Μαρίνα Βαλιέρι - Με αίμα Καβάφη

Της Χρυσούλας Παπαϊωάννου

Καμιά φορά γι' αλλού ξεκινάς κι αλλού καταλήγεις. Το απρόβλεπτο στη ζωή αλλά και στην τέχνη μπορεί να οδηγήσει έναν σκηνοθέτη σε νέα μονοπάτια αλίευσης θεμάτων. Η περιπέτεια του ντοκιμαντέρ «Μαρίνα Βαλιέρι, η μικρή ανιψιά του Καβάφη» του Σίμου Κορεξενίδη -προβάλλεται στις 17 Μαρτίου στο 13ο Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης- είναι μια τέτοια περίπτωση.

«Ο τόπος μου είναι εκεί όπου ακουμπά η βαλίτσα μου», λέει η Μαρίνα Βαλιέρι που περιπλανήθηκε σε πολλές χώρες

Ο σκηνοθέτης αρχικά προσέγγισε την 79χρονη σήμερα Μαρίνα Βαλιέρι λόγω της συγγένειάς της με τον Αλεξανδρινό ποιητή. Ενδεχομένως φαντάστηκε μια ταινία-φόρο τιμής στον Κωνσταντίνο Καβάφη με αρχειακό υλικό, ανέκδοτα ποιήματα και φωτογραφίες, που θα προσέφερε η μικρή του ανιψιά, της οποίας η μητέρα Χαρίκλεια ήταν κόρη του Αριστείδη, αδερφού τού ποιητή.

Η γνωριμία, όμως, του Σίμου Κορεξενίδη μαζί της, «με μια γυναίκα», όπως λέει, «της οποίας η ζωή όσο και ο χαρακτήρας ήταν εξίσου ενδιαφέροντα όσο και ο τίτλος "Καβάφη"», τον οδήγησε σε στροφή 180 μοιρών. Το ντοκιμαντέρ, που προέκυψε, αφηγείται τελικά την ιστορία της Μαρίνας Βαλιέρι, η οποία γνώρισε όλες τις ευλογίες και τα προνόμια μιας αριστοκρατικής ζωής αλλά και τις κακουχίες και στερήσεις, που ακολούθησαν με τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο. Στην αφήγηση από την ίδια των περιπετειών της οικογένειας, ο ποιητής αποτελεί μια παρένθεση, σημαντική και ενδιαφέρουσα.

Το κεφάλαιο «Καβάφης» φέρνει στο φως μια νέα διάσταση της σχέσης του ποιητή με τον Αλέκο Σεγκόπουλο, που τον ακολουθούσε πιστά πολλά χρόνια. Οι περισσότεροι μελετητές υποστηρίζουν ότι οι δύο άντρες υπήρξαν εραστές. Η Μαρίνα Βαλιέρι έχει άλλη άποψη. Με «μάρτυρα» τα ημερολόγια της μητέρας της υποστηρίζει ότι ο Σεγκόπουλος ήταν γιος του Καβάφη. Ενισχύει τον ισχυρισμό της με το επιχείρημα της κληρονομικότητας, καθώς και οι δύο πέθαναν από καρκίνο στον φάρυγγα. «Το μυστικό τους θα μείνει στον τάφο τους», λέει η Βαλιέρι, η οποία είναι και η ίδια συγγραφέας παιδικών βιβλίων, αλλά και ποιήτρια.

Ο Σίμος Κορεξενίδης την αναζήτησε έπειτα από ένα δημοσίευμα στην τοπική εφημερίδα της Μυτιλήνης της, συνεργάτριάς του πλέον, Βαρβάρας Γκιγκιλίνη. Οι συνεντεύξεις του μαζί της κράτησαν εννέα μέρες.

Η Μαρίνα Βαλιέρι κατάγεται από πλούσια γενιά τόσο από την οικογένεια Καβάφη όσο και από την πλευρά του πατέρα της. Ο παππούς της ήταν μεγαλέμπορος στη Μασσαλία και συνιδρυτής τράπεζας στα Ιόνια Νησιά. Γεννήθηκε στο Παρίσι το 1932 και μεγάλωσε σε ένα περιβάλλον, όπου όχι απλώς δεν της έλειψε τίποτα, αλλά σήμερα έχει να θυμάται ταξίδια στα πιο πολυτελή θέρετρα με πρίγκιπες και αριστοκράτες.

Οταν ξεκίνησε ο Δεύτερος Παγκόσμιος Πόλεμος, η οικογένεια δεν μπορούσε να επωφεληθεί της περιουσίας της στις τράπεζες. Τα κεκτημένα, που είχε στην Αίγυπτο, χάθηκαν επί Νάσερ. Οι μεγάλοι τραπεζικοί λογαριασμοί στην Αθήνα δεσμεύτηκαν, επίσης, ως φόροι στο ελληνικό κράτος. Ετσι η οικογένεια κατέληξε στη Μυτιλήνη, στον κόλπο Γέρας, όπου για να ζήσει καλλιεργούσε κάποια κτήματα με ελιές. Αυτή η γυναίκα που γνώρισε μεγαλεία και πλούτη σήμερα ζει με μια αγροτική σύνταξη 380 ευρώ και ό,τι της αποφέρουν τα ιδιαίτερα αγγλικών που παραδίδει. Η πορεία της στη ζωή είναι μάθημα τόλμης, που επιβεβαιώνεται από την απόφασή της να μεγαλώσει χωρίς σύζυγο την κόρη της.

«Η μητέρα της δεν της επέτρεψε να παντρευτεί έναν κομμουνιστή εργάτη λόγω της διαφοράς κοινωνικής τάξης», εξηγεί ο Σίμος Κορεξενίδης. Αυτό που του έκανε εντύπωση στη Μαρίνα Βαλιέρι συνοψίζεται σε μια λέξη. «Η δύναμή της», λέει. «Πάλεψε με τις δυσκολίες και δεν λύγισε. Αυτή την αισιοδοξία της ήθελα να μοιραστώ, κάνοντας το ντοκιμαντέρ. Είναι δύσκολος και σκληρός άνθρωπος. Αλλά παρόλο που έχει περάσει πολλά, πιστεύει στους ανθρώπους».

*Προβολές: 17 Μαρτίου (8 μ.μ.) και 19/3 (12.30 μ.μ.) στην αίθουσα «Τώνια Μαρκετάκη». *

ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ

Αποστολή: Δημήτρης Κεφαλίδης (Γερμανία)