Η Τουρκία σε πόλεμο με τον εαυτό της - Του Ντίνου Αυγουστή*

Μιλάμε για «πύρρειο νίκη» του Ταγίπ Ερντογάν

Το δημοψήφισμα (λατ. referendum) είναι μία διαδικασία άμεσης ψηφοφορίας ολόκληρου του εκλογικού σώματος, προκειμένου να επικυρωθεί ή να απορριφθεί μια πρόταση που έχει ιδιαίτερη σημασία για ένα κράτος. Ο ελληνικός όρος δημοψήφισμα είναι μια σύνθετη λέξη από τα συνθετικά δήμος και λαός. Ο όρος «δήμος» συναντάται για πρώτη φορά στην Αρχαία Αθήνα όπου σήμαινε λαός ενώ η λέξη «ψήφισμα» προέρχεται από το ρήμα «ψηφίζω» που σημαίνει «αποφασίζω». Δεν είναι τυχαίο το γεγονός ότι στην Αρχαία Δημοκρατική Αθήνα η Εκκλησία του Δήμου, το νομοθετικό όργανο της εποχής εξέδιδε αποφάσεις με γενική ισχύ, τα ψηφίσματα. Επομένως, ο όρος «δημοψήφισμα» δεν μπορεί παρά να παραπέμπει όχι απλά σε μια μορφή δημοκρατίας, αλλά ακόμη περισσότερο σε μια μορφή άμεσης δημοκρατίας. Θα μπορούσαμε σε πρώτη προσπάθεια να ορίσουμε το δημοψήφισμα ως απόφαση του λαού (Δημητρόπουλος Γ. Ανδρέας, Το Δημοψήφισμα, Ο ρόλος και η σημασία του θεσμού στη σύγχρονη Δημοκρατία. Εκδόσεις Αντ, Ν. Σάκκουλα σελ. 31).

Το δημοψήφισμα στην Αρχαία Δημοκρατική Αθήνα αποτελούσε την πεμπτουσία της Δημοκρατίας. Σήμερα με την αντιπροσωπευτική και όχι την άμεση εκπροσώπηση του λαού στην εξουσία δεν συμβαίνει το ίδιο, με αποτέλεσμα, έτσι όπως χρησιμοποιείται από τους εκάστοτε κυβερνώντες, να μετατρέπεται από θεματοφύλακα της δημοκρατίας σε δούρειο ίππος της! Παραδείγματα υπάρχουν πολλά, με πιο χαρακτηρισμό το ελληνικό δημοψήφισμα του 2015 το οποίο έγινε με αφορμή την αποτυχία επίτευξης συμφωνίας στις διαπραγματεύσεις ανάμεσα στην ελληνική κυβέρνηση και τους τοκογλύφους δανειστές της. Το αντικείμενο της διαφωνίας υπήρξε το είδος των οικονομικών μέτρων τα οποία έπρεπε να πάρει η Αθήνα για την ολοκλήρωση του προηγούμενου προγράμματος οικονομικής διάσωσης έναντι του ελληνικού χρέους και ένα νέο πακέτο διάσωσης. Ωστόσο ενώ ο ελληνικός λαός ψήφισε σε ποσοστό 61,31% ΟΧΙ στο ερώτημα «αν συμφωνεί να γίνει αποδεκτό το σχέδιο συμφωνίας, το οποίο κατέθεσαν η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, η   Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα  και το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο  στο «Eurogroup» της 25ης  Ιουνίου 2015, μετά το δημοψήφισμα, η κυβέρνηση Αλέξη Τσίπρα κατέληξε σε συμφωνία με τους δανειστές με όρους ενός πολύ πιο σκληρού από τα προηγούμενα μνημονίου!

