Η ερήμωση του Πλανήτη-ορατή απειλή, η ερημιά τού Ανθρώπου-αόρατη - Του Νίκου Μπατσικανή*

Εδώ και πολλά χρόνια, φάνηκαν τα πρώτα σημάδια καταστροφής τού πλανήτη μας, του οικοσυστήματός του, μα και της περιβάλλουσας ατμόσφαιρας. Λες, ως νέοι προφήτες, διάφοροι επιστήμονες και ορισμένοι πρωτοπόροι τού Πνεύματος και της Τέχνης είχαν προβλέψει τα όσα ζούμε σήμερα. Ο  γνωστός συγγραφέας  Τζορτζ Όργουελ (George Orwell) περιέγραψε, χρόνια πριν, με «ζωντανές» εικόνες, την επερχόμενη απειλή. Η Επιστήμη, με παρατηρήσεις και πειράματα, μετρήσεις και συγκρίσεις, κατέγραφε την κατάσταση, και όσοι την υπηρετούν κατέθεταν επιχειρήματα και μας προειδοποιούσαν να αλλάξουμε ρότα, μα και να γίνεται καλύτερη διαχείριση του φυσικού πλούτου τής γης, των αποβλήτων  αλλά και της χρήσης των πηγών ενέργειας. Κάποιοι, ειδικοί και μη, αντελήφθησαν την κατάσταση και συμμορφώθηκαν ή πήραν τα κατάλληλα μέτρα, αναλόγως. Δυστυχώς, όμως, όχι τόσο δραστικά και όχι όλοι, αφού κάποιες χώρες δεν επικύρωσαν την αντίστοιχη συμφωνία, αν και παράγουν μεγάλες ποσότητες χημικών και βιομηχανικών αποβλήτων.

Αυτό, όμως, που δεν προέβλεψε κανείς, ειδικός και μη, είναι η «ερημιά» που περιβάλλει τον σημερινό Άνθρωπο. Κι ακόμα πιο τραγικό είναι το γεγονός πως δεν κάνουμε κάτι για την κατάσταση αυτήν. Οι ανθρώπινες σχέσεις περνούν βαθιά κρίση. Χρόνο με τον χρόνο, ο Άνθρωπος κλείνεται, όλο και πιο πολύ, στον εαυτό του. Οι μεταξύ μας σχέσεις αραιώνουν, κι απομακρυνόμαστε. Οι σχέσεις των ανθρώπων είναι επιφανειακές και τυπικές. Κυριαρχεί το εύκολο κέρδος, οι φτηνές και πρόσκαιρες αξίες, ενώ λείπουν: αρετές, ιδανικά και πρότυπα. Το ίδιο απουσιάζουν και οι μεγάλες ιδέες, μαχητές και μπροστάρηδες, ενώ λιγοστεύουν οι σπουδαίες προσωπικότητες, σε όλα τα επίπεδα και τις εκφράσεις - εκφάνσεις τής ζωής˙ άτομα που θα είχαμε ως παράδειγμα. Ακόμα κι αυτοί που υπάρχουν –και υπάρχουν– δεν προβάλλονται επαρκώς από τα μέσα μαζικής ενημέρωσης αλλά, αντιθέτως, οι μετριότητες. Σκοπό έχουν να μας μειώσουν, αλλά και να μας κάνουν να σκεφτόμαστε από τη μέση και κάτω, κι όχι με το μυαλό, την ψυχή και την καρδιά.  Κι όταν ήμουν παιδί (1950-1960) υπήρχε ανέχεια, μα «Γεμάτα κιούπια οι καρδιές τότε, παρά τη φτώχεια» (στίχος μου, «Κύρους Κατάβαση» 2013, Γαβριηλίδης). Την εποχή εκείνη, μάλιστα, η Ελλάδα έδωσε έργα όπως: «Άξιον Εστί, Ρωμιοσύνη, Επιτάφιος, Το χαμόγελο της Τζοκόντας» κ.ά.

