Μια βόλτα στον Κεραμεικό - του Στέφανου Κασιμάτη

kassimatis@kathimerini.gr

Την περασμένη Κυριακή δημοσιεύθηκε στην πρώτη σελίδα της «Καθημερινής» φωτογραφία, που παρουσίαζε την αθλία κατάσταση της Πλάκας εξαιτίας των γκράφιτι. Το πολύ ενδιαφέρον ρεπορτάζ του Δ. Ρηγόπουλου στις «Τέχνες και Γράμματα», όπου παρέπεμπε η πρωτοσέλιδη φωτογραφία, μου έδωσε την αφορμή να σας περιγράψω την παρακμή στην οποία έχει περιέλθει ένα από τα λιγότερο γνωστά σημεία της περιοχής, που κάποτε είχε τις δυνατότητες να είναι και από τα ωραιότερα.

Πρόκειται για τον πεζόδρομο μπροστά από τον αρχαιολογικό χώρο του Κεραμεικού. Εγκαινιάστηκε (εσπευσμένα, όταν ακόμη ήταν ημιτελής...) κατά την προεκλογική περίοδο του 2004 και υποτίθεται ότι, κάποια μέρα, όταν ολοκληρωθεί η πολυθρύλητη ενοποίηση των αρχαιολογικών χώρων, εκεί θα καταλήγει ο μεγάλος αρχαιολογικός περίπατος που θα ξεκινά από τη Διονυσίου Αρεοπαγίτου και θα αναδεικνύει τη μοναδικότητα της Αθήνας. Ο πεζόδρομος είναι φαρδύς και έχει μήκος αρκετών εκατοντάδων μέτρων. Από τη μια πλευρά, ο περιπατητής έχει απρόσκοπτη τη θέα προς τον αρχαιολογικό χώρο του Κεραμεικού, που περιφράσσεται από χαμηλό τοίχο με κάγκελα, ενώ από την άλλη έχουν διαμορφωθεί με επιχωματώσεις λόφοι με πρασινάδα, για να κρύβουν τις γραμμές του ηλεκτρικού σιδηροδρόμου που περνούν από πίσω.

Εχουμε, λοιπόν, έναν ευρύ και λιθόστρωτο δρόμο, πλαισιωμένο με αρχαιότητες και καταπράσινους λοφίσκους, άπλετη θέα του αττικού ουρανού και, για όσους κινούνται με κατεύθυνση προς το κέντρο της πόλης, την Ακρόπολη να δεσπόζει στο βάθος. Ακούγεται ειδυλλιακό, ώσπου να δει κανείς πώς έχει καταντήσει μέσα σε επτά χρόνια. Το τοιχίο του αρχαιολογικού χώρου καθ' όλο το μήκος του, ο παλιός πέτρινος τοίχος των εγκαταστάσεων του ΗΣΑΠ, το μεγαλοπρεπές νεοκλασικό, όπου στεγάζεται ο Σύλλογος Αρχιτεκτόνων του Υπουργείου Πολιτισμού, τα παγκάκια σε όλη τους την επιφάνεια, καθώς και τα πέτρινα τοιχία που τα περιβάλλουν, ως και οι βαθυπράσινοι μεταλλικοί κάδοι των σκουπιδιών, αλλά και αυτοί οι στύλοι του ηλεκτροφωτισμού, σχεδόν κάθε επιφάνεια περίπου στο ανθρώπινο ύψος είναι καλυμμένη με γκράφιτι, σε σημείο ώστε πραγματικά να θαυμάζεις τη συστηματικότητα των βανδάλων! Τα δε παγκάκια είναι απλησίαστα: έχουν νοτίσει από αμέτρητα λίτρα ούρων με τα οποία έχουν καταβραχεί. Μηχανάκια, αυτοκίνητα και φορτηγά τροφοδοσίας των καταστημάτων κυκλοφορούν κατά βούληση, χωρίς να τα εμποδίζει κανείς, ενώ ορισμένα απόμερα, σκιερά σημεία χρησιμεύουν και ως χώρος ανάπαυσης και περισυλλογής του πιο πρόσφατου διακοσμητικού στοιχείου της Αθήνας μετά τα κάγκελα του Αβραμόπουλου, που δεν είναι άλλο από τα λεβεντόπαιδα της Δημοτικής Αστυνομίας.

