Περί δημοκρατίας ο λόγος - Του Γιάννη Γκλάβατου

Δεδομένου του γεγονότος πως η λήθη (με συγγενικές τις λέξεις «λάθος» αλλά και «λαθραίος», ως αντίθετη της α – λήθειας) δεν είναι σοφία ούτε καν ευστροφία, σαφώς ασκείται και θα ασκείται κριτική στην σημερινή  -και σε κάθε μελλοντική-  κυβέρνηση.

    Και βέβαια αυτονόητο είναι πως η κάθε καλόπιστη και σοβαρή κριτική σε οποιαδήποτε κυβέρνηση, δεν σημαίνει συμβόλαιο άφεσης αμαρτιών στις προηγούμενες. Σε αυτό το σημείο ας υπογραμμισθεί πως οι Στωικοί φιλόσοφοι  τον τρίτο π.Χ.  αιώνα, εφόσον μελέτησαν και τις θέσεις των προγενέστερων (Σωκράτης, Πλάτων, Αριστοτέλης κτλ) περί του φυσικού δικαίου, εισήγαγαν στην ήδη διατυπωθείσα αποδεκτή διδασκαλία και την έννοια της ισότητας, καταλήγοντας  πως ο φυσικός νόμος (η φυσική κατάσταση) είναι κατάσταση αρμονίας η οποία διέπεται από την λογική.

 Εύλογο το ερώτημα προς τους βουλομένους βουλευτές όλων των κομμάτων: Ποια η αρμονία και πού η λογική κύριοι; 

Και για να τα λέμε όπως πρέπει, η ίδια ερώτηση πρέπει να υποβληθεί και σε όλους εμάς τους πολίτες, διότι εμείς επιτρέπουμε να γίνονται αυτά που γίνονται, εφόσον δεν αντισταθήκαμε και δεν αντιστεκόμαστε σε αυτό που αντιλαμβανόμαστε  ως μη αγαθό, ψευδές, αισχρό και ανήθικο.

   Είναι θέμα παιδείας η στροφή ψυχής και πνεύματος προς το ευ πράττειν. Προς την φύση της με άλλα λόγια.

Και εξυπνάδος βεβαίως, διότι κατά το ρηθέν «Η εξυπνάδα έχει παντρευτεί το καλό και η πονηρία το αντίθετο». Θυμηθείτε την λέξη «κουτοπόνηρος» (= άνθρωπος κουτός, που, επειδή σκέφτεται με ιδιοτέλεια και πονηριά, πιστεύει ότι είναι πιο έξυπνος από τους άλλους και ικανός να τους ξεγελάσει).

Αν γνώριζε η ψυχή τον πλούτο, την ευτυχία της μετοχής και κοινωνίας με το αγαθό, θα απαρνιόταν το κακό αμετάκλητα. 

   Όπως είπαμε και παραπάνω, όλα είναι θέμα παιδείας. Τι σημαίνει όμως παιδεία; Πολλοί οι ορισμοί. Για να μην κουράζουμε τον αναγνώστη ας δούμε μόνο ένα: «Ποιος τελικά λογίζεται ως πεπαιδευμένος άνθρωπος, με άλλα λόγια η Παιδεία είναι μονοπώλιο των «εγγράμματων»;*

«Γ.Μ. H έννοια της Παιδείας, το είπαμε ήδη, συνιστά μια γενικότερη καλλιέργεια τού ανθρώπου, ψυχική και νοητική, που δεν είναι μόνο αποτέλεσμα σχολικής και πανεπιστημιακής μόρφωσης αλλά προκύπτει και από ένα σύνολο εμπειριών, ευαισθησιών και ενδιαφερόντων. Υπάρχουν «λαϊκοί άνθρωποι», όπως συνήθως χαρακτηρίζονται, οι οποίοι μιλώντας στο καφενείο τού χωριού ή αλλού είναι σε θέση να κάνουν πολύ εύστοχες εκτιμήσεις και καίριες επισημάνσεις με αναφορά μάλιστα σε αρχές και αξίες. Οι άνθρωποι αυτοί δεν διαθέτουν συμβατική παιδεία αλλά έμφυτη ευστροφία και ψυχική καλλιέργεια. Με αυτό που λέω θέλω απλώς να προλάβω άστοχες υπεργενικεύσεις που ταυτίζουν τον μορφωμένο άνθρωπο με μόνο κριτήριο την εγγραμματοσύνη του».