Ως μη ειδικός δε γνωρίζω τις αιτίες τής κατάστασης αυτής, μα ως απλός άνθρωπος, που βιώνει την καθημερινότητα και τη μοναξιά των μεγαλουπόλεων, θεωρώ τραγικό το γεγονός πως, στην εποχή τής επανάστασης στα μέσα επικοινωνίας, οι άνθρωποι δεν επικοινωνούν αρκετά μεταξύ τους. Αναλύοντας τα γεγονότα, με τη ματιά τού απλού παρατηρητή, οδηγούμαι στο συμπέρασμα πως αυτή, ακριβώς, η «επανάσταση στα μέσα επικοινωνίας» είναι μία από τις αιτίες όσων βιώνουμε στην εποχή μας. Πλέον, επικοινωνούμε με άλλους, απρόσωπους τρόπους, όπως: σταθερό - κινητό τηλέφωνο, διαδίκτυο, τηλεομοιότυπο (φαξ) κ.ά. Επίσης, στις μέρες μας, «τα είδαμε και τα ζήσαμε όλα», μέσα από την τηλεόραση και τα διάφορα έντυπα, με αποτέλεσμα να μη μας αγγίζει τίποτα. Έτσι, εξοικειωθήκαμε στον ανθρώπινο πόνο και στο κακό. Τα διαμελισμένα ή ακρωτηριασμένα πτώματα, οι εικόνες βίας, καταστροφής, αλλά και η παρανομία, προβάλλονται καθημερινά, κι εμείς τα παρακολουθούμε, ακόμα και την ώρα που τρώμε. Μετά από τόσες και τέτοιες σκηνές φρίκης που βιώνουμε, πώς να διαπεράσει τον άνθρωπο και τα δηλητηριασμένα: σάρκα - πνεύμα - ψυχή μας, το όποιο καλό; Τα αισθήματα όλων ρηχέψανε και δε μας αγγίζει βαθιά ο ανθρώπινος πόνος. Επιπροσθέτως, τα εκατοντάδες μηνύματα που δέχεται, κάθε τόσο, ο ανθρώπινος εγκέφαλος, φρακάρουν τις μικρές κι ευαίσθητες κυψέλες τής ανθρώπινης υπόστασής μας. Φτάσαμε στο σημείο, τα πιο πολλά, από τα μηνύματα αυτά «να μπαίνουν από τη μια και να βγαίνουν από την άλλη», μη συγκρατώντας, καν, τα πιο χρήσιμα ή, έστω, μερικά, κι έτσι, μέσα στα πολλά, χάνονται και τα λίγα καλά. Αυτό το τελευταίο νομίζω πως είναι και μια από τις αιτίες που τα πράγματα και δεν αντέχουν στον χρόνο, και αλλάζουν γρήγορα, μα και δεν έχουν προσωπικότητα, όπως παλιά. Οι σημερινές ταχύτητες, η ηλεκτρο-νοποίηση των πάντων και η παγκοσμιοποίηση ήρθαν να ολοκληρώσουν αυτά που είχαν ξεκινήσει από την εποχή τής εκβιομηχάνισης και της τεχνολογικής επανάστασης. «Γεμίσαμε» από ανούσια πράγματα, που, με έντεχνο τρόπο,  μας «σερβίρουν», γι’ αυτό και κατά βάθος είμαστε «κενοί». Όλα τρέχουν με μεγάλες ταχύτητες κι έχουν επικρατήσει τα φευγαλέα πράγματα. Πλέον, ο χρόνος που διαθέτουμε στον εαυτό μας και σε φίλους ή συγγενείς περιορίστηκε πάρα πολύ, κάτι που συντείνει ακόμα περισσότερο στη μοναξιά μας. Ο άνθρωπος, όχι μόνο δεν μπορεί να δοθεί και να αγαπήσει, όπως παλιά, μα αδυνατεί και να αγαπηθεί και να λάβει.

Τραγικό, ενώ γνωρίζουμε πως η έλλειψη κοινωνικών σχέσεων όχι μόνο προκαλεί δυστυχία αλλά μπορεί να βλάψει την σωματική και νοητική υγεία κάποιου. Μάλιστα, είναι βλαβερή για την υγεία, αφού αυξάνει την πίεση του αίματος, το επίπεδο του άγχους (την ορμόνη τού στρες «κορτιζόλη» δηλαδή), εξασθενεί το ανοσοποιητικό σύστημα και αυξάνει τις πιθανότητες εμφάνισης Αλτσχάιμερ, κατάθλιψης και αϋπνίας. Επίσης, μειώνει τα επίπεδα θέλησης και επιμονής και υποθάλπει, έτσι, την ικανότητα κάποιου να ακολουθεί έναν υγιεινό τρόπο ζωής.

Μην έχοντας συνειδητοποιήσει την κατάσταση αυτήν, παρασυρόμαστε στους ρυθμούς της εποχής, ακολουθώντας το ρεύμα. Χτίζοντας τον μικρόκοσμό μας (ακόμα και στο Face Book) και υψώσαμε τείχη, όπου κυριαρχεί το «εγώ» μας, και διαφέρουμε τόσο πολύ, πια, από τον διπλανό μας. Καθένας και μια περίπτωση, αλλά, τι τραγικό, όλοι και μία περίπτωση. Μα, θα πει, κάποιος, αυτή δεν είναι και η μοναδικότητα του ανθρώπου, να είναι ο καθένας ξεχωριστός; Πράγματι, αλλά αυτό το ξεχωριστό ον έχει καρδιά, ψυχή και νου, πρέπει να ξέρει να επικοινωνεί και να συνεργάζεται. Τα χιλιάδες κύτταρα και τα εκατομμύρια χρωμοσώματα του οργανισμού μας, οι ίνες, το αίμα που ρέει στις φλέβες μας, το μυαλό, η κριτική ματιά, τα νεύρα, η ελευθερία της σκέψης, η δυνατότητα να ξεχωρίζουμε το καλό από το κακό… είναι αυτά που σηματοδότησαν την μέχρι τώρα πορεία μας. Εκείνα που την άλλαξαν κι όσα μάς αλλοτρίωσαν είναι εξωγενείς παράγοντες, οι οποίοι μάς διαβρώνουν, κάθε τόσο, με ύπουλο τρόπο. Έτσι, χάσαμε την ανθρωπιά μας και τη ζωντανή επικοινωνία χωρίς να το καταλάβουμε. Επαληθεύτηκε, ήδη, η φράση «Κάποτε, ο καθένας θα είναι διάσημος για 15 λεπτά» του Άντι Γουόρχολ (Andy Warhol) που σημαίνει πως δε μας ενδιαφέρει, πια, ο άλλος, αφού κι εμείς είμαστε «σπουδαίοι»…  (ή έτσι νομίζουμε).

Μα υπάρχει ελπίδα βελτίωσης των ανθρωπίνων σχέσεων, υπάρχει φως, αλλά το φως αυτό πρέπει να το ανάψει ο ίδιος ο Άνθρωπος, τόσο σε προσωπικό επίπεδο, όσο και σε συλλογικό.

*Νίκος Μπατσικανής, συγγραφέας - ποιητής