Σωτηρία στο παρά πέντε για το Ελληνικό Ωδείο

Εγκρίθηκε από το υπουργείο Πολιτισμού η προμελέτη για την αποκατάσταση της ιστορικής οικίας Πρόκες φον Οστεν, μετέπειτα στέγης του Ελληνικού Ωδείου, και η μελέτη συντήρησης των τοιχογραφιών της

Φωτο: Το διατηρητέο κτίριο της οδού Φειδίου, τμήμα του οποίου κατέρρευσε το καλοκαίρι, χτίστηκε το 1836 και είναι ένα από τα τρία ιστορικά κτίσματα της οθωνικής περιόδου στην Αθήνα. [ΝΙΚΟΣ ΚΟΚΚΑΛΙΑΣ]

Νίκος Βατόπουλος

Η θέα του ιστορικού ερειπίου της οδού Φειδίου 3, ζωσμένου πλέον με ικριώματα αντιστήριξης, προκαλεί αισθήματα δέους και ανακούφισης. Επειτα από δεκαετίες πλήρους εγκατάλειψης, ασχέτως αν πρόκειται για ένα από τα ιστορικότερα κτίρια του αθηναϊκού κέντρου, η οικία Αντον Πρόκες φον Οστεν, ή άλλως γνωστή ως έδρα του Ελληνικού Ωδείου (η επιγραφή του οποίου παραμένει σκουριασμένη στην πρόσοψη), διασώζεται με κινήσεις του ΥΠΠΟΑ.

Πρόσφατα εγκρίθηκε η προμελέτη αποκατάστασης από το Κεντρικό Συμβούλιο Νεωτέρων Μνημείων, η οποία προβλέπει ανάδειξη του ιστορικού πυρήνα του κτιρίου με καθαίρεση προσθηκών που είχαν γίνει για διάφορους πρακτικούς λόγους σε διαδοχικές αλλαγές χρήσεων. Με ιδιαίτερο ενδιαφέρον αναμένεται η αποκατάσταση των ζωγραφισμένων οροφών και του συνόλου του καλλιτεχνικού διακόσμου, καθώς η οικία Πρόκες φον Οστεν, στα χρόνια της ακμής της (τέλη δεκαετίας 1830 έως τέλη δεκαετίας 1840), ήταν ένα ονομαστό σαλόνι της Αθήνας.

Ορισμένα αυθεντικά τμήματα θα έχουν ρόλο οδηγού για την πιστή αποκατάσταση. Τραβηχτά επιχρίσματα της πρώτης περιόδου μπορούν να δώσουν την εικόνα του κτιρίου κατά την οθωνική περίοδο.

Η ρεαλιστική πλέον επαναφορά του κτιρίου βάσει χρονοδιαγράμματος δεν θα αποδώσει μόνο ένα ιστορικό κτίριο στην Αθήνα, αλλά θα συμβάλει στην πύκνωση του αστικού ιστού γύρω από τη Φειδίου, όπου μπορεί κανείς να εντοπίσει σειρά σημαντικών κτιρίων, τοποσήμων και πνευματικών φορέων.

Το κτίριο της Φειδίου, αν και διατηρητέο από το 1977, αφέθηκε να ερειπωθεί. Η επικείμενη διάσωσή του, την τελευταία στιγμή (μετά την κατάρρευση τμήματος της τοιχοποιίας του τον περασμένο Ιούλιο), αναδεικνύει παράλληλα το μείζον θέμα των εγκαταλελειμμένων διατηρητέων, πολλά από τα οποία δεν είναι τόσο διάσημα, προβεβλημένα και κεντρικά όσο το διατηρητέο της Φειδίου.

Η ιστορική αυτή οικία συνδέεται πρωτογενώς με τη δημιουργία της νεότερης Αθήνας, καθώς χτίστηκε περί το 1836, όταν η οδός Φειδίου ήταν πέραν των ορίων της μικρής πρωτεύουσας. Η ιστορία της συνδέεται, δε, με την ευρωπαϊκή, διπλωματική παρουσία στην πρώτη οθωνική περίοδο (μέσω του πρεσβευτή της Αυστρίας και φιλέλληνα Αντον Πρόκες φον Οστεν, 1795-1876) και ακολούθως με τη βασική γενεαλογία της αστικής Αθήνας, μέσω των οικογενειών Τοσίτσα, Σλήμαν και Μελά (καθώς είχε περιέλθει στην ιδιοκτησία αρχικά της εθνικής ευεργέτιδος Ελένης Τοσίτσα και κατόπιν της θυγατέρας του Ερρίκου Σλήμαν, Ανδρομάχης, που μέσω του γάμου της με τον Λέοντα Μελά, γιο του τρικουπικού πολιτευτή Μιχαήλ Μελά, είχε κοινωνική παρουσία στην Αθήνα).

