Βαριά σύννεφα στα εθνικά θέματα

Βλέμμα στραμμένο (μόνο;) προς Ανατολάς

«Ακούστε καλά. Εάν προχωρήσετε περαιτέρω, αυτά τα σύνορα θα ανοίξουν, βάλτε το καλά στο κεφάλι σας», δήλωσε ο Ταγίπ Ερντογάν, μετά το ψήφισμα του Ευρωκοινοβουλίου για «πάγωμα» των ενταξιακών διαπραγματεύσεων.

Η διπλωματική και στρατιωτική υπερπροσπάθεια που καταβάλλει η Τουρκία στα βόρεια του Ιράκ και της Συρίας, οδηγεί κατ’ αρχάς όλους τους σκεπτικούς παρατηρητές στο συμπέρασμα ότι η αναθεωρητική στάση του κ. Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν έναντι της Συνθήκης της Λωζάννης, έχει ως στόχο την «παραβίασή» της εις Ανατολάς.

Αλλωστε, στην τελευταία ομιλία του σε διάσκεψη της τουρκικής αστυνομικής ακαδημίας, ο κ. Ερντογάν περιέγραψε την παρέμβαση στη Συρία και στο Ιράκ ως «ζήτημα επιβίωσης για την Τουρκία». Λίγο νωρίτερα, στη διάρκεια της ίδιας ομιλίας του, ο κ. Ερντογάν είχε τονίσει ότι «η Συνθήκη της Λωζάννης δεν είναι ιερό κείμενο». Και είχε, μάλιστα, υπογραμμίσει ότι θα προσπαθήσει ώστε ώς το 2023, στα 100 χρόνια, η Τουρκία να είναι μία από τις 10 ισχυρότερες χώρες του πλανήτη. Στην προσπάθεια αυτή θα επιχειρήσει, όπως είπε, «βελτιώσεις» σε όσα ισχύουν βάσει των διεθνών συνθηκών. Παράλληλα, επανέλαβε τις παραπομπές στο παρελθόν της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας των 3 εκατ. τετραγωνικών χιλιομέτρων που αντικαταστάθηκε από την «περιορισμένη» Τουρκία των 780.000 τ.μ., μικρότερης ακόμη και από αυτήν του «Εθνικού Συμβολαίου» (Misak-i-Milli).

Οι Ελληνες διπλωμάτες παρατηρούν με ανησυχία την νεοοθωμανική ρητορική του κ. Ερντογάν (εμπλουτισμένη με εθνικιστικά στοιχεία που δεν υπήρχαν στο παρελθόν), ωστόσο διατηρούν την ψυχραιμία τους.

Είναι σαφές ότι η ελληνική πλευρά δεν μπορεί να επαναπαυθεί στην ερμηνεία περί βούλησης του κ. Ερντογάν για «μερική» αναθεώρηση της Συνθήκης της Λωζάννης. Ούτε καν σε εκείνη που ερμηνεύει τη στάση του ως μέρος της προσπάθειάς του να εξασφαλίσει την απαραίτητη πλειοψηφία ώστε να ωθήσει τη χώρα σε ένα δημοψήφισμα που θα του παρέχει απλόχερα τις θεσμικά αυξημένες εξουσίες τις οποίες αποζητεί. Και τούτο, διότι ουδείς μπορεί να γνωρίζει ποιες δυνάμεις ακριβώς ενεργοποίησε στο εσωτερικό της Τουρκίας ο κ. Ερντογάν, ανοίγοντας μέτωπο σχεδόν με όλο τον περίγυρο της χώρας του. Από τα μέχρι τώρα δεδομένα, το μόνο βέβαιο είναι ότι ο κ. Ερντογάν συνεργάζεται με το MHP, το κόμμα των «Γκρίζων Λύκων» του κ. Ντεβλέτ Μπαχτσελί. Περιττό να τονιστούν ο ακραίος εθνικιστικός λόγος του κ. Μπαχτσελί, αλλά και οι πιθανές παραχωρήσεις που μπορεί να έκανε προς τον ηγέτη των «Γκρίζων Λύκων» ο κ. Ερντογάν προκειμένου να εξασφαλίσει μια πολιτική συμφωνία. Ενας επιπλέον παράγων ανησυχίας για την Αθήνα είναι η επιβράδυνση της τουρκικής οικονομίας, η αστάθεια της λίρας, αλλά και μια αυξανόμενη τάση της ανεργίας. Εν ολίγοις, δεν είναι καθόλου απίθανο, ο κ. Ερντογάν να πρέπει να διαχειριστεί μια Τουρκία η οποία για πρώτη φορά επί των ημερών του, θα έχει οικονομικά προβλήματα.

