Στην επικράτεια του Κανενός - του Παύλου Τσίμα

Συνηθίσαµε να το ακούµε, κάθε φορά που µια νέα δηµοσκόπηση παρουσιάζεται. Eπαψε να µας ξαφνιάζει, να µας τροµάζει ή να µας σκανδαλίζει, τετριµµένη διαπίστωση µοιάζει πια. Κάθε φορά που οι δηµοσκόποι µάς ρωτούν τι θα ψηφίζαµε αν είχαµε εκλογές την άλλη Κυριακή, περίπου δύο στους πέντε δηλώνουν ότι θα (ξανά)ψήφιζαν ένα από τα δύο κόµµατα εξουσίας, ένας στους πέντε ότι θα ψήφιζε κάποιο από τα λεγόµενα «µικρά» κόµµατα και οι αποµένοντες δύο στους πέντε ότι δεν ξέρουν, δεν θέλουν, δεν µπορούν να διαλέξουν κανέναν. Και γι’ αυτό προτιµούν και εµπιστεύονται τον Κανέναν.

Το είδαµε και στις δηµοσκοπήσεις αυτής της εβδοµάδας. Η «πρόθεση ψήφου» για τα δύο κόµµατα εξουσίας είναι, αθροιστικά, περί το 40%, στο ιστορικά χαµηλότερο σηµείο της. Αλλά και των άλλων, των εναλλακτικών και αµόλυντων από της εξουσίας τα αµαρτήµατα κοµµατικών εκφράσεων, το άθροισµα δεν αυξάνεται. Ολοι µαζί συγκεντρώνουν κάτι λιγότερο από 20%. Και το υπόλοιπο 40% κινείται στον αστερισµό του Κανενός, στην επικράτεια της βαθιάς απογοήτευσης, δυσαρέσκειας ή απόρριψης. Οι ψύχραιµοι ειδικοί λένε: µη δίνετε και τόση σηµασία, έτσι γινόταν πάντοτε. Στις «κρύες» πολιτικές περιόδους, όταν οι εκλογές ήταν µακριά και το κλίµα δεν ήταν πολωµένο, τα δύο κόµµατα εξουσίας αποσυσπειρώνονταν, το άθροισµα του λεγόµενου «δικοµµατισµού» αποµειωνόταν. Μα, εφόσον από την πτώση τους αυτή κανείς άλλος δεν έβγαινε κερδισµένος, αφού δεν σχηµατιζόταν ποτέ πειστικός, εναλλακτικός πόλος αντιπροσώπευσης, ο «δικοµµατισµός» ξυπνούσε από τον λήθαργο όταν ερχόταν η ώρα της κάλπης και η πολιτική του κυριαρχία επιβεβαιωνόταν, στο ακέραιο.

Ετσι γινόταν, πράγµατι,τα τελευταία είκοσι χρόνια.

Μα θα συµβεί και τώρα; Ή µήπως αυτό που τώρα συµβαίνει γύρω µας είναι διαφορετικό; Μήπως δεν έχουµε να κάνουµε µε µια ακόµη ήπια κρίση πολιτικής εκπροσώπησης, σαν αυτές που ζήσαµε κατά διαστήµατα, τις δύο περασµένες δεκαετίες, τις οποίες οι κοµµατικοί σχηµατισµοί έβρισκαν τρόπους, µε αλλαγές ηγεσίας και ανανεωτικά εγχειρήµατα, να ανατάσσουν; Μήπως, αυτή τη φορά, έχουµε να κάνουµε µε µιαδιαφορετικού τύπου κοινωνική διεργασία, µια διαδικασία απονοµιµοποίησης της πολιτικής; Απονοµιµοποίησης που (τα σηµάδια είναι καθηµερινά, όλο και πιο ευδιάκριτα και δεν περιορίζονται µόνον στα διόδια των εθνικών οδών ή στη χωµατερή της Κερατέας) αγγίζει όχι µόνον τους κοµµατικούς φορείς, αλλά και τον ίδιο τον πυρήνα της πολιτικής, την αναγνώριση του δικαιώµατος του κράτους στο νόµιµο µονοπώλιο της βίας και του (βασισµένου στο µονοπώλιο αυτό) κοινωνικού συµβολαίου;

Ενας σπουδαίος σύγχρονός µας κοινωνιολόγος, ο Γάλλος Αλέν Τουρέν, υποστηρίζει ότι η κρίση που συνταράσσει τον κόσµο, τα τελευταία τρία χρόνια,είναι κάτι παραπάνω από µια οικονοµική διαδικασία, προϊόν της οικονοµικής συγκυρίας. Οτι η κρίση επιταχύνει αλλαγές βαθιές στο κοινωνικό επίπεδο. Οτι µετατρέπεται σε κρίση των ίδιων των καπιταλιστικών κοινωνιών, όπως διαµορφώθηκαν µετά τον πόλεµο, ως κοινωνιών πουδιασφαλίζουν ότι ο ανταγωνισµός των οικονοµικών παραγόντων για τον έλεγχο των διαθέσιµων πόρων γίνεται σε ένα πλαίσιο κοινά αποδεκτής από όλους κουλτούραςκαι κοινά αποδεκτών κανόνων, που επιτρέπουν στο κράτος να παρεµβαίνει για την εξοµάλυνση του ανταγωνισµού και την προστασία των κοινωνικά ασθενεστέρων.

Αυτό το κοινωνικό µοντέλο υπονοµευόταν σταθερά και υποδόρια τα τελευταία τριάντα χρόνια, υπό τη φιλελεύθερη κυριαρχία της «συναίνεσης της Ουάσιγκτον». Και τώρα, στη δίνη της κρίσης, η αποσάθρωσή του παίρνει ραγδαίο ρυθµό. Ελευθερώνονται δαιµόνια επικίνδυνων αλλαγών. Και οι πολιτικές δυνάµεις, εκείνες που αυτοπροσδιορίζονται προοδευτικές και αρνούνται το θατσερικό δόγµα (δεν υπάρχει κοινωνία, µόνον άτοµα), καλούνται, λέει ο γάλλος σοφός, να υπερβούν τον εαυτό τους, τον τρόπο σκέψης και δράσης τους, να ξεκολλήσουν από το παρελθόν τους και να εφεύρουν ξανά το µέλλον, να πολεµήσουν για µια νέα κοινωνία δικαιοσύνης και αλληλεγγύης, ώστε να µη βρεθούµε σε ένα παγωµένο κοινωνικό no man’s land. Στην επικράτεια του Κανενός.

ΤΑ ΝΕΑ