Η εμφανής παραμέληση του πεζόδρομου είναι εξοργιστική, ιδίως όταν φέρνει κανείς στο νου πολιτικούς και δημοτικούς άρχοντες να κομπορρημονούν ακατασχέτως για τις απίθανες και ανεκμετάλλευτες τουριστικές δυνατότητες της Αθήνας και να υπόσχονται μελέτες για την ανάδειξή της ως αυτόνομο τουριστικό προορισμό. Οσο και αν οι Αθηναίοι έχουν συνηθίσει την αθλιότητα του αστικού περιβάλλοντος και την προσπερνούν, η κατάσταση δεν περνάει απαρατήρητη από τους ξένους. Διότι, χειμώνα καλοκαίρι στην περιοχή θα συναντήσεις τουρίστες που επισκέπτονται τον Κεραμεικό: είναι αυτοί που ενδιαφέρονται για τα αρχαιολογικά μνημεία και, ως εκ τούτου, άνθρωποι ενός επιπέδου τέτοιου, ώστε να είναι αδύνατο να μην τους κινήσει το ενδιαφέρον η απόλυτη αφροντισιά του χώρου.

Ωστόσο, για να γίνει πλήρως αντιληπτό το βάθος της αντίληψης μας περί πολιτισμού, όπως εκφράζεται μέσω των δημόσιων χώρων, πρέπει να προσθέσω και κάτι ακόμη στην εικόνα του πεζόδρομου στον Κεραμεικό. Επί αρκετούς μήνες, μέχρι το τέλος του περασμένου χρόνου, είχε εγκατασταθεί εκεί ένα περίεργο καλλιτεχνικό installation: κατά μήκος του πεζόδρομου, ανά είκοσι μέτρα, είχαν στηθεί μεγάφωνα, που μετέδιδαν ηχογραφημένες ομιλίες ιστορικών προσωπικοτήτων του 20ού αιώνα. Ετσι, αν ο διαβάτης χρησιμοποιούσε την αυτοσυγκέντρωσή του για να μην ακούει τον θόρυβο των τροχοφόρων στον πεζόδρομο, μπορούσε να πορεύεται, ακούγοντας συγχρόνως μια ιδέα από Μ. Λ. Κινγκ, Κένεντι, Χίτλερ, Στάλιν, Γκάντι, Τσόρτσιλ, Βενιζέλο (τον Ελευθέριο, ευτυχώς...) κ. ά. Δεν λέω ότι η καλλιτεχνική παρέμβαση ήταν κακή, αλλά, μέσα σε ένα περιβάλλον καταθλιπτικής βρωμιάς, μάλλον περιττή όσο και ο φερετζές για τη Μαριωρή. Και, πάντως, χαρακτηριστική της αρχοντοχωριατιάς της Πλουτοκώσταινας (δανείζομαι το ωραίο όρο του Πέτρου Μάρκαρη), η οποία γνωρίζει άριστα την αξία της τέχνης, αλλά όχι και της καθαριότητας.

Μια τολμηρή σκέψη περνάει από το μυαλό μου. Θα με συγχωρήσετε αν τη μοιραστώ μαζί σας και, αν σας σοκάρει, ελπίζω να μη με κακίσετε, αλλά να με κρίνετε με τη συμπάθεια που αρμόζει σε κάποιον όπως εγώ, που δεν έχει απελευθερωθεί από τη μικροαστική δουλεία της καθαριότητας. Νομίζω όμως ότι, περισσότερο και από την «υψηλή κουλτούρα» των καλλιτεχνικών παρεμβάσεων, την ομορφιά και την αξία του πεζόδρομου στον Κεραμεικό θα μπορούσε να αναδείξει ένα συνεργείο εργατών εφοδιασμένων με τα κατάλληλα υλικά για τον καθαρισμό του και -γιατί όχι; - μια φρουρά της άχρηστης Δημοτικής Αστυνομίας για να εμποδίζει τη διέλευση των τροχοφόρων. Τα υπόλοιπα είναι για Βαλκάνιους που ζουν τον μύθο τους στην Ελλάδα...

ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