Ο γλωσσολόγος και πολέμαρχος Γεώργιος Χατζηδάκις - Του Τάσου Κοντογιαννίδη

Αγωνίστηκε, με την πέννα για την ελληνική γλώσσα και με το καριοφίλι για  την λευτεριά της  Κρήτης.

Του Τάσου Κ. Κοντογιαννίδη

akontogiannidis@yahoo.gr

Φωτο: Ο  Γεώργιος Χατζηδάκις στο βήμα της Ακαδημίας Αθηνών

Ο Γεώργιος Χατζηδάκις υπήρξε κορυφαίος καθηγητής και θεμελιωτής της επιστήμης της Γλωσσολογίας στην Ελλάδα, ιδρυτικό στέλεχος της Ακαδημίας Αθηνών και πολεμιστής  στον απελευθερωτικό αγώνα της Κρήτης. Γεννημένος στην Μύρθιο Αγίου Βασιλείου Ρεθύμνης, στις 12-11-1848, κατορθώνει, παρά την φτώχεια του, να σπουδάσει Φιλολογία στο Πανεπιστήμιο Αθηνών και να συνεχίσει μετά τις σπουδές του  στη Γερμανία.

Όταν επέστρεψε στην Ελλάδα, ανακηρύχθηκε διδάκτορας της Φιλοσοφίας  και ακολουθούν οι τίτλοι, υφηγητής Γλωσσολογίας, καθηγητής, κοσμήτορας, πρύτανης,  και δημιουργός τη ιδέας, της σύνταξης  του Ιστορικού Λεξικού της Ελληνικής γλώσσης. Το 1926 ανακηρύσσεται μέλος και αντιπρόεδρος της Ακαδημίας Αθηνών και αντεπιστέλλον μέλος στις Ακαδημίες Βερολίνου, Μονάχου, Βιέννης, Βουδαπέστης, ενώ ο αρχιεπίσκοπος Χρύσανθος  για το κύρος του και τις μελέτες του στην ποντιακή διάλεκτο, τον ανακήρυξε επίτιμο πρόεδρο της Επιτροπής Ποντιακών Μελετών.

Ο Χατζιδάκις στην κλασική μελέτη του με τίτλο: «Περί της ενότητας της Ελληνικής γλώσσης» απέδειξε ότι «Εκ των 4.000 περίπου λέξεων της Καινής Διαθήκης σχεδόν αι ημίσειαι ήτοι λέξεις 2.280 λέγονται και σήμερον έτι εν τη κοινή λαλιά». Το να χρησιμοποιεί ο σημερινός Έλληνας ενεργώς στο λόγο του ή να καταλαβαίνει τις λέξεις της Καινής Διαθήκης ή τις λέξεις που μιλούσαν οι Έλληνες πριν 2.000 χρόνια, αποτελεί αψευδή μαρτυρία της αδιάκοπης συνέχειας της ελληνικής γλώσσας και του ενιαίου χαρακτήρα της.

Για την επίδραση των ξένων γλωσσών στη Νεοελληνική, ο Χατζιδάκις αναφέρει, ότι η νεωτέρα γλώσσα μας διαμορφώθηκε προ του 10ου αιώνος, προ της επικοινωνίας μας προς τους Σλάβους, Ιταλούς και Τούρκους και πάντα τα λεγόμενα περί επιδράσεως σ’ αυτήν ξένων γλωσσών είναι ανυπόστατα. Κατά τον καθηγητή Γ. Μπαμπινιώτη, με το έργο του  Χατζηδάκι «Εισαγωγή»  θεμελιώθηκε η γλωσσική επιστήμη, αποκαταστάθηκε η φυσιογνωμία, η ταυτότητα, η προέλευση και τα ιστορικά δικαιώματα της νεοελληνικής γλώσσας, που μέχρι τότε υποτιμούσαν  και κακοποιούσαν οι ειδικοί.

Την άνοιξη του 1897, καθηγητής  στο Πανεπιστήμιο Αθηνών, εξηφανίσθη μυστηριωδώς! Ηταν 49 ετών όταν άφησε σύξυλη την πανεπιστημιακή έδρα του  και θαλασσοπνίγηκε  ταξιδεύοντας μ’ ένα παλιοκάραβο στην αγαπημένη του Κρήτη, όπου ζώστηκε τα άρματα και πολέμησε σαν οπλαρχηγός, ανάμεσα στα παλικάρια της λεβεντογέννας  Κρήτης (θα εμιμούντο τον Χατζηδάκι οι σημερινοί… διανοούμενοι;).