Άλλο επίσης παράδειγμα δηλωτικό της αναποτελεσματικότητας του δημοψηφίσματος έτσι όπως λειτουργεί σήμερα, αποτελεί το δημοψήφισμα του 2004 στην Κύπρο για της επικύρωση της συμφωνίας λύσης του Κυπριακού, του γνωστού «Σχεδίου Ανάν», όπου ο Κυπριακός Ελληνισμός, παρά τις αφόρητες πιέσεις, το απέρριψε με το συντριπτικό ποσοστό του 76%! Και μπορεί το συγκεκριμένο σχέδιο λύσης να μην επεβλήθη με το έτσι θέλω στον Κυπριακό Ελληνισμό, ωστόσο, έκτοτε, ο Κυπριακός Ελληνισμός κατηγορείται και λοιδορείται συστηματικά και απροσχημάτιστα γι’ αυτήν την δημοκρατικά κατά τα άλλα απόφαση του, ενώ η μαφιόζικη διεθνής κοινότητα προσπαθεί απεγνωσμένα να το επαναφέρει ξανά σε μια νέα χειρότερη από την πρώτη έκδοση του μορφή, από την πίσω πόρτα …

Τα γράφω όλα αυτά σήμερα εξ αφορμής ενός άλλου δημοψηφίσματος που επίσης έστω και έμμεσα μας αφορά, το οποίο δυστυχώς δεν αποτελεί εξαίρεση του πιο πάνω κανόνα. Η αναφορά έχει να κάνει με το δημοψήφισμα που διεξήχθη πριν λίγες μέρες στην Τουρκία μέσα σε κλίμα ακραίας πόλωσης, ακραίου λαϊκισμού και ακραίων συμπεριφορών που έφτασαν μέχρι τη δολοφονία δημοκρατικών πολιτών. Με το αποτέλεσμα του (που είναι οριακό) να αμφισβητείται και από μέσα και από έξω και να θεωρείται προϊόν μεγάλης καλπονοθείας. Η Τουρκιά βουίζει για μεγάλης κλίμακας νοθεία, την οποία διαπιστώνουν και οι παρατηρητές του ΟΟΣΑ (σταυροφόρους της Δύσης τους αποκάλεσε ο Ερντογάν), οι οποίοι χαρακτήρισαν το τουρκικό δημοψήφισμα «κατώτερο των διεθνών κριτηρίων»!

Πώς ψήφισαν οι τούρκοι πολίτες

Μια προσεκτική ματιά στα τελικά αποτελέσματα (που βγήκαν σχεδόν 48 ώρες μετά το κλείσιμο των καλπών) καταδεικνύει την τεράστια απόκλιση που υπάρχει μεταξύ των διάφορων περιοχών. Όσες περιοχές «έχουν μέσα» τους την Ελλάδα (κυρίως Κωνσταντινούπολη και δυτικά παράλια της Μικράς Ασίας) καταψήφισαν σε ποσοστό 68% την συνταγματική μεταρρύθμιση. ΟΧΙ, είπε ακόμα και η γειτονιά στην οποία ζει ο Τούρκος πρόεδρος! ΟΧΙ, ψήφισαν οι Τούρκοι πολίτες που παράγουν το  80% του τουρκικού ΑΕΠ! ΝΑΙ ψήφισε η Κεντρική και Ανατολική Τουρκία (περιοχές δηλαδή λιγότερο αναπτυγμένες οικονομικά και κυρίως πολιτιστικά), ενώ οι περιοχές που ζουν Κούρδοι, όλως περιέργως δεν είπαν όλες ΟΧΙ στον μεγαλύτερο εχθρό του Κουρδικού λαού, Ταγίπ Ερντογάν!

Το Βερολίνο, το Ρότερνταμ, το Σεράγεβο και άλλες περιοχές του εξωτερικού (πολύς καυγάς για το τίποτε  αφού αποτελούν μόλις το 0,17% του συνόλου των ψηφισάντων) όπου απαγορεύτηκαν οι συγκεντρώσεις, τα ποσοστό του ΟΧΙ ήταν ιδιαιτέρως αυξημένα (σχεδόν 60%), κάτι που δείχνει τη μεγάλη αποστροφή των «ευρωπαίων» Τούρκων στην πολιτική του Τούρκου προέδρου.

