Το μαρτύριο των Ελλήνων στο Έλις Αϊλαντ - Του Τάσου Κοντογιαννίδη*

ή

Το μαρτύριο

των Ελλήνων

στο νησί Έλις

όποιο ταιριάζει...

Οι χιλιάδες των μεταναστών έφταναν εξαντλημένοι στο «νησί των δακρύων» στις ΗΠΑ όπου υφίσταντο το μαρτύριο της αναμονής…

Του Τάσου Κ. Κοντογιαννίδη

akontogiannidis@yahoo.gr

Φωτο: Πριν φτάσουν οι μετανάστες στο Ελις Άϊλαντ, αντίκριζαν το άγαλμα της Ελευθερίας…

Οι πρώτοι Έλληνες που πήγαν μετανάστες  στην Αμερική  το 1768, πριν από 250 χρόνια ήταν αγρότες και ναυτικοί, από τα νησιά του Αιγαίου και την Σμύρνη κι εγκαταστάθηκαν στην Φλόριδα, μετά από μεγάλη οδύσσεια, αφού οι μισοί  απ’ όσους ξεκίνησαν, πνίγηκαν στα αγριεμένα κύματα του Ατλαντικού.

Εκείνος που τους έφερε  στην Αμερική, ήταν ο Άγγλος Αντριου  Τρέμπουλ, παντρεμένος με  μια όμορφη  ελληνίδα, κόρη μεγαλέμπορου στην Σμύρνη. Τους επέλεξε για να τους στείλει, γιατί ήξεραν να καλλιεργούν και να παράγουν  σταφύλια, ελιές, πορτοκάλια  και βαμβάκι… Πήγαν τότε στην Αμερική  1.403 Έλληνες  από την Κρήτη, Σαντορίνη, Μήλο, Μάνη, Μεθώνη, Κορώνη και Σμύρνη. Τα επόμενα χρόνια έφυγαν στην Αμερική λιγοστοί ΄Ελληνες. Όμως από το 1880 οι αφίξεις τους, ειδικά στο νησί  Έλις, άρχισαν να πληθαίνουν.

Σύμφωνα με επίσημα αμερικανικά στοιχεία,  ανά δεκαετία τότε,  είχαμε τις εξής αφίξεις Ελλήνων στο νησί Έλις, στη Νέα Υόρκη:

-1881-1890, 2.308 ΄Ελληνες μετανάστες. -1891-1900, 15.979.  -1901-1910, 167.519. -1911-1920, 184.201. – 1921-1930, 51.201.  – 1931-1940, 9.119.  -1941-1950, 8.973.  – 1951-1960, 47.608. Επίσης να σημειωθεί, ότι από το 1880-1900 το 95% των Ελλήνων ήταν  μόνο άνδρες ηλικίας 18-35 ετών. Σύμφωνα με άλλα στοιχεία,  το μεγάλο κύμα προς τις ΗΠΑ ήταν από το 1900-1917 που έφτασε στις 450.000!

Φωτο: Στην ουρά, στις μεγάλες αίθουσες για να καταγραφούν…

Συνολικά από το 1880 έως το 1960,  μετανάστευσαν στην Αμερική  486.908 ΄Ελληνες, ενώ σ’ αυτόν τον αριθμό, θα πρέπει να προστεθούν 156.00 ΄Ελληνες μετανάστες από τις τουρκοκρατούμενες περιοχές της Ευρώπης και 205.474, από την Μικρά Ασία και τον Πόντο, την εποχή των κεμαλικών διωγμών.

Όλοι αυτοί οι Έλληνες μετανάστες στις ΗΠΑ, έφτασαν με πλοία στο νησί Έλις, το «νησί των δακρύων» όπως ονομάστηκε, γιατί εκεί ήταν υποχρεωμένοι να περιμένουν να καταγραφούν  και να περάσουν από γιατρούς.

