Η καφκική Ελλάδα - Της Ρίτσας Μασούρα

Συχνά καταφεύγουμε στην παραβολή, επιχειρώντας το ακατόρθωτο : να ερμηνεύσουμε με κατανοητό τρόπο το σημερινό καφκικό τοπίο, όπου η εξέλιξη του είναι το ίδιο αργή, όσο αργά εξελίσσονται τα γεγονότα στα γραφόμενα του Κάφκα. Τον Κάφκα τον χαρακτήριζε η αναποφασιστικότητα. Τασσόταν με το μέρος των αδικημένων και υποστήριζε τον αγώνα τους εναντίον των αρχόντων. Δεν πίστευε όμως στην ικανότητά τους να αλλάξουν τον κόσμο. Γι αυτόν πίσω από κάθε ελπίδα στεκόταν ένας νέος φόβος, πίσω από κάθε απάντηση, η νέα ερώτηση. Στην πραγματικότητα δεν διέκρινε πουθενά καμιά εξέλιξη, παρά μόνον την επιστροφή σε γνωστά μονοπάτια. Σχεδόν αταβιστικά αναζητούσε το μύθο, αναδεικνύοντάς τον ως την πεμπτουσία του ιστορικού παρελθόντος και κολλούσε αδικαιολόγητα πάνω στις άμορφες αρχέγονες δυνάμεις. Αλλά ήταν ο ίδιος ο Κάφκα αυτός που εφηύρε έναν γοητευτικό τρόπο για να περιγράψει την εξέγερση του ξεχωριστού ατόμου που σαν ξένος μέσα σε ξένο κόσμο αναλαμβάνει να στραφεί ενάντια στους σκοτεινούς μηχανισμούς της εξουσίας και ποθεί μια κάποια κοινότητα, έστω κι αν αυτή είναι η αμφίβολη κοινότητα του Πύργου. Τηρουμένων των αναλογιών, στο πρόσωπο της σημερινής Ελλάδας συνυπάρχουν και οι δύο καφκικές μορφές.

Ο άνθρωπος με την πρώτη μορφή κατακλύζεται από το φόβο και τις εκατοντάδες ερωτήσεις για τη διάλυση των συνηθειών, του αξιακού του πλαισίου και τη συνεχιζόμενη απώλεια των προνομίων. Αισθάνεται καθηλωμένος, απαξιωμένος, σχεδόν αναξιοπρεπής. Ψελλίζει ασυναρτησίες για την κοινωνική δικαιοσύνη, τις κραυγαλέες αδικίες, μιλάει συχνά για τους δαιδαλώδεις διαδρόμους που αδυνατεί να διανύσει, αλλά δεν εξασκείται, δεν παλεύει για κάτι. Τον παιδεύει περισσότερο η συνειδητοποίηση πως οι νεράιδες με το μαγικό ραβδί κήρυξαν απεργία διαρκείας, όπως τον ταράζει το θρυμματισμένο του είδωλο στον καθρέφτη της εισόδου του σπιτιού του.

Ο άλλος άνθρωπος δεν είναι κατ’ ανάγκην σε καλύτερη μοίρα. Πλήττεται από την ανεργία, νοιώθει ατελής, ημιτελής. Τα πάντα πάνω του έχουν μείνει μισά. Αλλά παρ’ όλα αυτά δεν προσκολλάται σε καταγγελτικούς λόγους, δεν ζει με τις φαντασιώσεις του. Αντιθέτως γνωρίζει ότι για την εμφάνιση νέων πραγματοτήτων απαιτούνται νέα εκφραστικά μέσα. Θυμίζει δηλαδή καλλιτέχνη που κάθε φορά υποχρεούται να αναζητά καινούργια τεχνοτροπία για να παρουσιάσει τη δουλειά του. Κι αυτό κάνει, αποφασισμένος να απαλλαγεί οριστικά από τις δεκάδες ρετσινιές που προσάπτονται στον Έλληνα, όπως αγραμματοσύνη, επαρχιωτισμός, αναξιοκρατία, διαφθορά, νταηλίκι, τσαμπουκάς….Το ερώτημα είναι ποια από τις δύο καφκικές μορφές θα κυριαρχήσει στην Ελλάδα, δεδομένου ότι ο χρόνος που απομένει δεν είναι σπουδαίος, άρα και το κονταροχτύπημα δυνατό.

* Το κείμενο αυτό διαβάστηκε στην εκδήλωση του Τεχνοχώρου στην Ελληνοαμερικανική Ενωση, με αφορμή την έκδοση του εικαστικού βιβλίου «Η Δίκη του Γιοζεφ Κ» και τη δουλειά του Γιάννη Κολιού.

Global View