Ο λαβύρινθος της σιωπής μας - Της Έλενας Ακρίτα

Το γερμανικό φιλμ ‘Ο Λαβύρινθος της Σιωπής’ βασίζεται σε μια αληθινή ιστορία. Είναι, επί της ουσίας, ένα wanna be “Z” του Γάβρα, μια που η συγκεκριμένη ταινία αποτέλεσε το πρότυπο του Γερμανού σκηνοθέτη. Το πλησίασε αλλά δεν το έφτασε. Το συγκλονιστικό θέμα, η στρωτή αφήγηση κι η εμμονή στη λεπτομέρεια συντελέσανε σε μια πραγματικά καλή ταινία. Όχι μεγάλη, όχι σπουδαία. Αλλά καλή. Πολύ καλή.

Δεκατρία ολόκληρα χρόνια μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, οι ‘Καλοί Γερμανοί ‘ δεν γνωρίζουν - ή κάνουν πως δεν γνωρίζουν - τις θηριωδίες στο Άουσβιτς. Ήρεμα και μεθοδικά πάνω στα ερείπια της μεταπολεμικής Γερμανίας, χτίζουν το νέο οικονομικό θαύμα, με τις παρωπίδες σφιχτά δεμένες στο πρόσωπο. Οι πρώην Ναζί είναι οι νυν άνθρωποι της διπλανής πόρτας. Ο μειλίχιος δάσκαλος, ο γελαστός φούρναρης, ο ταχυδρόμος, ο δικηγόρος, ο γιατρός, ο πατέρας, ο αδελφός, ο σύζυγος.

Ένας Εβραίος γνωρίζει στο πρόσωπο του δασκάλου της γειτονιάς τον βασανιστή του στο στρατόπεδο συγκέντρωσης. Αυτό το τυχαίο περιστατικό φέρνει έναν νεαρό εισαγγελέα αντιμέτωπο με τον λαβύρινθο της σιωπής. Χωρίς τον μίτο καμιάς Αριάδνης αγωνίζεται να βρει την έξοδο και να φέρει στο φως τα εγκλήματα των Ναζί στο Άουσβιτς.

Θα το κατορθώσει μετά από χρόνια. Όταν γίνει η πρώτη δίκη εγκληματιών πόλεμου σε γερμανικό έδαφος, ο άνθρωπος αυτός θα φέρει έναν ολόκληρο λαό αντιμέτωπο με τις ευθύνες του. Γιατί οι θηριωδίες γίνανε μπροστά στα μάτια των ευυπόληπτων πολιτών: Εκείνων που απλά έστρεφαν το βλέμμα μακριά:

«Είσαι κι εσύ Ναζί;» ρωτάει ο νεαρός εισαγγελέας. Εννοώντας «είσαι κι εσύ συνεργός στα εγκλήματα με την σιωπή σου;»

Ο όρος «Καλός Γερμανός» παραπέμπει στον πολίτη της ναζιστικής Γερμανίας που είτε συμμετείχε είτε παρέβλεπε τα εγκλήματα, αρνούμενος έτσι το δικό του μερίδιο ευθύνης. Με την ίδια λογική, υπάρχει ο ‘Καλός Αμερικάνος’ της δουλείας και της γενοκτονίας των Ινδιάνων, ο ‘Καλός Νοτιοαφρικάνος’ του Απαρτχάιντ, ο ‘Καλός Τούρκος’ των Ποντίων, ο ‘Καλός Γάλλος’ της Αλγερίας και της Αιτής, ο ‘καλός Άγγλος’ των Ινδιών και πάει λέγοντας...

Και φυσικά κι ο ‘Καλός Έλληνας’. Που όταν τα σαπιοκάραβα ξεβράζανε την προσφυγιά στα λιμάνια, ο ‘Καλός Έλληνας’ έβριζε τον Μικρασιάτη ‘τουρκόσπορο’. Που από τον εμφύλιο μέχρι την μεταπολίτευση – στην πλειοψηφία του, χόρευε ασπρόμαυρο χάλι γκάλι πάνω στα πτώματα των έγκλειστων και των ‘αντιφρονούντων’.

Ο ‘Καλός Έλληνας’ μέσα στη Χούντα κοίταγε τη δουλίτσα του. Το σπιτάκι του, τη γυναικούλα του, τα παιδάκια του – όλα αυτά τα υποκοριστικούλια που έκαναν τη ζωούλα του ασφαλή.

Δεν ήξερε, δεν έβλεπε, δεν άκουγε: Δεν ήξερε γιατί εξαφανίστηκε νύχτα ο γείτονας. Δεν έβλεπε τους ένστολους να ζώνουν το σπίτι, δεν άκουγε το όπλο να σπάει την πόρτα. Δεν γνώριζε για ξερονήσια και φυλακές, δεν είχε ιδέα για μαρτύρια κι εξορίες...

Ο ‘Καλός Έλληνας’ αργότερα – πολύ αργότερα – ύψωσε φωνή και γροθιά μες την ασφάλεια της Μεταπολίτευσης. Μέχρι σήμερα. Εφτά χρόνια επί χούντας τη λέξη ‘απεργία’ δεν την ήξερε. Που να τολμήσει; Πως να υψώσει ανάστημα; Που να μπλέξει ο νοικοκύρης ο άνθρωπος; Καλύτερα να κατακάτσει ο κουρνιαχτός κι ύστερα ο ‘Καλός Έλληνας’ να διατρανώσει τα δημοκρατικά του φρονήματα.

Στον Λαβύρινθο της Σιωπής, ένας ‘Καλός Γερμανός’ ρωτάει τον νεαρό εισαγγελέα:

«Μα τι θέλεις επιτέλους; Κάθε Γερμανός να ρωτάει τον πατέρα του αν είναι δολοφόνος;»

«Ναι, αυτό ακριβώς θέλω!» απαντάει εκείνος.

Το ίδιο ισχύει και για μας. Όσο διαστρεβλώνουμε την Ιστορία μας, όσο παραποιούμε τις αλήθειες μας – τόσο πιο βαθιά θα βουλιάζουμε στο προσκέφαλο των αρχαίων ημών προγόνων. Στο κάτω κάτω της γραφής, υπάρχει πάντα Λεωνίδας και 300 να βγάζουν το φίδι από την τρύπα...

Κι εμείς μεγαλώνουμε τα παιδιά μας με ...αξιακά συστήματα τύπου ‘μη μπλέξεις, μην σκαλίσεις, μην ψάξεις, πίστευε και μη ερεύνα’... Κι από γενιά σε γενιά, διαιωνίζουμε τον Λαβύρινθο της δικής σιωπής.

Δημοσιεύθηκε στην εφημερίδα ΤΑ ΝΕΑ στις 20/2/16