Φωτο: Κρητικοί επαναστάτες  του 1897, έτοιμοι για την μάχη

Φωτο:  Υψώνουν στην Κρήτη την ελληνική σημαία

Ο Παύλος Νιρβάνας έγραψε: « ο Χατζηδάκις, όπως κρατούσε  γερά την πέννα  με τα τρία δάκτυλα του, κάνοντας το σταυρό του  στον Θεό της αλήθειας και της Επιστήμης, έτσι ήτανε  και μια γεννημένη αντάρτικη ψυχή, ένας πολέμαρχος που επολέμησε  σε τρεις επαναστάσεις  της Κρήτης εναντίον των Τούρκων. Όπως ήταν πεισματάρης  των μεγάλων αγώνων για την λευτεριά της πατρίδος, ήταν το παράδειγμα του σεμνού, του μεγαλόκαρδου, του διανοητή, του πεισματάρη και για την λευτεριά και για την δόξα της απαράμιλλης γλώσσης του Έθνους μας..»

Το 1928 ο Χατζηδάκις μετέβη για να λάβει μέρος στο Α΄ Διεθνές Γλωσσολογικό Συνέδριο της Χάγης, στο οποίο προήδρευε ο γίγας της γλωσσικής επιστήμης Γερμανός Paul Kretschmer. Μόλις εμφανίζεται στην αίθουσα ο Χατζηδάκις, αναγγέλλει: «Αυτή τη στιγμή καταφθάνει ο Νέστωρ των Γλωσσολόγων Γεώργιος Χατζηδάκις». Ακολουθεί ένα παρατεταμένο χειροκρότημα, όρθιοι οι σύνεδροι με κραυγές και επευφημίες εκφράζουν τον ενθουσιασμό και την αγάπη τους για τον μεγάλο επιστήμονα!

Φωτο: Ο γερμανός γλωσσολόγος Πώλ Κρέτσμερ που τίμησε στην Χάγη τον Χατζηδάκι

Ο Χατζιδάκις δημιούργησε  650  επιστημονικές εργασίες  στο ησυχαστήριο του  στην οδό Σκουφά (στον ίδιο δρόμο έζησε και δημιούργησε τις ποιητικές του συλλογές ο Οδυσσέας Ελύτης), αλλά και στην οδό Αναγνωστοπούλου, όπου έζησε ως το 1941 που απεδήμησε εις Κύριον… Στο μνημόσυνο του παρέστη ο Πρίγκιπας Γεώργιος, που τον χαρακτήρισε  πνευματικό λέοντα της Κρήτης.

Ο Γ. Χατζιδάκις ο ασυνήθους διαμετρήματος επιστήμων, πέτυχε να «γκρεμίσει» τα είδωλα της γλώσσας, στα οποία πίστευαν μέχρι τότε και να οικοδομήσει στη θέση τους το ναό της γνήσιας επιστήμης της γλώσσας, δείχνοντας τις ρίζες της καταγωγής της, την αδιάσπαστη συνέχειά της και τον τρόπο μελέτης της δομής της. Έπεισε, με άλλα λόγια, ότι η σύγχρονη προφορική ελληνική γλώσσα, δεν έπαυσε ποτέ, να αποτελεί όργανο έκφρασης του Ελληνισμού στη μακραίωνη ιστορική του πορεία.

Ο μαθητής του Κώστας Βάρναλης, έγραψε μετά τον θάνατο του, ότι «απέδειξε πως η γλώσσα που ομιλούμε, δεν είναι μια παραφθαρμένη αρχαία διάλεκτος, ούτε αποτέλεσμα δουλείας και παρακμής, αλλά φυσική νόμιμη θυγατέρα της κοινής που προήλθε από την αττική διάλεκτο, όταν έγινε γλώσσα όλου του ελληνισμού, από τα χρόνια του Μεγάλου Αλεξάνδρου ίσαμε σήμερα. Ο Χατζηδάκις ύμνησε τις αρετές της και τα δίκαια της. Το έργο του αποτελεί  αξετίμητη πνευματική κληρονομιά στο έθνος ολάκερο».