Ευρωπαϊκή γειτονιά

Η παρουσία του Ερρίκου Σλήμαν, όπως και των συμπατριωτών του, Ερνέστου Τσίλλερ και Γουλιέλμου Ντέρπφελντ, ήταν ισχυρή στη Φειδίου, όπου στη δεκαετία του 1880 χτίστηκε το Γερμανικό Αρχαιολογικό Ινστιτούτο. Πιο κάτω, στην Πανεπιστημίου, το εμπορικό μέγαρο Σλήμαν (όπου μεταγενέστερα χτίστηκε σε ελεύθερο χώρο ο κινηματογράφος Ιντεάλ) ήταν ένα κτίριο εκμετάλλευσης για τον Σλήμαν, σχεδιασμένο (και ημιτελές στην πρόσοψη) από τον φίλο του, Τσίλλερ. Αυτή η ευρωπαϊκή γειτονιά της Αθήνας του 19ου αιώνα είχε πρωτοπόρο την οικία Αντον Πρόκες φον Οστεν. Πιο κάτω, Πανεπιστημίου και Ιπποκράτους, βρισκόταν η οικία του Βαυαρού αυλικού ιατρού Λιντερμάγιερ, ένα σπίτι με κλειστό εξώστη, που κατεδαφίστηκε το 1953. Το κτίριο της Φειδίου 3, που αρχικά είχε ζωτικό χώρο με στέρνα και βοηθητικά κτίσματα, αποδίδεται στον Γερμανό αρχιτέκτονα Γκούσταφ Αντολφ Λίντερς σε σχέδια του Αυστριακού Καρλ Ρέσνερ (1804-1869). Πλέον συνθέτει άτυπη τριλογία με την οικία Σούτσου-Ράλλη, Πανεπιστημίου και Κοραή, και το παλαιό κτίριο του Μουσείου της Πόλεως των Αθηνών, όπου διέμειναν ο Οθων και η Αμαλία, ως τα ελάχιστα κατάλοιπα ιδιωτικών κατοικιών της περιόδου 1835-1845 στις νέες επεκτάσεις της κεντρικής, πλέον, Αθήνας.

Σήμερα ελάχιστα θυμίζουν το παρελθόν. Οι νεότερες γενιές συνδέουν το κτίριο με την επί δεκαετίες στέγαση σε αυτό του Ελληνικού Ωδείου, που ιδρύθηκε το 1919 με επικεφαλής τον Μανώλη Καλομοίρη. (Ο Καλομοίρης παρέμεινε έως το 1926, όταν ίδρυσε το Εθνικό Ωδείο. Εως το 1980 τον διαδέχθηκαν στη διεύθυνση του Ελληνικού Ωδείου οι Θ. Πίνδιος, Κ. Σφακιανάκης, Μ. Βάρβογλης, Αντ. Ευαγγελάτος, Γ. Γεωργιάδης, Κ. Γαϊτάνος.) Αυτός ο ιστορικός εκπαιδευτικός πυρήνας, που είχε και καλλιτεχνικό πρόγραμμα, ανέδειξε προσωπικότητες όπως ο Δημήτρης Μητρόπουλος, αλλά ούτε και αυτή η διάσταση ήταν φαίνεται αρκετά ισχυρή για να προστατεύσει το κτίριο τα τελευταία 45 χρόνια. Το Ελληνικό Ωδείο συνδέεται και με την προσωπικότητα της Γερμανίδας πιανίστας Λίνα φον Λότνερ, που σφράγισε τη μουσική ζωή της Αθήνας γύρω στο 1900. Από τον πυρήνα των δικών της πρωτοβουλιών και μουσικών κινήσεων γεννήθηκε και το Ελληνικόν Ωδείον. Η Λότνερ είχε προηγουμένως συνεργαστεί και με τον Γεώργιο Νάζο για την αναδιοργάνωση του Ωδείου Αθηνών, αλλά από το 1899 ίδρυσε το Ωδείον Λότνερ, που στέγασε στην τότε οικία Μελά, Φειδίου 3. Εκεί δημιουργήθηκε, από πυρήνα καθηγητών και από τον Μανώλη Καλομοίρη, το Ελληνικόν Ωδείον το 1919.

Ολες αυτές οι στρώσεις της Ιστορίας υπάρχουν στην οδό Φειδίου 3. Η Αθήνα του Οθωνα, με τις πολλές ιστορίες της λησμονημένες ή θαμπές στη μνήμη, ανασκάπτεται εκ νέου.

Η Καθημερινή