Θέατρο: Bernard Pomerance, «Ο Άνθρωπος Ελέφαντας» - Κριτική Νίκου Μπατσικανή*

Μετάφραση: Μαρλένα Γεωργιάδη

Δραματουργική επεξεργασία – Διασκευή - Σκηνοθεσία: Κοραής Δαμάτης

Σκηνικά - Κοστούμια: Κοραής Δαμάτης

Μάσκες: Ελένη Σουμή

Μουσική: Μάνος Αντωνιάδης

Κίνηση: Μαρίζα Τσίγκα

Σχεδιασμός φωτισμών: Κοραής Δαμάτης

Βοηθός φωτιστή: Θοδωρής Μαργαρίτης

Βοηθός σκηνοθέτη: Αναστασία Τσούτση

Β΄ βοηθός σκηνοθέτη: Λήδα Μεϊντάνη

Κατασκευή μάσκας Ελέφαντα: Σωκράτης Παπαδόπουλος

Κατασκευή φωτόσπαθων: Χρήστος Σάλεμ

Κατασκευές σκηνικών: Φώτης Μουρτάς

Φωτογραφίες παράστασης: Χριστίνα Φυλακτοπούλου

Trailer: Στέφανος Κοσμίδης

Επικοινωνία παράστασης : Χρύσα Ματσαγκάνη

Παραγωγή: VAULT

Ερμηνείες:

Τζων Μέρρικ (Άνθρωπος Ελέφαντας): Δημήτρης Καρατζιάς

Φρέντερικ Τριβς (ιατρός νοσοκομείου Λονδίνου): Περικλής Μοσχολιδάκης

Κυρία Κένταλ (ηθοποιός) Σουβλίτσα: Μαρία Καβουκίδη

Ρος (μάνατζερ του Άνθρωπου Ελέφαντα) / Επίσκοπος / Γουίλ (νοσοκόμος): Στέλιος Καλαϊτζής

Καρλ Γκομ (Διευθυντής Νοσοκομείου) / Ελεγκτής: Μιχάλης Καλιότσος

Άνδρας στο τσίρκο / Άγγλος Αστυνομικός, Σνορκ (νοσοκόμος): Αντώνης Καραθανασόπουλος

Δις Σάντουιτς / Σουβλίτσα: Σοφία Ρούβα

Στην Αγγλία, στα τέλη τού 19ου αιώνα, ένας γιατρός ανακαλύπτει τον Τζον Μέρρικ, ο οποίος πάσχει από μια πολύ σπάνια ασθένεια κι εξαιτίας της είναι πολύ παραμορφωμένος. Τότε αποφασίζει να τον περιθάλψει στο νοσοκομείο που υπηρετεί, με την άδεια τού διευθυντή του, ενώ ο άνθρωπος που τον είχε υπό την κηδεμονία του, ως τότε, και τον εκμεταλλευόταν ως θέαμα, στο τσίρκο του, θα επιχειρήσει να πείσει τον «Άνθρωπο Ελέφαντα», να ξαναγυρίσει κοντά του, δίνοντάς του τα περισσότερα χρήματα των κερδών του. Εκείνος, όμως, θα προτιμήσει τη σιγουριά και την ασφάλεια του νοσηλευτικού ιδρύματος, μέχρι τον πρόωρο θάνατό του.

Ο Τζον (πραγματικό όνομα Τζόζεφ Μέρρικ - Joseph Merrick) από παιδάκι εμφάνισε δείγματα δυσμορφιών στο σώμα του και ανάπτυξη όγκων, που σταδιακά επεκτάθηκαν ώστε, μέχρι την περίοδο της εφηβείας του, ήταν πλήρως παραμορφωμένος. Μετά τον θάνατο της μητέρας του, ο πατέρας του ξαναπαντρεύτηκε, ωστόσο, η εμφάνιση του Μέρρικ  τον έκανε ανεπιθύμητο στη νέα του οικογένεια. Για ένα διάστημα εργάστηκε ως πλανόδιος πωλητής, πριν καταλήξει, για λόγους βιοπορισμού, να γίνει θέαμα σε περιπλανώμενο τσίρκο (freak show).

