Η Σρεμπρένιτσα της ντροπής!

Μια μικρή αναφορά, αντί μνημοσύνου...

Ένα αποτρόπαιο έγκλημα πολέμου, που, είκοσι χρόνια μετά, εξακολουθεί να παραμένει ατιμώρητο.

«Η τραγωδία της Σρεμπρένιτσα θα μας στοιχειώνει για πάντα. Οι ευθύνες μας είναι τεράστιες».

Κόφι Ανάν, τ. Γεν. Γραμματέας ΟΗΕ

«Αυτό που συνέβη στη Σρεμπρένιτσα είναι ντροπή. Ντροπή, που πρέπει να μείνει στη μνήμη όλων των Ευρωπαίων».

Ζακ Ντελόρ, τ. Πρόεδρος Κομισιόν

Όπως μετέδωσε σήμερα το πρακτορείο Τανγιούγκ, ο πρωθυπουργός της Σερβίας, Αλεξάνταρ Βούτσιτς, δέχθηκε επίθεση στη Σρεμπρένιτσα, όπου βρέθηκε για να αποτίσει φόρο τιμής στους χιλιάδες μουσουλμάνους που εκτελέστηκαν από τις σερβικές δυνάμεις το 1995. Οι παρευρισκόμενοι συγγενείς των θυμάτων αποδοκίμασαν τον Βούτσιτς μόλις εμφανίστηκε στο νεκροταφείο για να καταθέσει λουλούδια στο μνημείο των θυμάτων. Οι συγκεντρωμένοι άρχισαν να εκτοξεύουν πέτρες, πλαστικά μπουκάλια και παπούτσια κατά της σερβικής αντιπροσωπείας, φωνάζοντας «Αλλάχ ουέκμπαρ» (ο Θεός είναι μεγάλος).

Δεν είναι ωστόσο να απορεί κανείς, αφού είκοσι χρόνια μετά την τραγική σφαγή, αφ' ενός ο φερόμενος ως υπαίτιος, πρώην στρατιωτικός ηγέτης των Σέρβων της Βοσνίας, Ράτκο Μλάντιτς, που συνελήφθη το 2011, επικαλούμενος σοβαρά προβλήματα υγείας, εμποδίζει την εκδίκαση της υπόθεσης με συνεχείς ματαιώσεις και αφ' ετέρου ο πολιτικώς υπεύθυνος, πρόεδρος των Σερβοβοσνίων, Ράντοβαν Κάρατζιτς, που συνελήφθη το 2008, επίσης παρελκύει τη δίκη με διαφόρων ειδών νομικά τεχνάσματα.

Ειδικότερα, Μλάντιτς και Κάρατζιτς αντιμετωπίζουν τις ακόλουθες κατηγορίες, σύμφωνα με το «Διεθνές Ποινικό Δικαστήριο για την πρώην Γιουγκοσλαβία»:

• Πέντε περιπτώσεις εγκλημάτων κατά της ανθρωπότητας (εξόντωση, φόνος, διώξεις για πολιτικούς, φυλετικούς και θρησκευτικούς λόγους, απάνθρωπες πράξεις - μετακίνηση δια της βίας).
• Τρεις περιπτώσεις παραβιάσεων του εθιμικού δικαίου του πολέμου (φόνος, τρομοκράτηση αμάχων, ομηρία).
• Μια περίπτωση σοβαρής παραβίασης των Συνθηκών της Γενεύης (απρόκλητος φόνος εκ προθέσεως).
• Παράνομος εκτοπισμός πληθυσμών αμάχων λόγω της θρησκευτικής ή εθνοτικής τους ταυτότητας.

Η ανθρωπότητα είχε πιστέψει ότι μετά τον Χίτλερ και τον Στάλιν δεν θα έβλεπε ποτέ ξανά παρόμοια ειδεχθή και αποτρόπαια εγκλήματα. Όμως, τον Ιούλιο του 1995, στο πλαίσιο του εμφυλίου πολέμου της Γιουγκοσλαβίας και στο όνομα της εθνοκάθαρσης, συντελέστηκε στη Σρεμπρένιτσα η μεγαλύτερη μεταπολεμική σφαγή στην ευρωπαϊκή ήπειρο. Από χρόνια άλλωστε, οι εθνικιστικές οργανώσεις είχαν αρχίσει να δρουν ανενόχλητες. Από το 2000 μέχρι σήμερα, αμερικανικοί δορυφόροι της CIA, χρησιμοποιώντας υπέρυθρους θερμικούς ανιχνευτές, εντόπισαν και εξακολουθούν να εντοπίζουν δεκάδες ομαδικών τάφων.