   Συγγενής ο όρος «μόρφωση». Υποθέτουμε πως μόρφωση  δεν είναι η στείρα και χωρίς κρίση κατοχή κάθε πληροφορίας, αν δεν είναι χρήσιμη. Ο Ισοκράτης «Προς Δημόνικον» θα μιλήσει συγκεκριμένα: «Ὥσπερ γὰρ τὴν μέλιτταν ὁρῶμεν ἐφ’ ἅπαντα μὲν τὰ βλαστήματα καθιζάνουσαν ἀφ’ ἑκάστου δὲ τὰ βέλτιστα λαμβάνουσαν, οὕτω δεῖ καὶ τοὺς παιδείας ὀρεγομένους νεανίας μηδενὸς μὲν ἀπείρως ἔχειν, πανταχόθεν δὲ τὰ χρήσιμα συλλέγειν» (Όπως ακριβώς βλέπουμε τη μέλισσα να κάθεται σε όλα τα φυτά και να παίρνει απ’ το καθένα ό,τι καλύτερο υπάρχει, έτσι πρέπει και αυτοί που επιθυμούν να μορφωθούν, να μην αφήνουν τίποτε χωρίς να το γνωρίσουν, από παντού όμως να επιλέγουν τα ωφέλιμα).     

Ο Schleiermacher έγραψε: «Η μόρφωση «βοηθάει τον άνθρωπο να συλλάβει το νόημα του κόσμου και της ύπαρξής του, να πετύχει τον εξανθρωπισμό του σύμφωνα με την ιδέα του αγαθού». Ο Πλούταρχος (κατ’ άλλους ο Πυθαγόρας) θα τονίσει: «Το μυαλό είναι φωτιά που πρέπει να ανάψεις, και όχι δοχείο που πρέπει να γεμίσεις».

Ίσως ο τρόπος που θα χρησιμοποιηθούν οι όποιες γνώσεις που υπάρχουν ή θα υπάρξουν, ποιεί τον μορφωμένο.                                                                                         

Η μόρφωση δεν είναι ζήτημα γνώσης είναι ζήτημα ζωής.

   Διαλύει τις προκαταλήψεις, την αλαζονεία της δήθεν αλάθητης γνώσης, επαναπροσδιορίζει όταν χρειάζεται έωλες αντιλήψεις, εξετάζει νεοφανείς ιδέες, αναζητεί πάντα με ζωηρό ενδιαφέρον την αλήθεια, την ηθική στην επιστήμη, τον ανθρωπισμό στην τέχνη, την ψυχική αυτή καλλιέργεια που θα επιτρέψει στην όραση να στραφεί προς τα πάνω. Εξαιρετικά εύστοχος ο Αλ. Δελμούζος θα υπογραμμίσει: «Γίνεται καλύτερη η ζωή του ανθρώπου, όσο περισσότερο δουλεύεται η ψυχή του και όσο βαθύτερα ποτίζεται με την αγάπη και την καλοσύνη. Καλύτερη στο βάθος θα ειπεί πιο καλλιεργημένη, πιο ηθική και πιο ελεύθερη.

Η ψυχική όμως καλλιέργεια και η ελευθερία δεν έρχονται έτοιμα απ’ έξω, παρά είναι καρπός που ωριμάζει μέσα μας ολοένα και περισσότερο με αδιάκοπη ατομική προσπάθεια. Με προσπάθεια και δοκιμασία λυτρώνεται με τον καιρό το άτομο από το βάρος της ύλης και υψώνεται σκαλί το σκαλί προς τον ελεύθερο άνθρωπο».                                                                                 

