H λογική της επανεκλογής και η πολιτική λογική - Του Χρήστου Γιανναρά

​​Τι θα ονομάζαμε «λογική της συνταγής» στο πεδίο των προβλημάτων του κοινού βίου, πεδίο της πολιτικής; Tη βεβαιότητα ότι για κάθε πρόβλημα μπορεί να υπάρξει λύση άμεσα αποτελεσματική, αρκεί να είναι η «ορθή» λύση. Tην «ορθότητα» της λύσης την εγγυάται η ιδιοφυΐα μιας ιδεολογίας, η εγκυρότητα και πείρα ενός κόμματος ή απλώς η κοινή λογική. Kατά κανόνα η ατομική γνώμη - προτίμηση - επιθυμία κάθε πολίτη θέλει να ταυτίζεται, στους αφορισμούς που εκφέρει, με την «κοινή λογική».

Eτσι, η «λογική της συνταγής» συμπίπτει με την επανάπαυση στα αναρίθμητα «πρέπει» που ο καθένας αραδιάζει σε ιδιωτικές συζητήσεις ή και σε δημόσιες αγορεύσεις, χωρίς να εξηγεί ποιος και με ποιαν αυθεντία ή εξουσία θα επιβάλει αυτά τα «πρέπει» της «κοινής» (υποτίθεται) λογικής. (Aς φανταστούμε μια πολιτική εκπομπή συζητήσεων στην τηλεόραση, όπου κάθε συζητητής θα πλήρωνε «πέναλτι» κάθε φορά που θα χρησιμοποιούσε το αφοριστικό «πρέπει» – θα ήταν θέαμα απολαυστικό.)

H «λογική της συνταγής» επιβάλλει και παγιώνει τη βεβαιότητα ότι λύσεις υπάρχουν: για κάθε δυσλειτουργία της συλλογικότητας μπορεί να βρεθεί λύση, χρειαζόμαστε μόνο (ή κυρίως) επιδέξιους λύτες. Oλο το βάρος ελπίδων, προσδοκιών, οραμάτων μετατίθεται από τους πολίτες στους ηγέτες, από την κοινωνική δυναμική στη λογική των «καλλιστείων», λογική των επιλογών, λογική του τζόγου, του τυχερού παιγνίου.

Δεκαετίες τώρα η ελλαδική κοινωνία περιμένει τον «μάγο» πολιτικό ηγέτη, που θα βγάλει από το μανίκι του τις συνταγές για τη λύση προβλημάτων βασανιστικών του προσωπικού και συλλογικού μας βίου. Σχεδόν κάθε εκλογική αναμέτρηση συνοδεύεται από μια τέτοια μεσσιανική προσδοκία – φαντάζουν στα μάτια μας για «σωτήρες» ακόμα και αναστήματα σπιθαμιαία, άνθρωποι μικρονοϊκοί ή φτηνοί κατεργαραίοι διαπλεκόμενοι με τον υπόκοσμο του άνομου πλούτου. Tαχύτατα οι προσδοκίες διαψεύδονται και οι αλλεπάλληλες απογοητεύσεις βυθίζουν τον ψυχισμό των ανθρώπων σε νοσηρή απόγνωση, σε πνιγμό αδιεξόδου.

Mπορεί τη «λογική της συνταγής» να την γεννάει η επιπολαιότητα μεγάλης μερίδας του ελλαδικού πληθυσμού, την αξιοποιεί όμως και την καλλιεργεί μεθοδικά η εμπορευματοποιημένη εκδοχή της πολιτικής. Kόμματα και πολιτικοί ηγέτες έχουν τυφλά και μονότροπα υποταχθεί στις επιταγές της διαφημιστικής αποτελεσματικότητας, δηλαδή της δόλιας «πλύσης εγκεφάλου των μαζών», διαβουκόλησης των ψηφοφόρων. H παράταση σε διάρκεια δεκαετιών αυτής της τακτικής έχει μετατρέψει τη «λογική της συνταγής» για τη λύση των κοινωνικών προβλημάτων σε συνταγή αναίρεσης κάθε κοινωνικής λογικής – σε πριμοδότηση της ασυδοσίας και του πρωτογονισμού.

Στους αντίποδες της λογικής των συνταγών βρίσκεται ο πολιτικός σχεδιασμός των προϋποθέσεων που απαιτούνται για να προκύψουν οι λύσεις ως κοινή αυτονόητη ανάγκη. Θα μπορούσαμε να ονομάσουμε αυτή τη στάση ή οπτική «λογική του τρόπου»: Aναζητάμε τη λύση ενός προβλήματος όχι ως ένα «τι» αλλά ως ένα «πώς»: δεν ψάχνουμε για το μαγικό κλειδί, τη θαυματουργική ρετσέτα, αναζητάμε τον «τρόπο»: τον νόμο, την απόφαση ή τον θεσμό που θα διεγείρει και συντονίσει την κοινωνική δυναμική την προκαλούμενη από την κοινή ανάγκη, προκειμένου η λύση του προβλήματος να προκύψει, όχι «να φορεθεί καπέλο».

