Η συμμετοχή των Ποντίων στα Ορλωφικά - Του Τάσου Κοντογιαννίδη*

Άγνωστα στοιχεία από την Μονή Χουτουρά στον Πόντο, μαρτυρούν την αυτοστράτευση των Ελληνοποντίων το 1770 για την απελευθέρωση της Ελλάδος

Του Τάσου Κ. Κοντογιαννίδη

akontogiannidis@yahoo.gr

Φωτο: Ο Γρηγόριος  Ορλώφ, ο υποκινητής του σχεδίου εξέγερσης των Ελλήνων

Σαν σήμερα, πριν από 250 χρόνια τρία αδέλφια Ρώσοι, οι Γρηγόριος, Αλέξιος και Θεόδωρος Ορλώφ, απέκτησαν επι βασιλείας της Αικατερίνης Β' μεγάλη δύναμη στην ρωσική αυλή και διαδραμάτισαν σημαντικό ρόλο ξεσηκώνοντας τους Χριστιανικούς πληθυσμούς εναντίον της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας για να αποκτήσουν την ελευθερία τους.

Τους Ορλώφ γνώρισε ο Έλληνας έμπορος από την Σιάτιστα της Μακεδονίας Γεώργιος Παπάζωλης, έγιναν φίλοι, τους έδωσε  την ιδέα της Επανάστασης στην Ελλάδα  για να ελευθερωθεί κι εκείνοι οργάνωσαν την εκστρατεία. Λίγο αργότερα ο Παπάζωλης ήρθε σε επαφή με τον φίλο του Μπενάκη στην Καλαμάτα, ο οποίος οργάνωσε στο αρχοντικό του σπίτι δύο λεγεώνες 1400 ανδρών.

Φωτο: Το αρχοντικό Μπενάκη στην Καλαμάτα, όπου σχηματίσθηκαν δύο λεγεώνες 1400 ανδρών

Οι Ορλώφ με την βασίλισσα Αικατερίνη, σχεδίαζαν να προσαρτήσουν  τα παράλια του Ευξείνου Πόντου στη Ρωσία για να  αποκτήσουν ελεύθερη είσοδο στο Αιγαίο και ταυτόχρονα να βοηθήσουν τους ομοθρήσκους  Έλληνες να αποκτήσουν την ελευθερία τους.

Όταν για τον σκοπό αυτό,  έγινε γνωστή η προκήρυξη που εξέδωσαν οι Ορλώφ, αυτοστρατεύθηκαν πολλοί  Πόντιοι Έλληνες οι λεγόμενοι «Μαυροθαλασσίτες», που κατοικούσαν στα Ανατολικά παράλια του Ευξείνου Πόντου. Έτσι τον Φεβρουάριο του 1770, Μοίρα  του Ρωσικού Στόλου υπό τον Θεόδωρο Ορλώφ με σημαντικό αριθμό στρατιωτών και πολλών  «Μαυροθαλασσιτών», ξεκίνησαν  για την Πελοπόννησο, όπου ξεσηκώθηκαν οι Έλληνες, κυρίως πρώτα οι Μανιάτες και ανέλαβαν μαζί τους δράση. Οι Μανιάτες με επικεφαλής τους  Γ. Μαυρομιχάλη και Αθ. Κουμουνδουράκη (ή Κουμουνδούρο)  επιτέθηκαν  στην Κυπαρισσία, την κατέλαβαν  και οι Τούρκοι έσπευσαν να παραδοθούν.

Φωτο: Ο ρωσικός  στόλος στην Πελοπόννησο πολιορκεί την Κορώνη

Στην πορεία όμως, η κακή οργάνωση και εκτέλεση των επιχειρήσεων και ο πολύτιμος χρόνος  που σπαταλήθηκε σε δευτερευούσης σημασίας πολιορκίες και επιχειρήσεις, επέτρεψαν στους Τούρκους να κινηθούν  εναντίον των Ελλήνων με στίφη Τουρκαλβανών που ρήμαζαν πόλεις και χωριά. Οι Ρώσοι μετά τις ήττες υποχώρησαν και εστράφησαν στον ναυτικό πόλεμο στο Αιγαίο, ενώ οι Έλληνες δέχτηκαν την εκδικητική μανία των Τουρκαλβανών.