    Σε παλαιότερο κείμενό μας «Περί ευτυχίας ο λόγος» είχαμε σημειώσει: «Το ‘ευ ζην’ κατά τον Αριστοτέλη σημαίνει ότι ο άνθρωπος κινείται και ενεργεί σε συνάρτηση με το ‘τέλος’ δηλαδή με τον σκοπό για τον οποίο είναι προορισμένος στην ζωή. Αρκεί βέβαια να ανακαλύψει, (μορφώνοντας την ύπαρξή του εφόσον υπάρχει βούληση), αυτόν τον σκοπό. Αντίθετη ενέργεια και στάση προς αυτό τον σκοπό είναι η ύβρις κατά την αρχαιοελληνική έννοια. Δηλαδή όταν κάποιος υπερεκτιμώντας την δύναμη του, την ισχύ του σε διάφορους τομείς, συμπεριφερόμενος αλαζονικά, βίαια και προσβλητικά ως προς τους συνανθρώπους του, τους νόμους την πολιτεία, τον κόσμο, την φυσική τάξη αν θέλετε, όσο και απέναντι στο Θείο με σκοπό να υπερβεί την φθαρτή ανθρώπινη φύση του, τότε διαπράττει ύβρη. Συνεχίζοντας την α-νοησία καταλήγει ο υβριστής να προκαλέσει την ‘νέμεσιν’, την οργή των Θεών με αποτέλεσμα την ‘τίσιν’ δηλαδή την τιμωρία και την συντριβή του.         

   Τελικά η ευτυχία μάλλον πηγάζει και προέρχεται από τις κινήσεις, τις πνευματικές κινήσεις, του ανθρώπου. Κύρια προϋπόθεση της προφανώς είναι η στάση μας απέναντι στην ζωή, όσο και η ερμηνεία της.         

Ίσως ευτυχισμένος είναι αυτός ο οποίος διαισθάνεται αδιαλείπτως ότι με τις δημιουργικές επιλογές του βίου του προσφέρει χρήσιμες ωφέλιμες εποικοδομητικές και αγαθές υπηρεσίες προς το σύνολο της ανθρωπότητας, αντιλαμβανόμενος ότι με αυτό τον τρόπο αποδίδει ένα υψηλό νόημα στην ύπαρξη του».                                                       

Η έννοια της ουσιαστικής μορφώσεως φαίνεται να οδηγεί στην ευτυχία, όπως πιο πάνω ορίστηκε.

   Ατυχώς και δυστυχώς σήμερα, οι πολίτες της χώρας μας έχουν διαιρεθεί σε δυο στρατόπεδα και μάλλον  υφίσταται ένας άτυπος «εμφύλιος». Και όπως η ιστορία αποφαίνεται κάθε εμφύλιος είναι οδυνηρότατος. Η μια «παράταξη» είναι η των υπέρ των εμβολιασμών και ή άλλη κατά. Αυτός ο» εμφύλιος» διεξάγεται σε μια χώρα που έχει να αντιμετωπίσει μια πολύχρονη κρίση. Κρίση θεσμών, κοινωνίας, δημοκρατίας, δικαιοσύνης, ηθικής και με απόληξη τα της οικονομίας άρα και διαβίωσης(ή μάλλον επιβίωσης) επί του καθημερινού. Έχει γραφτεί πως: «Κάθε τίμιος άνθρωπος στην Ελλάδα σήμερα(το «σήμερα» με την γενική του όρου έννοια), αντιμετωπίζει σοβαρότατα  προβλήματα, τα οποία, μέσω υφέσεων και εξάρσεων, χρονίζουν». 

    Μην περιμένετε, φίλες αναγνώστριες και φίλοι αναγνώστες, σε αυτό το σύντομο σημείωμα να πάρουμε θέση υπέρ ή κατά των εμβολιασμών. Δεν είμεθα ιατροί ούτε ειδικοί, επί των ιών, επιστήμονες. Άρα όπως τεκμαίρεται, απλά δεν γνωρίζουμε. 

Βέβαια γίνεται λόγος, αρκετά τελευταία, περί «συλλογικής» και «ατομικής» ευθύνης.***

 Παρ’ όλα αυτά θα θέλαμε να επισημάνουμε - υπό την μορφή των προσωπικών θέσεων- τα εξής:

α) Υποθέτουμε πως οι πολίτες αμφοτέρων των παρατάξεων του «εμφυλίου» εκκινούν** από φόβο. Δηλαδή και οι υπέρ των εμβολιασμών και οι κατά, φοβούνται επί του ενδεχομένου της νόσησης.

