Εννιά ερωτήσεις και απαντήσεις για τα Panama Papers: Αυτά που πρέπει να γνωρίζετε

Με τις αποκαλύψεις για τον δαιδαλώδη κόσμο των offshore εταιρειών στο πλαίσιο της διαρροής των «Panama Papers» να έχoυν προκαλέσει σεισμό στα ΜΜΕ, αξίζει να επισημάνει κανείς, υπό τη μορφή ερωτήσεων και απαντήσεων, κάποια βασικά χαρακτηριστικά και στοιχεία γύρω από την όλη υπόθεση.

Τι είναι τα Panama Papers;

Πρόκειται για μια άνευ προηγουμένου διαρροή 11,5 εκατ. αρχείων από τη βάση δεδομένων της τέταρτης μεγαλύτερης δικηγορικής εταιρείας που ειδικεύεται στον τομέα των offshore εταιρειών, της Mossack Fonseca. Τα έγγραφα αυτά, όπως σημειώνεται σε δημοσίευμα του Guardian, αποκτήθηκαν από ανώνυμη πηγή της γερμανικής εφημερίδας Suddeutsche Zeitung, η οποία τα μοιράστηκε με το ICIJ (International Consirtium of Investigative Journalists), που με τη σειρά του τα κοινοποίησε σε ένα μεγάλο δίκτυο διεθνών συνεργατών.

Είναι παράνομη η χρήση offshore;

Όχι. Πρόκειται για νόμιμη δραστηριότητα, με πολλούς νόμιμους λόγους. Πολλοί επιχειρηματίες απομακρύνουν τα περιουσιακά τους στοιχεία για να τα προστατέψουν από εγκληματική δραστηριότητα ή να παρακάμψουν περιορισμούς περί «σκληρού νομίσματος», ενώ άλλοι χρησιμοποιούν τις offshore εταιρείες για λόγους κληρονομιάς, σχεδιασμών περί ακίνητης περιουσίας κ.α. Το ίδιο το ICIJ τονίζει ότι οι περισσότερες από τις υπηρεσίες που παρέχονται από τη βιομηχανία offshore είναι νόμιμες, εάν χρησιμοποιούνται από νομοταγείς πολίτες. Ωστόσο, στα έγγραφα φαίνεται πως τράπεζες, δικηγορικές εταιρείες και άλλοι «offshore παίκτες» συχνά δεν ακολουθούν τις απαιτούμενες νόμιμες διαδικασίες που έχουν σχεδιαστεί για να διασφαλίζεται πως οι πελάτες δεν εμπλέκονται σε εγκληματικές δραστηριότητες, φοροδιαφυγή και πολιτική διαφθορά.

Τι αποκαλύπτουν τα Panama Papers;

Οι εξωχώριες ή υπεράκτιες εταιρείες (γνωστές ευρύτερα με τον αγγλικό όρο, offshore) δεν αποτελούν παράνομη δραστηριότητα, ωστόσο αποτελούν μια διαδεδομένη τεχνική/ πρακτική με την οποία άτομα μεγάλης οικονομικής επιφάνειας «κρύβουν» τις περιουσίες τους, εκμεταλλευόμενα ευνοϊκά φορολογικά καθεστώτα σε άλλες χώρες. Στα έγγραφα περιλαμβάνονται 12 ηγέτες κρατών μεταξύ 143 πολιτικών, των οικογενειών τους και στενών συνεργατών τους. Ιδιαίτερη έμφαση στην όλη υπόθεση φαίνεται να δίνεται στο πρόσωπο του Ρώσου προέδρου, Βλάντιμιρ Πούτιν, και ειδικότερα συνεργατών και φίλων του, όπως ο τσελίστας Σεργκέι Ρολντούγκιν, που φαίνεται να βρίσκεται στο επίκεντρο ενός «σχεδίου» μέσω του οποίου χρήματα από ρωσικές κρατικές τράπεζες αποκρύπτονται offshore. Μεταξύ των υπολοίπων ηγετών με offshore πλούτο (ή κοντινών προσώπων τους) βρίσκεται κανείς επίσης τον πρωθυπουργό του Πακιστάν, Ναουάζ Σαρίφ, τον Αγιάντ Αλάουϊ, μεταβατικό πρωθυπουργό και πρώην αντιπρόεδρο του Ιράκ, τον Πέτρο Ποροσένκο, πρόεδρο της Ουκρανίας, τον Αλαά Μουμπάρακ, γιο του πρώην προέδρου της Αιγύπτου, τον πρωθυπουργό της Ισλανδίας, Σιγκμούντουρ Ντέιβιντ Γκουνλάουγκσον, τον πατέρα του Βρετανού πρωθυπουργού, Ντέιβιντ Κάμερον, ξαδέλφους του Σύριου προέδρου, Μπασάρ Αλ Άσαντ, τον πρόεδρο της Αργεντινής, Μαουρίτσιο Μάκρι, ο πρώην πρωθυπουργός της Ιορδανίας, Αλί Αμπού αλ Ρακέμπ, τον βασιλιά της Σαουδικής Αραβίας, τον πρόεδρο των Ηνωμένων Αραβικών Εμιράτων και εμίρη του Άμπου Ντάμπι, τον πρώην εμίρη του Κατάρ, και άλλους. Επίσης, μεταξύ των γνωστών ονομάτων περιλαμβάνονται ο αστέρας του ποδοσφαίρου, Λιονέλ Μέσι, και ο διάσημος σταρ ταινιών δράσης, Τσάκι Τσαν.