Μετά την απαγόρευση τέτοιου είδους θεαμάτων στην Αγγλία (1886) ταξίδεψε στο Βέλγιο, προς αναζήτηση εργασίας, αλλά αντιμετωπίστηκε με μεγαλύτερη σκληρότητα και τελικώς έπεσε θύμα κλοπής κι εγκατάλειψης. Μεταφέρθηκε σε νοσοκομείο τού Λονδίνου  και σύντομα έγινε ο διασημότερος ασθενής του. Εκεί έζησε μέχρι το τέλος του, στις 11 Απριλίου 1890.

Ο Μέρρικ πίστευε πως η παραμόρφωσή του οφειλόταν σε φοβία τής μητέρας του για τους ελέφαντες, την οποία είχε αναπτύξει κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης της. Για χρόνια, ο Μέρρικ κυκλοφορούσε με κουκούλα, για να μην τρομάζει τον κόσμο.

Η ζωή τού Μέρρικ αποτυπώθηκε σε θεατρικό έργο τού Bernard Pomerance, που απέσπασε το βραβείο «Tony» καλύτερου θεατρικού έργου για το 1979. Επιπλέον, το έργο έχει αποσπάσει τα ακόλουθα βραβεία: «Drama Desk», «Obie Awards» και «New York Drama Critics’ Circle» ως το καλύτερο έργο τής χρονιάς το 1979. Από τότε, συνεχώς, παρουσιάζεται σε θεατρικές σκηνές, ανά τον κόσμο, μιας κι ο ρόλος τού Τζον Μέρρικ θεωρείται μια από τις μεγαλύτερες υποκριτικές προκλήσεις, με μερικούς πολύ σπουδαίους ηθοποιούς να έχουν αναμετρηθεί, κατά καιρούς, μαζί του (David Schofield, David Bowie, Mark Hamill, Bradley Cooper κ.α). Στην Ελλάδα παρουσιάστηκε το 1980 από το «Θέατρο Έρευνας» του Δημήτρη Ποταμίτη (μια από τις μεγαλύτερες καλλιτεχνικές και εισπρακτικές επιτυχίες τού πρωτοπόρου αυτού καλλιτέχνη) μα κι από άλλους θιάσους.

Ο «Άνθρωπος Ελέφαντας»  παίχτηκε, επίσης, στην τηλεόραση σε σκηνοθεσία Jack Hofsiss με τους Philip Anglim, Glenn Close, κ.ά. (υποψήφιο για Χρυσή Σφαίρα και 4 βραβεία Emmy), και στον κινηματογράφο, σε σκηνοθεσία David Lynch, με τους John Hurt, Anthony Hopkins, Anne Bancroft, κ.ά., αποσπώντας 8 υποψηφιότητες για Όσκαρ (Kαλύτερου Α΄ Ανδρικού Ρόλου, Σκηνοθεσίας, Καλύτερης Ταινίας, Σεναρίου, Κουστουμιών, Σκηνικών, Μουσικής και Μοντάζ). Η ταινία καθιέρωσε τον David Lynch ως grand auteur (μεγάλον συγγραφέα), αποτέλεσε σταθμό στην καριέρα τού Anthony Hopkins και ανέδειξε το αδιαμφισβήτητο ταλέντο τού John Hurt.  (Από Δελτίο Τύπου τού VAULT και τη Βικιπαίδεια - Wikipedia ).

Το αριστούργημα του Bernard Pomerance ευτύχησε στην παράσταση που σκηνοθέτησε ο Κοραής Δαμάτης (βοηθοί σκηνοθέτη: Αναστασία Τσούτση και Λήδα Μεϊντάνη), πάνω στη θαυμάσια μετάφραση της Μαρλένας Γεωργιάδη και την ωραία μουσική τού Μάνου Αντωνιάδη. Στον κύριο Δαμάτη, επίσης, οφείλονται: η όλη σύλληψη της παρουσίασης, η δραματουργική επεξεργασία, η διασκευή, τα σκηνικά, τα κοστούμια αλλά και  ο σχεδιασμός των φωτισμών (βοηθός φωτιστή: Θοδωρής Μαργαρίτης). Τις μάσκες κατασκεύασε η Ελένη Σουμή, ενώ εκείνη τού «Ανθρώπου Ελέφαντα» ο Σωκράτης Παπαδόπουλος. Η κατασκευή των φωτόσπαθων έγινε από τον Χρήστο Σάλεμ και των σκηνικών από τον Φώτη Μουρτά.

