο ευρώ– θα είναι θετικό για τις γερμανικές εξαγωγές. Η Ευρώπη τρέχει ήδη ένα εμπορικό πλεόνασμα, κι έτσι, ενώ το QE της ΕΚΤ θα είναι πιθανότατα θετικό για τα ευρωπαϊκά χρηματοοικονομικά περιουσιακά στοιχεία, από μόνο του θα έχει μόνο περιορισμένη επίδραση στο ζήτημα της ανεπαρκούς συνολικής ζήτησης.

Οι επενδυτές θα πρέπει να προετοιμαστούν για ένα ισχυρότερο αμερικανικό δολάριο, αντισταθμίζοντας την έκθεση του ευρωπαϊκού και του ιαπωνικού νομίσματος. Η φόρμουλα «αδύναμη οικονομική ανάπτυξη = χαμηλή μεταβλητότητα των χρηματοοικονομικών περιουσιακών στοιχείων = spread trades» παραμένει το θεμελιώδες μάντρα. Οι επενδυτές θέλουν –αλλά είναι απίθανο να το έχουν– τη συνέχιση της ποσοτικής χαλάρωσης σε όλο τον πλανήτη, ωστόσο είναι πιθανότερο να επενδύσουν σε μία οικονομία παγκόσμιας ανάπτυξης «χαμηλότερη για περισσότερο καιρό», που να υποστηρίζει τα επικίνδυνα περιουσιακά στοιχεία.

Όπως τραγούδησαν κάποτε και οι Rolling Stones: «You can’t always get what you want, but if you try sometimes, you just might find, you get what you need» (Δεν μπορείς να έχεις πάντα αυτό που θέλεις, αλλά αν προσπαθήσεις, κάποιες φορές μπορεί να εξασφαλίσεις αυτό που χρειάζεται.)

Σοφοκλέους 10