Υπάρχουν ελληνικά ονόματα;

Μεταξύ των ονομάτων περιλαμβάνεται αυτό του πρώην συνεργάτη του Αντώνη Σαμαρά, Σταύρου Παπασταύρου, ο οποίος, όπως αναφέρεται στα έγγραφα, από το 2005 ως το 2014 ήταν μέλος των συμβουλίων του Green Shamrock Foundation και του Diman Foundation (Παναμάς). Επίσης, το 2006- σύμφωνα με τα έγγραφα- έγινε αναπληρωτής πρόεδρος του Aisios Foundation, το οποίο εξακολουθεί να υπάρχει μέχρι σήμερα.

Σημειώνεται πως στα επίμαχα έγγραφα σύστασης (incorporation documents) των εν λόγω τριών ιδρυμάτων συναντώνται και άλλα ελληνικά ονόματα στα ιδρυτικά συμβούλια, πέραν του κ. Παπασταύρου:

Aisios Foundation: Κωνσταντίνος Λαναράς, Σπύρος Μεταξάς (συν τον Εμμάνουελ Γκαβαουντάν)

Green Shamrock Foundation: Πρόδρομος Πετρίδης, Αλέξανδρος Πατούνης

Diman Foundation: Πρόδρομος Πετρίδης, Αλέξανδρος Πατούνης

Σημειώνεται ότι η Ελλάδα βρίσκεται στον «χάρτη» των offshore εταιρειών με 223 εταιρείες, 64 πελάτες, 57 δικαιούχους και 285 μετόχους.

Τι είναι η Mossack Fonseca;

Δικηγορική εταιρεία με έδρα στον Παναμά, οι υπηρεσίες της οποίας περιλαμβάνουν την πώληση εξωχώριων εταιρειών σε προορισμούς- «φορολογικούς παραδείσους» όπως οι Βρετανικές Παρθένες Νήσοι, η Ελβετία, η Κύπρος (3636 εταιρείες, 109 πελάτες, 142 δικαιούχοι, 2011 μέτοχοι). Λειτουργεί σε όλο τον κόσμο, με την εταιρεία στην ιστοσελίδα της να κάνει λόγο για 600 άτομα σε 42 χώρες. Πρόκειται για τον τέταρτο μεγαλύτερο πάροχο υπηρεσιών που έχουν να κάνουν με offshore υπηρεσίες στον κόσμο, έχοντας εκπροσωπήσει πάνω από 300.000 εταιρείες. Η ίδια εταιρεία αρνείται να συζητήσει συγκεκριμένες περιπτώσεις, επικαλούμενη το απόρρητο των πελατών της, και υπερασπίζεται σθεναρά τις πρακτικές της.