Σε πολιτικό επίπεδο το Μαξίμου και το υπουργείο Εξωτερικών είναι συντονισμένα στη διατήρηση χαμηλών τόνων, σε όλες τις ρητορικές «εκρήξεις» του κ. Ερντογάν για τη Συνθήκη της Λωζάννης. Διπλωματικές πηγές ανέφεραν ότι η Αθήνα δεν πανικοβάλλεται από τη ρητορική Ερντογάν, ούτε όμως και εφησυχάζει. Πέραν τούτου, η Αθήνα έχει ανά χείρας δύο πολύ πρακτικά ζητήματα τα οποία δεν συνδέονται με την υπόθεση της Συνθήκης της Λωζάννης.

Το πρώτο αφορά το Κυπριακό και τις συνεννοήσεις που θα πρέπει να κάνει τις αμέσως επόμενες ημέρες ο κ. Αλ. Τσίπρας με τον κ. Ερντογάν, είτε το συγκεκριμένο ραντεβού πραγματοποιηθεί στις 4 Δεκεμβρίου στο Ντουμπάι είτε χρειαστεί να μεταφερθεί σε κάποιο άλλο πλαίσιο, λίγες ημέρες αργότερα.

Το δεύτερο και πολύ πιο πιεστικό αφορά το προσφυγικό. Και εξηγεί σε πολύ σημαντικό βαθμό τόσο τη στάση του κ. Τσίπρα όσο και εκείνη του κ. Ν. Κοτζιά, οι οποίοι έχουν ταχθεί υπέρ της τήρησης της συμφωνίας Ε.Ε.-Τουρκίας. Οι απειλές του κ. Ερντογάν για «άνοιγμα» των συνόρων, ώστε οι 3,5 εκατ. πρόσφυγες «που ταΐζει η Τουρκία» να κατευθυνθούν προς την Ευρώπη ανησυχούν την Ελλάδα, η οποία με δυσκολία (όπως φάνηκε από τα τραγικά περιστατικά της Παρασκευής) μπορεί να διαχειριστεί την ήδη αρκετά βεβαρημένη κατάσταση στα νησιά του Ανατολικού Αιγαίου.

Το τελευταίο, αλλά όχι έσχατο, παζλ των ανησυχιών που προκαλεί ο τουρκικός αναθεωρητισμός, αφορά το σπριντ εξοπλισμών της Αγκυρας. Η στρατιωτική εμπλοκή της Τουρκίας στα περίχωρα της Αλ Μπαμπ στη Βόρεια Συρία και η πίεση που αντιμετωπίζει εκεί, αλλά και ο διευρυμένος περιφερειακός ρόλος που επιθυμεί να διαδραματίσει η Αγκυρα εξηγεί ώς ένα βαθμό την προσπάθεια αυτή. Ωστόσο, η προοπτική ενίσχυσης της τουρκικής πολεμικής αεροπορίας με F-35 και ο διαρκώς ανανεούμενος ναυτικός στόλος της, ανησυχούν τους Ελληνες αξιωματικούς, οι οποίοι φοβούνται ότι το άνοιγμα της ψαλίδας στο Αιγαίο θα γίνει σε βάθος δεκαετίας πραγματικά τεράστιο. Η ελληνική απάντηση σε αυτό το σκέλος είναι πολυσύνθετη, καθώς πέρα από τη δημοσιονομική δυσκολία, επιβάλλει και ευρεία πολιτική συνεννόηση.

ΒΑΣΙΛΗΣ ΝΕΔΟΣ

Έντυπη

Η Καθημερινή