β) Απορρίπτουμε την ενδεχόμενη ή υφιστάμενη (αν είναι ενδεχόμενη ή υφιστάμενη, απεικάζουμε πως το κρίνουν οι ειδικοί επιστήμονες αλλά και όλοι οι πολίτες) καταστολή και  επιβολή υποχρεωτικών μέτρων(ή αντίμετρων,) που καταστέλλουν δημοκρατικές ελευθερίες, από όπου και αν προέρχονται.

γ) Απορρίπτουμε  επίσης την, με πλάγιους και πονηρούς τρόπους αν και εφόσον αυτοί υπάρχουν, απαγόρευση της ελευθερίας της έκφρασης και το δικαίωμα της απόφασης της ανθρώπινης ύπαρξης(του κάθε πολίτη δηλαδή) στα της ζωής του, η οποία είναι το ΥΨΙΣΤΟ αγαθό.

δ) Πιστεύουμε πως πρέπει ΑΠΑΡΕΓΚΛΙΤΩΣ (χωρίς παρέκκλιση δηλαδή, σταθερά και πιστά), να τηρείται το ΣΥΝΤΑΓΜΑ****.  Η μη τήρηση των άρθρων (με απόλυτη λεπτομέρεια όσο και «χειρουργική» ακρίβεια), ανοίγει τον δρόμο του νόμου της ζούγκλας).

ε) Ευχής έργον είναι όλοι εμείς οι πολίτες  της πολύπαθης αυτής χώρας, να πάψουμε να διαιρούμεθα και να ενωθούμε επί του αγαθού ώστε να επιλύσουμε τα σοβαρά προβλήματα που έχουμε.

 Ανθρωπισμός και κοινή λογική χρειάζεται.

 Αν το καλοσκεφτούμε θα πράξουμε τα βέλτιστα των αρίστων επί της (συγκεκριμένης) ανάγκης.

Και κάθε καλός αγώνας φέρνει αποτελέσματα.

  Θα τελειώσουμε με μια φράση του Νίκου Καζαντζάκη: «Αγάπα τον άνθρωπο, γιατί είσαι εσύ»!

Υποσημειώσεις:

*Απόσπασμα συνεντεύξεως του καθηγητού Γεωργίου Μπαμπινιώτη στην εφημερίδα «ΠΟΝΤΙΚΙ ΑRΤ»  και στο δημοσιογράφο Ξενοφώντα Μπρουντζάκη, τον  Ιούλιο του 2010.

** (-έω) (AM εκκινῶ)· ξεκινώ, αρχίζω να μετακινούμαι· || (νεοελλ.) αναγκάζω κάτι να ξεκινήσει· || (αρχ.) 1. βγάζω έξω, αναγκάζω να βγει από την κρύπτη· 2. ερεθίζω, εξάπτω.( Λεξικό Πάπυρος).

*** Μια και ο λόγος τελευταία περί ευθύνης ατομικής και συλλογικής ας δούμε τους όρους(οι υπογραμμίσεις και τα “bold” γράμματα έγιναν όλως τυχαίως από τον «δαίμονα» των υπολογιστών): 

συλλογικός -ή -ό [silojikós] Ε1 : που αφορά μια οργανωμένη ομάδα ατόμων ή που προέρχεται από αυτή· ομαδικός. ANT ατομικός: H συλλογική ζωή του ανθρώπου. H ευθύνη δεν είναι μόνο συλλογική αλλά και ατομι κή. H εγκυκλοπαίδεια είναι αποτέλεσμα συλλογικής δουλειάς. || Συλλογική σύμβαση εργασίας, ο προσδιορισμός των γενικών όρων εργασίας, που γίνεται με διαπραγματεύσεις ανάμεσα στον εργοδότη και στους συνδικαλιστικούς εκπροσώπους των εργαζομένων. Συλλογικές διαφορές, που παρουσιάζονται μεταξύ εργοδότη και εργαζομένων. Συλλογικά όργανα, πρόσωπα που εκπροσωπούν οργανωμένες ομάδες. Συλλογική ηγεσία / μνήμη. ANT προσωπική. συλλογικά ΕΠIΡΡ: Έδρασαν ~.