Τι απαντά η Mossack Fonseca;

Σε δήλωσή της στην ICIJ, η εταιρεία αναφέρεται ότι «οι φορείς σε πολλές από τις περιπτώσεις στις οποίες αναφέρεστε δεν είναι και δεν ήταν ποτέ πελάτες της Mossack Fonseca. Σας προτείνουμε να ελέγξετε τις πηγές σας...η εταιρεία μας δεν συμβουλεύει πελάτες πάνω στη δομή εταιρικών φορέων και τη χρήση τους, και αντίστοιχα δεν παρέχουμε λύσεις που σκοπός τους είναι παράνομες πράξεις όπως η φοροδιαφυγή...επιπλέον, θα έπρεπε να ξεκαθαριστεί πως η φοροαποφυγή και η φοροδιαφυγή δεν είναι το ίδιο. Για παράδειγμα, ένας πελάτης μπορεί να χρησιμοποιήσει τις δομές που του παρέχουμε για “φορολογική βελτιστοποίηση” (tax optimization)...τέτοια συμπεριφορά είναι απόλυτα νόμιμη».

Επίσης, αρνείται την εν γνώσει της παροχή δυνατότητας χρήσης των εταιρειών της σε άτομα που έχουν σχέσεις με τη Βόρεια Κορέα, τη Ζιμπάμπουε, τη Συρία και άλλες χώρες που αναφέρονται στα δημοσιεύματα και θεωρούνται απειλές προς την εθνική ασφάλεια άλλων χωρών, ή που έχουν δεχτεί κυρώσεις. Επίσης, αρνείται τα περί καταστροφής εγγράφων.

Πόσο μεγάλη είναι η διαρροή;

Η μεγαλύτερη που έχει σημειωθεί ποτέ, μεγαλύτερη των αμερικανικών διπλωματικών τηλεγραφημάτων του WikiLeaks το 2010 και της πολύκροτης υπόθεσης Σνόουντεν το 2013. Υπάρχουν 11,5 εκατ. έγγραφα και 2,6 terabytes δεδομένων. Στο υλικό περιλαμβάνονται αρχεία για 214.488 φορείς, που συνδέονται με ανθρώπους σε πάνω από 200 χώρες- emails, spreadsheets οικονομικού περιεχομένου, εταιρικά αρχεία κλπ. Αφορούν σε ένα χρονικό πλαίσιο περίπου 40 ετών, από το 1977 μέχρι το τέλος του 2015.

Γιατί είναι ο Παναμάς τόσο «ασφαλής»;

Όπως αναφέρεται σε σχετικό δημοσίευμα των Financial Times, ο Παναμάς έχει μακρά παράδοση μυστικότητας, και θεωρείται πως δεν επηρεάζεται από τις διεθνείς πιέσεις λόγω της σημασίας της διώρυγάς του. Μέχρι πρότινος ήταν ένας από τους πιο δημοφιλείς προορισμούς, ωστόσο άλλοι «φορολογικοί παράδεισοι» έχουν υποκύψει σε διεθνείς πιέσεις για να αυξηθεί η διαφάνειά τους – και ως εκ τούτου, η φήμη του Παναμά ως καταφύγιο «μαύρου χρήματος» έχει εδραιωθεί.

Ποιες αναμένεται να είναι οι επιπτώσεις;

Αρχές σε χώρες όπως η Αυστραλία, η Νέα Ζηλανδία και η Μ. Βρετανία έχουν ήδη ανακοινώσει ότι θα αρχίσουν έρευνες για φοροδιαφυγή και ξέπλυμα χρήματος βάσει στοιχείων από τη διαρροή. Ωστόσο, κατά τους FT, θεωρείται ότι θα ακολουθήσει άσκηση μεγάλης πίεσης εναντίον του Παναμά και άλλων φορολογικών παραδείσων. Ειδικότερα, ο Παναμάς είναι ένας από τους τέσσερις προορισμούς (μαζί με το Μπαχρέιν, το Ναούρου και το Βανουάτου) που έχουν αρνηθεί να υπογράψουν διεθνείς κανόνες διαφάνειας (σημειώνεται πως οι ΗΠΑ έχουν υιοθετήσει παρόμοιους, αλλά κάπως διαφορετικούς κανόνες).

The Huffington Post