Η χώρα που δεν μεταρρυθμίζεται - Του Αριστείδη Χατζή

Η πρόσφατη συμφωνία με τους εταίρους μας έχει πολλές αδυναμίες, ασάφειες και λάθη. Μπορεί να της ασκήσει κανείς δίκαιη κριτική και να προβλέψει με ασφάλεια ότι θα μας οδηγήσει σε αδιέξοδο. Για την ακρίβεια στο ίδιο αδιέξοδο που μας οδήγησαν και οι προηγούμενες.

Ο λόγος είναι απλός. Αυτό το μείγμα λιτότητας που δίνει έμφαση στην υψηλή φορολόγηση και αποφεύγει τις περικοπές των δημόσιων δαπανών είναι ό,τι χειρότερο για μια οικονομία σε ύφεση. Αυτό έδειξε άλλωστε και μια πρόσφατη και πολύ ενδιαφέρουσα εμπειρική έρευνα της ομάδας του Καθηγητή Alberto Alesina στο Πανεπιστήμιο Harvard.

Θα μου πείτε, γιατί τότε πάλι εκεί καταλήξαμε; Δεν μάθαμε κάτι από τα προηγούμενα μνημόνια; Όχι δεν μάθαμε, διότι δεν θέλουμε να μάθουμε. Διότι δεν μας «συμφέρει» να μάθουμε.

Είναι χαρακτηριστικό ότι η φοροεπιδρομή ήταν επιλογή της ίδιας της κυβέρνησης. Θυμηθείτε την άθλια πρότασή της, των 8 δισ. ευρώ, στις 22/6 προς τους «θεσμούς». Ήταν μια καθαρόαιμα φορομπηχτική πρόταση που απέκλειε κάθε είδους περικοπή και περιθωριοποιούσε τις μεταρρυθμίσεις. Θυμηθείτε επίσης ότι οι εταίροι μας την είδαν με θετικό μάτι μέχρι που παρενέβη το ΔΝΤ επισημαίνοντας τον αντιαναπτυξιακό της χαρακτήρα. Η εμπλοκή οδήγησε στη φάρσα του δημοψηφίσματος.

Γιατί οι ελληνικές κυβερνήσεις επιλέγουν διαχρονικά τους φόρους αντί για τις περικοπές; Είναι απλό. Διότι οι δημόσιες δαπάνες είναι ιερές. Θα πρέπει να προστατευθούν πάση θυσία. Ακόμα κι όταν έγιναν οι μεγάλες περικοπές σε μισθούς και συντάξεις, έγιναν με την ίδια φιλοσοφία, τη φιλοσοφία της φορολόγησης. Οι οριζόντιες περικοπές, χωρίς διάκριση και χωρίς αξιολόγηση ήταν ταυτόχρονα άδικες και αναποτελεσματικές.

Αυτή είναι η μία αγκύλωση. Η άλλη είναι η απέχθεια απέναντι σε κάθε είδους μεταρρύθμιση. Οι δύο αγκυλώσεις είναι βέβαια στενά συνδεδεμένες μεταξύ τους.

Ακόμα και η λέξη «μεταρρύθμιση» έχει αποκτήσει ένα αρνητικό νόημα στα ελληνικά. Στην καλύτερη περίπτωση σημαίνει «ξεβόλεμα», στη χειρότερη συνδυάζεται με άλλες κακές λέξεις, όπως ο «νεοφιλελευθερισμός» και η «αγορά». Είναι λογικό. Διότι οι μεταρρυθμίσεις δεν έχουν μόνο να κάνουν με το αναποτελεσματικό κράτος και τις περιττές δαπάνες του αλλά και με την κρατικοδίαιτη επιχειρηματικότητα που διατηρεί σιαμαία σχέση μαζί του.

Έχει λοιπόν δημιουργηθεί μια ευρεία, πανίσχυρη και αδίστακτη αντιμεταρρυθμιστική συμμαχία που είναι έτοιμη να αντισταθεί μέχρι το τέλος. Άλλωστε είναι γι’ αυτήν μια μάχη επιβίωσης.

Αυτή η αντιμεταρρυθμιστική συμμαχία έχει πετύχει κυριολεκτικά θαύματα. Όχι μόνο εμπόδισε με επιτυχία κάθε αλλαγή αλλά σε ορισμένες περιπτώσεις πέτυχε να βελτιώσει και τη θέση της.

Θα ολοκληρώσω αυτό το άρθρο με τρία εξωφρενικά παραδείγματα. Αν δεν σας φαίνονται εξωφρενικά, μην ανησυχείτε – το φαινόμενο ονομάζεται μιθριδατισμός.