Ο νοεσουλτάνος βρυχάται

Οι Τούρκοι οπαδοί του Ερντογάν (δηλαδή το τουρκικό κατεστημένο και οι ακραίοι εθνικιστές) δείχνουν τώρα περισσότερο από ποτέ να αισθάνονται σαν μοναχικοί άγριοι γκρίζοι λύκοι έτοιμοι να κατασπαράζουν όποιον θεωρούν εχθρό τους! Δηλαδή τους πάντες και τα πάντα, αφού θεωρούν ότι δεν έχουν φίλους και στηρίγματα ούτε στο εσωτερικό αλλά κυρίως στο εξωτερικό. Ασχέτως αν ο Τούρκος πρόεδρος Ερντογάν, κατά καιρούς, απέδειξε ότι ξέρει (ή τουλάχιστον νομίζει ότι ξέρει) πολύ καλά να ελίσσεται και να προσαρμόζεται. Αν το αποτέλεσμα ήταν διαφορετικό σίγουρα θα αισθανόταν πιο ασφαλής, ειδικά στο εξωτερικό, αλλά το συγκεκριμένο σίγουρα δεν θα τον κάνει λιγότερο αυταρχικό. Ήδη ο νέος σουλτάνος ανακοίνωσε δύο νέα δημοψηφίσματα. Ένα για επικύρωση της θανατικής ποινής και ένα άλλο για την ευρωπαϊκή προοπτική της χώρας του.

Εμείς η Τουρκία και η Ε.Ε.

Το οριακό αποτέλεσμα στο δημοψήφισμα μάλλον θα κάνει τον Ερντογάν πολύ πιο θρασύ. Κατά συνέπεια δεν αποκλείεται, προκειμένου να κρατήσει τους ακραίους εθνικιστές συνεταίρους του στην κυβέρνηση, τα επόμενα δύο χρόνια, μέχρι δηλαδή τις εκλογές του 2019 (αν δεν γίνουν νωρίτερα), να αυξήσει την ένταση στο Αιγαίο.

Σε ό,τι αφόρα τις σχέσεις της Τουρκίας με την Ε.Ε. σίγουρα αυτές μπαίνουν πλέον σε νέα εντελώς διαφορετική βάση και φάση. Το παραμύθι της ένταξης της Τουρκίας στην Ε.Ε. στο οποίο εμείς (Αθήνα και Λευκωσία) μέχρι παρεξηγήσεως στηρίζουμε, έχει τελειώσει οριστικώς και αμετακλήτως. Τώρα το μόνο για το οποίο μπορούμε να μιλούμε είναι μια ειδική κυρίως εμπορική σχέση της Άγκυρας με την Ε.Ε. κι αυτή κάτω από συγκεκριμένους όρους και προϋποθέσεις. Κι όσο κι αν αυτό ενοχλεί την Τουρκία, τα μεγάλα οικονομικά προβλήματα που αντιμετωπίζει δεν της δίνουν προς το παρόν τουλάχιστον, μεγάλα περιθώρια άλλων ελιγμών και άμεσης αντίδρασης. Είναι και οι παρατυπίες στις εκλογές που καθιστούν τη θέση Ερντογάν ακόμα δυσκολότερη.

Έτσι, ενώ κατά τα φαινόμενα ο Ερντογάν, μάλλον θα είναι πιο προσεκτικός στις σχέσεις του με ην Ε.Ε., με την Ελλάδα ενδεχομένως να είναι πιο επιθετικός. Και σίγουρα δεν θα κάνει το παραμικρό βήμα για συνεννόηση στο Κυπριακό. Ήδη απειλεί με ακραία αντίδραση σε περίπτωση εξόρυξης φυσικού αερίου στην κυπριακή ΑΟΖ., εκδίδει παράνομες Navtex, ενώ το «Μπαρπαρός» βρίσκεται εντός των κυπριακών θαλασσών κάνοντας επίδειξη δύναμης.