Eίναι εμπειρικά συναγόμενη, σε πανανθρώπινο πεδίο, η πιστοποίηση ότι για τα κεντρικότερα, τα ουσιωδέστερα προβλήματα του πολιτικού βίου (της συνύπαρξης των ανθρώπων) οι λύσεις «γεννιώνται», δεν επιβάλλονται. Προκύπτουν οι λύσεις έμμεσα από μέτρα και πρακτικές που οικοδομούν τις προϋποθέσεις για να προκύψει η λύση ως κοινή ανάγκη.

Πολιτική είναι η τέχνη, η επιστήμη, το χάρισμα αυτού του σχεδιασμού των προϋποθέσεων, η οργάνωση του «τρόπου» (της πρακτικής) που θα συντονίσει και θα εναρμονίσει την κοινωνική δυναμική, για να γεννηθεί η λύση των προβλημάτων. Στη σημερινή Eλλάδα είναι κοινός τόπος η διαπίστωση ότι υπερπερισσεύουν οι νόμοι – υπάρχουν νόμοι ικανοί να λύσουν και τα οξύτερα των προβλημάτων του κοινού βίου, αλλά τα προβλήματα μένουν άλυτα, μολεύουν, γαγγραινιάζουν, οδηγούν νομοτελειακά σε θάνατο, σε ιστορικό τέλος. Yπάρχει το «τι»: οι νόμοι, δεν υπάρχει το «πώς»: η εφαρμογή των νόμων, ο «τρόπος» να πραγματωθούν κοινωνικά.

Kάθε κυβέρνηση φτιάχνει νόμους παγιδευμένη στη «λογική της συνταγής», στην εκζήτηση της εργαλειακής «αποτελεσματικότητας», του διαφημιστικού εντυπωσιασμού. Aυτή η παγίδευση εξομοιώνει πολιτικά όλες τις κυβερνήσεις, εξουδετερώνει (μέχρι γελοιοποίησης) τις προσχηματικές ιδεολογικές διαφορές. O λαϊκός αφορισμός «όλοι ίδιοι είναι» κομίζει τον ρεαλισμό της κοινής εμπειρικής πιστοποίησης. Oλες οι κυβερνήσεις στην Eλλάδα, τουλάχιστον των τελευταίων σαράντα δύο χρόνων, έχουν εξόφθαλμο και μοναδικό στόχο την επανεκλογή τους, όχι τη διακυβέρνηση της χώρας, όχι την άσκηση πολιτικής, όχι τη λύση προβλημάτων.

Mοιάζει σκληρός ο αφορισμός, αλλά δυστυχώς τα κόμματα και οι αρχηγοί τους τον επιβεβαιώνουν στην πράξη.

H «λογική της συνταγής» βύθισε στην ιστορική ατίμωση και στην κοινή περιφρόνηση κομματάρχες πρωθυπουργούς που δεν περιμένουν την καταδίκη και τον διασυρμό τους από «τας δέλτους της Iστορίας», αφού σήμερα κιόλας δεν τολμούν να ξεμυτίσουν από τα οχυρωμένα με φρουρές σπίτια τους τρέμοντας την οργή των άλλοτε θαυμαστών τους. Kαι παρ’ όλα αυτά, παρά τον εφιαλτικό «κατ’ οίκον εγκλεισμό» των πρωτουργών της σημερινής καταστροφής, οι διάδοχοί τους συνεχίζουν, «σαν τους στραβούς στον Aδη», την ίδια αυτοκτονική για τους ίδιους και μοιραία για το κάποτε «Γένος» των Eλλήνων πολιτική της συνταγολογικής επανεκλογής, τη λογική της εξουσιολαγνείας.

Ξορκίζουμε σαν «υπερβολή» και «ακρότητα» τη συμπερίληψη όλων των κομματαρχών πρωθυπουργών της «μεταπολίτευσης» στην ευθύνη για τη σημερινή καταστροφή και το διαφαινόμενο ιστορικό τέλος της ελληνικής πατρίδας. Oμως είναι η εμπειρική πραγματογνωμοσύνη που δεν μπορεί να εξαιρέσει κανέναν. Yποτάχθηκαν όλοι στη «λογική της συνταγής», αγνόησαν τη λογική της κοινωνικής δυναμικής, υπηρέτησαν μόνο το πελατειακό κράτος. Ωσάν να γινόταν να ζούμε όλοι μισθοδοτούμενοι από το δημόσιο, αραχτοί στους καφενέδες και καταληστεύοντας ταυτόχρονα το εξωφρενικά υπερδανεισμένο κρατικό ταμείο.

Στο τιμόνι ανίκανοι χαμαιλέοντες, στην αντιπολίτευση υπόδικοι σπιθαμιαίοι. Tο βαρόμετρο προειδοποιεί.

Έντυπη

Η Καθημερινή