Ο καλός άνθρωπος Πολ Κρούγκμαν - Της Σώτης Τριανταφύλλου

Ακούγοντας τον Πολ Κρούγκμαν στο Μέγαρο Μουσικής ένιωθα ότι του διαφεύγουν μερικά γνωρίσματα της ελληνικής κοινωνίας που έφεραν τη χώρα μας σ’ αυτή τη θέση. Ίσως τα ξέρει και δεν τα θεωρεί αποφασιστικής σημασίας, ίσως δεν τα έχει καν υπόψη του ή δεν κατανοεί το μέγεθός τους. Η Ελλάδα δεν απειλείται μόνο από την ανεργία και τη φτώχεια, ούτε από τις διαταραγμένες σχέσεις της με τις ευρωπαϊκές δυνάμεις – η Ελλάδα βρίσκεται σε διαδικασία γοργής εσωτερικής ενδόρρηξης.

Δύσκολα μπορεί να διαφωνήσει κανείς με τις οικονομικές εκτιμήσεις του Πολ Κρούγκμαν και με την ανθρωπιστική, σοσιαλδημοκρατική του αντίληψη. Έτσι κι αλλιώς, οι liberals εμφανίζονται ως καλοί, έναντι των κακών συντηρητικών και ελευθεριακών. Η περιβόητη λιτότητα δεν λύνει τα προβλήματα – εκτός, βεβαίως, αν συνοδεύεται από ριζικές, δομικές μεταρρυθμίσεις, τις οποίες, όπως έχουμε αποδείξει, δεν επιθυμούμε στην Ελλάδα. Πράγματι, τα προβλήματα δεν λύνονται με το να τους ρίχνεις λεφτά· δεν λύνονται ούτε με το να τους αφαιρείς λεφτά. Οι Έλληνες κάνουν λάθος με το να πιστεύουν ότι οι λύσεις συνιστούν υλικά συστήματα, με το να αποδίδουν όλα τους τα δεινά στην έλλειψη χρημάτων, στο γεγονός ότι ήμασταν, ανέκαθεν, μια χώρα «ταλαίπωρη» και «έρμη» – πράγμα που, άλλωστε, ειπώθηκε μετά το τέλος της διάλεξης μαζί με ευχαριστίες για τον φιλελληνισμό του Πολ Κρούγκμαν.

Αυτή η «έρμη χώρα» δεν έχει αποφασίσει περί ουσιωδών ζητημάτων που, σε άλλες, λιγότερο «έρμες» χώρες, θεωρούνται δεδομένα και αυτονόητα. Ο Πολ Κρούγκμαν δεν αναφέρθηκε στην ενδογενή βία της ελληνικής κοινωνίας που υπονομεύει τη σταθερότητα, τη νομιμότητα και την ευταξία, καθιστώντας τους θεσμούς προαιρετικούς και εμποδίζοντας τη λειτουργία της οικονομίας και την καθημερινότητα των πολιτών. Ούτε έκανε λόγο για την εχθρότητα της κυρίαρχης ιδεολογίας προς την επιχειρηματικότητα, εφόσον η «έρμη χώρα» δεν έχει αποφασίσει αν θέλει να προχωρήσει στον δρόμο του καπιταλισμού ή αν προτιμά, εν τέλει, ένα σοβιετικό πρότυπο ή απλούστατα το χάος. Λαός και κυβέρνηση φαίνονται σήμερα ενωμένοι στην αμφισβήτηση κατάφωρων αληθειών – κι αν ο ορισμός της παραφροσύνης είναι η απομάκρυνση από την πραγματικότητα και η παραμόρφωσή της, τότε πρόκειται για ομαδική παραφροσύνη. Ο Πολ Κρούγκμαν ίσως δεν φαντάζεται ότι οι Έλληνες επιμένουν στα οράματα του εμφυλίου πολέμου και ότι, εν πολλοίς, πιστεύουν ότι το ποθούμενο σοσιαλιστικό σύστημα κατέρρευσε σε άλλες χώρες, όχι εξαιτίας των φρικαλεοτήτων του, αλλά επειδή το στραγγάλισε ο δόλιος καπιταλιστικός κλοιός. Εφόσον λοιπόν το σοσιαλιστικό ερώτημα –όχι μόνον το «σοσιαλδημοκρατικό»– παραμένει ανοιχτό, δεν αρθρώνεται καμιά κριτική για τις καταχρήσεις της σοσιαλδημοκρατίας, για τα τερατώδη πολιτικά και οικονομικά σφάλματα του κράτους προνοίας που βάλθηκε να κατατρώγει τον ίδιο του τον εαυτό.

Η ελληνική κρίση οφείλεται στην απερίσκεπτη συμμετοχή της Ελλάδας στην ΕΕ και στην ευρωζώνη, αλλά επιδεινώνεται για λόγους που πρέπει να αναζητηθούν στην ελληνική ιστορία, την πολιτική, τη νοοτροπία και την εθνοψυχιατρική. Όμως, ο Πολ Κρούγκμαν, ως Αμερικανός liberal, βλέπει τον κόσμο με καλοσύνη και αισιοδοξία: ίσως δεν αντιλαμβάνεται την αντιστροφή των αξιών, τον αυτοκτονικό ψυχισμό, τη ροπή προς την ανομία, το κοινωνικό μίσος που καλλιεργούνται από το ίδιο το πολιτικό σύστημα, από την επίσημη πολιτική ρητορική. Στην Ελλάδα μπορείς να χτίσεις πολιτική καριέρα ακόμα κι αν είσαι αναρχικός, προστάτης της τρομοκρατίας, σταλινικός, ναζιστής, φονταμενταλιστής, ή ψυχασθενής. Anything goes· δεν υπάρχουν κανόνες, δεν εφαρμόζονται αρχές. Η κυρίαρχη ιδεολογία είναι «ο νόμος του εργάτη», πλην όμως χωρίς εργάτες, εφόσον οι περισσότεροι Έλληνες είναι είτε άνεργοι, είτε άεργοι, είτε συνταξιούχοι.

Κοντολογίς, ο Πολ Κρούγκμαν μιλούσε για την Ελλάδα σαν να πρόκειται για μια χώρα με υπέρογκα χρέη που βρίσκεται σε οικονομική κρίση (όχι απλώς ύφεση –recession– αλλά depression). Φοβάμαι ότι το ζήτημα είναι πολύ πιο περίπλοκο: οι «ξένοι», όπως συνηθίζουμε να τους αποκαλούμε, δεν διανοούνται το βάθος της πολιτικής ανωμαλίας στην Ελλάδα, η οποία έχει, επιτέλους, την «ανώμαλη» κυβέρνηση που της αντιστοιχεί. Ωστόσο, αυτή η αντιστοιχία μού φαίνεται πρόσκαιρη: οι αριστερές ιδέες περί laxisme, χειριστοκρατίας, ισοπέδωσης, αντικαπιταλιστικού πνεύματος, πολιτικής ορθότητας και τα τοιαύτα θα ξεχαστούν μόλις οι ενθουσιασμένες, αριστερές μάζες κληθούν να κάνουν θυσίες για χάρη του πατριωτικού σοσιαλισμού, όταν δηλαδή αποχωρήσουμε από την ΕΕ, όταν χρειαστεί να τα βγάλουμε πέρα μοναχοί μας, σαν μεγάλοι.

Athens Voice