[λόγ. σύλλογ(ος) -ικός μτφρδ. γαλλ. collectif]

ατομικός 1 -ή -ό [atomikós] Ε1 : που αναφέρεται ή που ανήκει σε ένα άτομο και όχι στο σύνολο: Aτομικά και κοινωνικά δικαιώματα. Aτομικές ελευθερίες. Aτομική ιδιοκτησία, ιδιωτική, προσωπική. Aτομικές ενέργειες / προσπάθειες. ANT συλλογικός. Aτομικό συμφέρον. Aτομική πρωτοβουλία, ιδιωτική. Aτομική περίπτωση, ιδιαίτερη, συγκεκριμένη. || Aτομική ψυχολογία, που μελετά τις ψυχολογικές διαφορές που διακρίνουν τα άτομα. || (στρατ.): ~ οπλισμός, ο προσωπικός οπλισμός κάθε στρατιωτικού. Aτομικό όπλο, το προσωπικό όπλο κάθε στρατιωτικού. || (λογ.): Aτομική έννοια, που αναφέρεται σε ένα μόνο αντικείμενο. Aτομική κρίση, της οποίας το κατηγορούμενο αναφέρεται σε ένα μόνο υποκείμενο. ατομικά ΕΠIΡΡ.

ευθύνη η [efθíni] Ο30 : 1.η υποχρέωση κάποιου να ανταποκριθεί σε ορισμένη εντολή, υπόσχεση, καθήκον κτλ. και να λογοδοτήσει, να απολογηθεί για τις σχετικές ενέργειες: Aναθέτω / αναλαμβάνω μία ~ / την ~. Γίνεται κτ. με ~ / υπ΄ ~ κάποιου. Προσωπική / ατομική / συλλογική ~. Aίσθημα ευθύνης. Kαμία τρομοκρατική οργάνωση δεν ανέλαβε ακόμη την ~ για τη βομβιστική ενέργεια στο κέντρο της πόλης. Εργασία με πολλές / ελάχιστες ευθύνες. Zητώ ευθύνες από κπ. για κτ., του ζητώ να δικαιολογήσει τις ενέργειές του σχετικά με αυτό. Θα ζητηθούν ευθύνες για τη σπατάλη του δημόσιου χρήματος. Aπαλλάχτηκε από κάθε ~. Aστική / ποινική / πειθαρχική / διοικητική ~. Πολιτική ~, σχετική με την άσκηση της πολιτικής εξουσίας.  Nόμος περί ευθύνης υπουργών.  Hθική ~, που προέρχεται από τον ηθικό νόμο. || (οικον.) Εταιρεία περιορισμένης* ευθύνης. 2α. υπαιτιότητα: Ποιος έχει / φέρει την ~ για το ατύχημα; Παραδέχομαι την ~ μου. Aρνούμαι / αποκρούω / αποποιούμαι την / κάθε ~. Ρίχνω / επιρρίπτω την ~ σε κάποιον άλλο. (έκφρ.) (δεν) είναι άμοιρος* ευθυνών. (λόγ.) απεκδύομαι* από κάθε ~ / κάθε ευθύνης. β. αρμοδιότητα: Είναι (στην) ~ του κράτους η δημιουργία νοσοκομείων και σχολείων.

[λόγ. < ελνστ. εὐθύνη (αρχ. εὔθυνα) `δημόσιος έλεγχος των πράξεων των αρχόντων΄ (αρχ. ὑπέχω εὐθύνας `δίνω απάντηση, παρέχω εξηγήσεις΄) κατά τη σημ. του υπεύθυνος & σημδ. γαλλ. responsabilité]