Τα πλοία, από όλα τα μέρη της Ευρώπης, ξεκινούσαν και στοιβαγμένοι οι μετανάστες όταν έφταναν, ατένιζαν πρώτα το άγαλμα της Ελευθερίας και αμέσως μετά κατέβαιναν στο ΄Ελις. Από τον Πειραιά, το πλοίο που έφτανε στη Νέα Υόρκη ήταν το «Πατρίς». Φορτωμένο  με 60 επιβάτες Α΄ Θέσεως και  1300 της γ΄ θέσεως, σε κάθε ταξίδι κι έφτανε, ανάλογα με τις καιρικές συνθήκες,  πότε σε 15 μέρες και πότε 20.  Υπήρχαν επίσης και άλλα δύο πλοία που έκαναν αυτό το δρομολόγιο, το «SS Patras»  και το «TSS Nea Ellas».

Οι περισσότεροι μετανάστες  ήταν αγράμματοι, αλλά δυνατοί και έτοιμοι για εργασία. Και παρατηρείτο τότε στα λιμάνια, όταν το πλοίο άρχιζε να σφυρίζει για να ξεκινήσει,  γυναίκες και παιδιά να κλαίνε  σπαρακτικά, γοερά και δεν ξεκολλούσαν από την αγκαλιά του συγγενούς τους! Τα μετέπειτα χρόνια, άρχισαν να μεταναστεύουν και γυναικόπαιδα.

Το ΄Ελις, δεχόταν καθημερινά, από 2.000 εως 4.000 μετανάστες, στοιβαγμένοι στα πλοία,  ολόκληρα 24ωρα στη ράδα, υπέμεναν τις εξευτελιστικές  διαδικασίες του ελέγχου  των αρχών, την καταγραφή, την εξέταση των γιατρών για  να εγκρίνουν την είσοδο τους στη χώρα. Η εξέταση τους ηταν εξονυχιστική και κυρίως κοιτούσαν τα μάτια  μη τυχόν και έχουν μεταδοτικές ασθένειες, όπως το τράχωμα.

Φωτο: Το μαρτύριο της εξέτασης από τους γιατρούς, κυρίως στα μάτια

Κάθε άρρωστος, ή κάποιοι που δεν είχαν σώας τας φρένας, παραδιδόταν στην ατμοπλοϊκή εταιρία για επαναπατρισμό. Η Υπηρεσία Αλλοδαπών, σε όσους θεωρούσε ύποπτους σημείωνε ένα κωδικό σήμα πάνω στην κάρτα τους  για να τους προσέξουν οι γιατροί. Σ’ όποιον έβρισκαν κάτι ύποπτο, τον έστελναν πίσω στην Ελλάδα, με έξοδα της ατμοπλοϊκής εταιρίας. Γι αυτό ονομάστηκε το Έλις «Νησί των Δακρύων». Πολλοί μάλιστα από την μεγάλη απελπισία, έβαλαν τέρμα στη ζωή τους! Καταγράφηκαν τότε πάνω από 3.000 αυτοκτονίες!

Όσοι περνούσαν από τους γιατρούς κι έπαιρναν το οκ,  παρουσιάζονταν μετά  στους υπαλλήλους καταγραφής για έξοδο. Οι συχνές ερωτήσεις τους ήταν: Πώς λέγεσαι;  Ποια είναι η εθνικότητά σου; Ξέρεις γραφή και ανάγνωση; Τι δουλειά ξέρεις να κάνεις; Είσαι αναρχικός, πολυγαμικός; Πού θέλεις να πάς;

Φωτο: Με την κάρτα ανά χείρας, έξοδος από το νησί των δακρύων…

Έχουν γίνει στην καταγραφή πολλά λάθη, όπως αυτό που αναφέρεται στην ταινία «ο νονός». Ρωτά ο υπάλληλος «Πώς λέγεσαι;» και ο Ιταλός απαντά «Βίτο από το Κορλεόνε (της Σικελίας)»  Και ο υπάλληλος σημειώνει: «Βίτο Κορλεόνε» αντί το Αντονίνι που ηταν το κανονικό του επίθετο…

Πολλοί Έλληνες  μετά το Ελις τράβηξαν για το Σικάγο και ο αριθμός τους το 1910 έφτασε τις 15.000 και στην διάρκεια του μεσοπολέμου τις 30.000!

Φωτο: Θαμώνες σε ελληνικό καφενείο, με τις φωτογραφίες του Βασιλιά και του Βενιζέλου

*Δημοσιογράφος - Συγγραφέας