Φωτο: Ο Αλέξιος Ορλώφ, επικεφαλής του Ρωσικού Στόλου

Η συμμετοχή των Ελληνοποντίων στους απελευθερωτικούς αγώνες της Ελλάδος, υπήρξε μεγάλη  και ποτέ δεν δόθηκε η δέουσα σημασία και προβολή της. Οι παλιοί  διηγούντο το ιστορικό αυτό γεγονός. Για ορισμένους ήταν φήμη, σε άλλους φαινόταν παράδοση ή θρύλος, γιατί δεν είχαν στοιχεία. Στοιχεία όμως υπήρχαν, αλλά κανείς δεν τα ανέσυρε από τα συρτάρια της ιστορίας…

Ο αείμνηστος Πόντιος δάσκαλος και διανοούμενος Γεώργιος Κανδηλάπτης (Κάνις) μετά από εμπεριστατωμένη έρευνα και  μελέτη, ανατρέχοντας σε ιστορικούς κυρίως  Ρώσους, βρήκε την προκήρυξη  της εκστρατείας  εκείνης  του Αλεξίου Ορλώφ που έλεγε:

«Ήμείς, Αλέξιος κόμης Ορλώφ, Γενεράλης και πληρεξούσιος της Αυτοκρατορικής ευσεβεστάτης  Βασιλίσσης πάσης Ρωσίας Αικατερίνης Αλεξιάδος της Β', φανερόν κάμνομεν  εις όλους κοινώς τους Ορθοδόξους Ρωμαίους, όπου ευρίσκονται κάτω εις την τυραννίαν του Τούρκου. Γνωστόν είναι εις όλον τον κόσμον πόσο πάσχει η Αγία του Χριστού Εκκλησία και πόσον βασανίζονται  από το ανθρώπινον γένος των Τούρκων οι αγαπητοί μας Ρωμαίοι…»

Παραθέτει στην συνέχεια τους διωγμούς που υφίστανται οι Ρωμιοί, την αρπαγή των περιουσιών τους, τις φυλακίσεις, τους θανάτους, τους βιασμούς κ.λ.π.

Η προκήρυξη των Ορλώφ, γνωστοποιήθηκε  στο Νεόκαστρο της Πελοποννήσου στις 23 Απριλίου 1770, ενώ νωρίτερα κυκλοφόρησε στα μέρη της Ρωσίας και της Κριμαίας όπου  κατοικούσαν Έλληνες επαγγελματίες, έμποροι και πολλοί φυγάδες εκ των παραλίων του Πόντου, οι οποίοι «κατελθόντες  εις την Πελοπόννησον εθυσιάστηκαν εις την ατυχήν εκείνην επανάστασιν». Αλλά ο τουρκικός στρατός ενισχυθείς από τουρκαλβανούς επιδρομείς, προέβη σε σφαγές και λεηλασίες.

Ο Γεώργιος Κανδηλάπτης αναφέρει, ότι, όταν επισκέφθηκε το 1907 την Ιερά Πατριαρχική και Σταυροπηγιακή Μονή Αγίου Γεωργίου Χουτουρά,  ο εκ Σάντας ηγούμενος της Μονής Άνθιμος Μαζαμανίδης, έθεσε στην διάθεση του  την πλούσια βιβλιοθήκη της, στην οποία ανακάλυψε σημείωμα  της 23ης Απριλίου 1782,  όταν επισκέφθηκε και προσκύνησε στη Μονή  «ο Δημήτριος Κουρουμλής εκ Γκιουμουσχανέ (Αργυρούπολη)  και εδώρισεν  εις το παγκάρι της εκκλησίας δύο μαχμουτιάδες, ίνα ανάψη ακοίμητος η προ του προσκυνηταρίου κανδήλα του Αγίου Γεωργίου, εις αιώνιον μνήμην του εν Μοριά αποθανόντος μετά τινων Ρώσων πατρός του Ιωάννου Κουρουμλή» + Ηγούμενος Μ. Χουτουρά Ιωαννίκιος»

Φωτο: Η Μονή  Αγίου Γεωργίου Χουτουρά στην Αργυρούπολη του Πόντου

Από τα σημειώματα που υπήρχαν στη Μονή Χουτουρά,  διαπιστώθηκε ότι  πολλοί εμπορευόμενοι στη Ρωσία Μαυροθαλασσίτες είχαν λάβει μέρος σ’ αυτήν την εκστρατεία του Ορλώφ, όπως έχει σημειώσει  και ο σχολάρχης Αργυρουπόλεως Γρηγόριος  Παπαδόπουλος ή Ζουντουρίδης, θείος εκ μητρός του διδασκάλου του Γένους Δημοσθένους Ηλ. Οικονομίδη. Αιωνία η μνήμη όλων….

*Δημοσιογράφος, συγγραφέας