Έργο κοινωνικο-πολιτικό, που αγγίζει το κοινό, λόγω του μεγάλου δράματος που βιώνει ο Άνθρωπος – Ελέφαντας, ρόλο που επωμίσθηκε ο ηθοποιός, σκηνοθέτης και συν-ιδρυτής τού θεάτρου VAULT, Δημήτρης Καρατζιάς. Με έναν ερμηνευτικό -στην κυριολεξία- άθλο, ο Καρατζιάς επέδωσε τη σωματική βάσανο του ήρωα, τα ψυχικά του τραύματα αλλά και τα προτερήματά του (εξυπνάδα, ακλόνητη πίστη στον Θεό,  δεξιοτεχνία των χεριών του - παρά την αναπηρία, δίψα  για αποδοχή, αγάπη και έρωτα).

Το κείμενο του Bernard Pomerance, επιπλέον, έχει και πολλές αρετές, καθώς μέσα σε αυτό υψώνονται τεράστια θέματα, με κορυφαία: το «πώς» οφείλουμε να αντιμετωπίζουμε τα άτομα ειδικών αναγκών, αλλά και το αν το «πρέπει» ή η ανθρωπιά θα είναι το κριτήριό μας απέναντί τους, ενώ, πρωτίστως, σημασία έχει και πώς είμαστε εμείς οι ίδιοι -ο καθένας μας- ως άτομα μέσα στην κοινωνία, στοιχεία που αναδείχτηκαν ακέραια στην παράσταση και υπάρχουν και στους άλλους ρόλους, που έτυχαν εξαιρετικής ερμηνείας από τους υπόλοιπους ηθοποιούς.

Ο Περικλής Μοσχολιδάκης καθήλωσε το κοινό ως γιατρός Τριβς, η Μαρία Καβουκίδη υπήρξε ιδανική κυρία Κένταλ και Σουβλίτσα, ενώ ο Στέλιος Καλαϊτζής έδωσε ρεσιτάλ ηθοποιίας ως εκμεταλλευτής τσιρκολάνος, επίσκοπος και νοσοκόμος. Ο Μιχάλης Καλιότσος υποδειγματικός διευθυντής νοσοκομείου κι ελεγκτής, ο Αντώνης Καραθανασόπουλος τέλειος στους αντίθετους ρόλους του (άνδρας στο τσίρκο / αστυνομικός και νοσοκόμος Σνοκ), ενώ η Σοφία Ρούβα ήταν απολαυστική δεσποινίδα Σάντουιτς  και Σουβλίτσα. Τα κοστούμια και οι μάσκες είναι αληθινά έργα τέχνης, το καθένα ξεχωριστά. Διάφορα υλικά, από ευτελή ράκη, καραβόπανο μέχρι ακριβά κρεπ γίνονται σπουδαία δείγματα ρούχων τής Βικτωριανής εποχής αλλά και ανθρώπων σε χώρους όπως το τσίρκο και το νοσοκομείο. Σκηνοθετική, εικαστική κι ερμηνευτική πανδαισία, μέσα σε μια φρίκη.

Θερμά συγχαρητήρια σε όλους τους συντελεστές, τους οποίους οι θεατές χειροκρότησαν επί πολλή ώρα, στο τέλος τής παράστασης.

(Διάρκεια: 1 άρα και 30 λεπτά)

Παραστάσεις: Παρασκευή, Σάββατο στις 21.00

Κυριακές στις 18.15

«Πολυχώρος VAULT THEATRE PLUS» Μελενίκου 26, Γκάζι, Βοτανικός

Τηλέφωνα: 213 0356472 6949534889

Οκτώβριος 2019

* Νίκος Μπατσικανής, συγγραφέας, ποιητής, κριτικός Θεάτρου

(μέλος τής Ένωσης Ελλήνων Θεατρικών και Μουσικών Κριτικών - Θεατρικά Βραβεία Κάρολος Κουν, Ελληνικά κι Ευρωπαϊκά Βραβεία Θεάτρου - Χορού)