**** Το θέμα, κατά την προσωπική μας άποψη, άπτεται της δημοκρατίας αλλά και των δικαιωμάτων του πολιτισμένου ανθρώπου, όσο και της έννοιας του "κράτους δικαίου". Το ερώτημα που υφίσταται-υποθέτω- είναι: "Είμαστε υπέρ της δημοκρατίας ή όχι;". Η δημοκρατία δεν μπορεί να εξαρτάται από περιστάσεις. Ή υφίσταται, είναι παρούσα δηλαδή, ή όχι. Δεν υπάρχουν ενδιάμεσες καταστάσεις. Επίσης είναι αδιανόητο (πάντα κατά την προσωπική μας άποψη, την οποία έχουμε δικαίωμα,  όπως και ο κάθε πολίτης, να εκφέρουμε) επιστήμονες οι οποίοι εκφράζουν την επιστημονική τους γνώμη(όπως και έχουν υποχρέωση άλλωστε) σε τόσο σοβαρά θέματα, να στέλνονται στα πειθαρχικά συμβούλια. Επαναλαμβάνω, είναι αδιανόητο αυτό το γεγονός. Μια άλλη επικίνδυνη-δυνητικά- συνιστώσα θα μπορούσε να περιγραφεί ως εξής: Ας πούμε ότι η πανδημία τελειώνει αύριο. Δυστυχώς κάποιος ή κάποιοι θα μπορούσαν "εν δυνάμει" να χρησιμοποιήσουν μελλοντικά το "δεδικασμένον", δηλαδή την πρακτική επί της πανδημίας ώστε να απολέσουμε όλοι εμείς οι πολίτες τα των δημοκρατικών θεσμών, και φυσικά να «καταστρατηγηθεί» το  Σύνταγμα (ή άρθρα θεμελιώδη αυτού). Σε τελική ανάλυση όλα εξαρτώνται από την παρουσία(ή την απουσία) παιδείας των πολιτών.... ΥΓ. επί της υποσημείωσης: Θεωρώ σκόπιμο να παραθέσω απόσπασμα παλαιότερου δημοσιευμένου(στην Ελλάδα και στο εξωτερικό) κειμένου μου -το οποίο ο οποιοσδήποτε, αν υπάρχει ενδιαφέρον, μπορεί να το βρει με μια απλή αναζήτηση-, με τίτλο: «Το φυσικό δίκαιο του Σαν στης κρίσης τον καιρό». Ιδού το απόσπασμα: «(…)Και για να τελειώσουμε με το Σύνταγμα, όπως βλέπω απ’ αυτά που έγραψα εδώ, ονομάζεται και ακροτελεύτια διάταξη, θα σου πω και το άρθρο 120 παράγραφος 3η.

‘Ο σφετερισμός με οποιονδήποτε τρόπο της λαϊκής κυριαρχίας και των εξουσιών που απορρέουν από αυτή διώκεται μόλις αποκατασταθεί η νόμιμη εξουσία οπότε αρχίζει και η παραγραφή του εγκλήματος.

Παράγραφος 4η : Η τήρηση του Συντάγματος επαφίεται στον πατριωτισμό των Ελλήνων που όχι μόνο δικαιούνται, πρόσεξε, όχι μόνο δικαιούνται αλλά και υποχρεούνται να το υπερασπίζονται με κάθε μέσο εναντίον οποιουδήποτε επιχειρεί να το καταλύσει με τη βία’».

Σε αυτό το σημείο η φωνή του έσπασε, τα μάτια υγράνθηκαν. Προσπαθούσε να το κρύψει. Συνέχισε λέγοντας: «Εγώ που είμαι ασπούδαχτος και γέρος θα σε ρωτήσω για τα πράματα που σήμερα γίνονται. Η φτώχια, οικονομική εξαθλίωση που ονοματίζετε εσείς, δεν είναι βία, σαν να σε γδέρνουν με μαχαίρι ατρόχιστο; Το ότι δεν μπορούν τα παιδιά να εργαστούν δεν είναι βία σα να σε σφάζουν με σπασμένο γυαλί; Όταν δεν γίνονται αυτά που λέει το Σύνταγμα δεν είναι βία σαν να σε πετάν δεμένο μέσα σε τσουβάλι στην θάλασσα; Όταν μου παίρνουν ένα σπίτι που ‘χω για δεν φτάνει η σύνταξη για φαΐ, φάρμακο και φόρο δεν είναι βία σα να με κάνουν διακονιάρη; Όταν απ’ τα εφτά δουλεύω… διακονιάρης είμαι; Ποτές δεν καταδέχτηκα τζάμπα να πάρω τον παρά. Όταν δεν μπορώ να βρω την γειά μου στο νοσοκομείο δεν είναι βία, σα να με ξεκάνουν; Άμα αυτά δεν είναι βία ε τότες τι είναι βία;».

Απάντα Γιάννη… Κάτι θα ξέρεις σπούδασες εσύ…".