Είκοσι χρόνια μετά, και οι μαυροφόρες της Σρεμπρένιτσα ακόμα περιμένουν την τιμωρία των ανδρών που σκότωσαν τους γιους και τους συζύγους τους. Πολλές περιμένουν ακόμα να τους επιστραφούν οι σοροί των αγαπημένων τους για να τις θάψουν.

Αλλά, ας κάνουμε μια σύντομη ιστορική αναδρομή, προκειμένου να γίνουν κατανοητές οι συνθήκες που οδήγησαν στη σφαγή της Σρεμπρένιτσα:

Η Σρεμπρένιτσα ήταν μια κωμόπολη 6.000 κατοίκων στη Νότια Βοσνία, όπου, πριν ξεσπάσει ο εμφύλιος, η ζωή κυλούσε ήρεμα και αθόρυβα στους καθημερινούς ρυθμούς της. Στη διάρκεια του εμφυλίου πολέμου ωστόσο, κατέφυγαν εκεί 20.000 πρόσφυγες Βόσνιοι, αφού η Σρεμπρένιτσα τελούσε υπό την απόλυτη προστασία του ΟΗΕ. Όμως, οι 100 Ολλανδοί κυανόκρανοι που επόπτευαν την περιοχή, αποδείχθηκαν ανεπαρκείς ποσοτικά και ποιοτικά, ενώ η βοήθεια που τους είχε υποσχεθεί ο ΟΗΕ έφτασε μετά τη σφαγή. Η Σρεμπρένιτσα ήταν ήδη στα χέρια του Μιλόσεβιτς, που την κατέλαβε ύστερα από μικρή αντίσταση.

Πράγματι, από τις 11 έως τις 18 Ιουλίου οι δυνάμεις των Σερβοβοσνίων, υπό τον στρατηγό Μλάντιτς και την πολιτική κάλυψη του Κάρατζιτς και του Σλόμπονταν Μιλόσεβιτς (που είναι νεκρός), προχώρησαν ανενόχλητοι στο εθνοκαθαρτήριο έργο τους, δηλαδή στην ανελέητη σφαγή περίπου 8.000 αμάχων ανδρών μουσουλμάνων 14 – 75 ετών, που άγγιξε τα όρια της γενοκτονίας. Η αδυναμία των Ολλανδών στρατιωτών να υπερασπιστούν την πόλη εξ άλλου, οδήγησε σε παραίτηση σύσσωμης της ολλανδικής κυβέρνησης.

Σύμφωνα με αναφορά του Ολλανδικού Ινστιτούτου Πολεμικής Τεκμηρίωσης (NIOD) άλλωστε, στην επιχείρηση πολιορκίας της πόλης πήραν μέρος και δώδεκα Έλληνες, οι οποίοι ανήκαν στην Ελληνική Εθελοντική Φρουρά, αλλά δεν είναι εξακριβωμένο αν, και σε ποιο βαθμό, συμμετείχαν στα έκτροπα. Το πιθανότερο είναι ότι ανήκαν σε ακραίες εθνικιστικές οργανώσεις, παρ’ όλο που τίποτα ακόμα δεν μπορεί να ειπωθεί με βεβαιότητα, καθ’ ότι άκρα του τάφου σιωπή καλύπτει τις σχετικές δραστηριότητες της εποχής εκείνης. Γιατί, άραγε;

Σύσσωμος ο τότε πολιτικός κόσμος της Ελλάδας, πάντως, τάχθηκε στο πλευρό των «ορθόδοξων αδερφών Σέρβων» και οι εθελοντές πίστευαν ότι αγωνίζονται για να υπερασπιστούν το χριστιανισμό από τη λαίλαπα του ισλαμισμού! Ο ίδιος ο Ράντοβαν Κάρατζιτς, μάλιστα, απένειμε σε τέσσερις έλληνες το μετάλλιο του Λευκού Αετού. Πολύ ενδιαφέρουσα η συνέντευξη του εθελοντή της ΕΕΦ, Γιώργου Μουρατίδη, που μπορείτε να διαβάσετε εδώ.