(1) Ο ιδιωτικός τομέας έχει ματώσει, έχουν απομείνει μόνο συντρίμμια. Αρκετά όμως για να στοχοποιηθούν με τη νέα φορομπηχτική πολιτική. Οι άνεργοι πλησιάζουν το 1,5 εκ. και όλες/οι προέρχονται από εκεί. Πάνω από το 90% αυτών των ανέργων δεν λαμβάνει κανένα βοήθημα ή επίδομα. Το μεγαλύτερο μέρος τους είναι νέες και νέοι. Γιατί αυτή η ανθρωποθυσία; Μα για να παραμένει προστατευμένος ο ιερός δημόσιος τομέας. Για να μην απολυθεί κανείς - ή εάν απολύθηκε και συνέχισε να πληρώνεται όσο παρέμεινε «απολυμένος», να ξαναπροσληφθεί με δόξα και τιμή.

Όμως το εξωφρενικό δεν είναι μόνο αυτό. Το εξωφρενικό είναι ο τρόπος που συνεχίζει να λειτουργεί αυτός ο δημόσιος τομέας. Δεν έμαθε τίποτα, δεν ξέχασε τίποτα. Οι ίδιες συμπεριφορές, η ίδια αναποτελεσματικότητα, η ίδια σκαιότητα, οι ίδιες αδικίες στην κατανομή ευθυνών. Μπείτε σε μια, οποιαδήποτε, δημόσια υπηρεσία και παρατηρήστε τα εξής: τα ωράρια παραμένουν εξοργιστικώς λαστιχένια, οι «άδειες» από τη σημαία αμέτρητες, η στυγνή εκμετάλλευση όσων έχουν φιλότιμο και είναι εργατικοί ο κανόνας, η αξιολόγηση ένα πετυχημένο ανέκδοτο.

(2) Το άνοιγμα των αγορών και των επαγγελμάτων επανέρχεται με κάθε συμφωνία και με κάθε μνημόνιο σαν τις αυτοδεσμεύσεις της πρωτοχρονιάς που τις ξεχνάμε την 2η μέρα του Ιανουαρίου και τις ξαναθυμόμαστε στο τέλος του χρόνου. Ακόμα κι αυτές οι ελάχιστες «μισοψημένες» μεταρρυθμίσεις που έγιναν έχουν ανατραπεί. Δεν μπορώ να θυμηθώ ούτε ένα πραγματικό άνοιγμα επαγγέλματος, ούτε μια πραγματική απελευθέρωση αγοράς, ούτε έναν τομέα της οικονομίας που να έχει απαλλαγεί πλήρως από τα καρτέλ και τα οιονεί μονοπώλια. Ένα κακής ποιότητας και υπόπτου σκοπιμότητας ρυθμιστικό πλαίσιο εμποδίζει τον ανταγωνισμό, αυξάνει γεωμετρικά τα έξοδα συναλλαγής, αποθαρρύνει τις επενδύσεις, δημιουργεί εμπόδια σε κάθε είδους οικονομική δραστηριότητα.

Το ελληνικό κορπορατιστικό σύστημα, ο ελληνικός παρεοκρατικός καπιταλισμός και οι ευνοούμενοί του σας χαιρετάνε.

(3) Υπάρχει και ένας τομέας που συνέβη κάτι πρωτοφανές ακόμα και για τα ελληνικά δεδομένα. Στην Παιδεία, το μοναδικό χώρο που πήγε να γίνει και ίσως να πετύχει μια μεταρρύθμιση, με μεγάλη μάλιστα και διακομματική συναίνεση, όχι μόνο αυτή διεκόπη βίαια (μεταφορικά και κυριολεκτικά) αλλά οδηγούμαστε πλέον και πίσω ολοταχώς. Δεν θυμάμαι καμία κυβέρνηση που να μην έκανε μεγαλύτερη ή μικρότερη ζημιά στο χώρο της Παιδείας. Αλλά δεν θυμάμαι και καμία άλλη που να έθεσε από την αρχή ως στόχο την ταχεία οπισθοδρόμηση. Πραγματικά μένω άναυδος με την ιδεοληψία, την έλλειψη επαφής με την ευρωπαϊκή πραγματικότητα και την ταχύτατη αποκαθήλωση κάθε μεταρρύθμισης στο χώρο.

Είμαι βέβαιος ότι θα έχετε κι άλλα, πολλά, ίσως και καλύτερα παραδείγματα στο μυαλό σας. Αλλά αυτά τα τρία είναι εμβληματικά. Της χώρας που δεν μεταρρυθμίζεται.

Protagon.gr