Συμπέρασμα

Η παντοδυναμία του Τούρκου προέδρου έπιασε πάτο. Στην πραγματικότητα, μιλάμε για μια «πύρρειο νίκη» του Ταγίπ Ερντογάν. Άρα, λογικά αυτό θα τον μετατρέψει σε ακόμα πιο απολυταρχικό και πιο επικίνδυνο. Για τον αυταρχικό ηγεμόνα Ρεζέπ Ταγίπ Ερντογάν η νομιμότητα είναι αδιάφορη. Ο Τούρκος πρόεδρος που από καιρό υπόσχεται μια νέα Τουρκία που θα ενώνει την περίπου εκατό χρόνων τουρκική δημοκρατία με το αυτοκρατορικό οθωμανικό παρελθόν, μετατρέπεται σε κανονικό τρομοκράτη έτοιμο να την ανατινάξει.

Ο κανόνας λέει, ότι όσοι υιοθετούν αυταρχικές μεθόδους και ταυτίζουν την επιβίωση τους με το κράτος το οποίο μετατρέπουν σε υπηρέτη των προσωπικών τους φιλοδοξιών, στο τέλος αποκαθηλώνονται με πανηγυρικό τρόπο. Έτσι τουλάχιστον διδάσκει το παρελθόν και σίγουρα ο Ερντογάν δεν πρόκειται να αποτελέσει την εξαίρεση του κανόνα. Το θέμα είναι πως θα πέσει και προς τα πού ο Τούρκος πρόεδρος και πόσο κονιορτό θα προκαλέσει η πτώση σου! Και επειδή εμείς, κακά τα ψέματα, για τον Ερτογάν είμαστε οι πιο κοντινοί και οι πιο «βρομεροί» εχθροί του, οφείλουμε, δια παν ενδεχόμενο, να βρισκόμαστε σε διαρκή εγρήγορση.

Να μην ξεχνάμε επίσης: Η Τουρκία παίζει με τις δύο μεγάλες παγκόσμιες δυνάμεις. Μετά την επίθεση των Αμερικανών στην Συρία οι σχέσεις της με την Ρωσία μπήκαν ξανά στην κατάψυξη. Αλλά και με τον Αμερικανό πρόεδρο τα πράγματα δεν είναι καλύτερα…. Στο χωριό μου πάντως λένε πως το σταμνί πάει πολλές φορές στην βρύση ….

Υστερόγραφο: Ό,τι ξεκίνησε παλαιοτέρα ο Μουσταφά Κεμάλ Ατατούρκ φτάνει τώρα στο τέλος του γράφει η διαδικτυακή εφημερίδα Die Zeit, υπό τον τίτλο «Ερντογάν είσαι ο νεκροθάφτης της τουρκικής δημοκρατίας». Η αξίωση των Τούρκων να χειρίζονται τις τύχες τους δεν πραγματοποιήθηκε ποτέ από την ίδρυση της χώρας, το 1923. Η Τουρκία ήταν πάντα μια χώρα με πολλά προβλήματα. Αλλά η αξίωση δεν εγκαταλείφθηκε. Από χθες, δυστυχώς πολύ νωρίς αλλά όχι απρόσμενα, η τουρκική δημοκρατία, μετά από μακρά μάχη με τον χάρο, πέθανε». Ερντογάν είσαι ο νεκροθάφτης της τουρκικής δημοκρατίας

*Δρ. Αυγουστίνος (Ντίνος) Αυγουστή

Επίκουρος καθηγητής στο Τ.Ε.Ι. Λάρισας

Από το Μονάγρι Λεμεσού

a.avgoustis@hotmail.com