Μολονότι η αλήθεια είναι δύσκολο να αποδειχθεί, ο Άλεξ Χάγκεντορν, Γερμανός δικηγόρος και πρόεδρος του μεγαλύτερου δικηγορικού γραφείου της Ολλανδίας, στρέφεται κατά των Ηνωμένων Εθνών και της ολλανδικής κυβέρνησης, συμπεριλαμβάνοντας τρεις βασικές κατηγορίες στην αγωγή του:

Πρώτον, ο θύλακας της Σρεμπρένιτσα παραδόθηκε χωρίς προηγουμένως να έχουν μεταφερθεί οι άνθρωποι από τους κυανόκρανους σε ασφαλείς περιοχές.

Δεύτερον, παράλειψη παροχής βοήθειας στους ανθρώπους που κατέφυγαν στον καταυλισμό στο Ποτότσαρι της Σεμπρένιτσα.

Τρίτον, ελλιπής ενημέρωση. Αν είχαν μεταδοθεί περισσότερες πληροφορίες, η επέμβαση ίσως να είχε πετύχει.

Όπως και να ‘χει πάντως το πράγμα, η ταπείνωση και ανεπάρκεια του ΟΗΕ, που θύμισε εκείνη της ΚτΕ, ανάγκασε τη διεθνή κοινότητα να βομβαρδίσει τις σερβοβοσνιακές περιοχές και η Βοσνία χωρίστηκε σε κροατομουσουλμανικό και σερβοβοσνιακό τομέα, ενώ το πρόβλημα δεν φαίνεται να παίρνει τέλος.

Ποιος έδωσε τελικά την εντολή για τη σφαγή της Σρεμπρένιτσα; Το σίγουρο είναι ότι για το ειδεχθές αυτό έγκλημα κατά της ανθρωπότητας, μέχρι στιγμής έχουν καταδικαστεί σε ισόβια κάθειρξη μόνο δύο χαμηλόβαθμοι Σερβοβόσνιοι αξιωματικοί. Ο Μιλόσεβιτς δεν είναι πια στη ζωή, ενώ, όπως προαναφέρθηκε, εκκρεμούν οι δίκες Κάρατζιτς και Μλάντιτς. Στο μεταξύ, ο Σέρβος πρόεδρος και γνωστός οραματιστής της Μεγάλης Σερβίας, Τόμισλαβ Νίκολιτς, σε παλαιότερη εκ βαθέων συνέντευξη που παραχώρησε στην κρατική βοσνιακή τηλεόραση, ανέφερε: «Πέφτω στα γόνατα και ζητώ συγχώρεση για τη Σερβία, για το έγκλημα που διαπράχθηκε στη Σρεμπρένιτσα… Απολογούμαι για τα εγκλήματα που διαπράχθηκαν από οιοδήποτε πρόσωπο στο όνομα του κράτους μας και του λαού μας».

Τελειώνοντας την αναφορά σ' αυτή την τραγική σφαγή, που μόνο όνειδος μπορεί να αποτελέσει για την πολιτισμένη Ευρώπη, θα παραθέσω μια ισλαμική προσευχή που είναι χαραγμένη στα σλαβικά, αραβικά και αγγλικά στην επιτύμβια στήλη του νεκροταφείου του Ποτότσαρι, όπου χιλιάδες θύματα είναι ενταφιασμένα. Στο νεκροταφείο αυτό, απέναντι από ένα εργοστάσιο μπαταριών, όπου ατέλειωτες σειρές από πράσινα μνήματα στέκουν αδιάψευστοι μάρτυρες του μεγάλου και απίστευτου κρίματος, αποδεικνύεται για μια ακόμη φορά πόσο εύκολο είναι ο άνθρωπος να γίνει «απ-άνθρωπος». Τα λόγια που ακολουθούν παραπέμπουν νοηματικά, νομίζω, στην επιγραφή «Ποτέ ξανά», που είναι γραμμένη σε πολλές γλώσσες στο στρατόπεδο του Άουσβιτς.

«Στο όνομα του Αλλάχ του πολυεύσπλαχνου και συμπονετικού, ευχόμαστε η οδύνη να γίνει ελπίδα, η εκδίκηση δικαιοσύνη, τα δάκρυα προσευχή, ώστε η Σρεμπρένιτσα να μην ξανασυμβεί ποτέ».

Πόσο εύκολα επαναλαμβάνεται η Ιστορία...