Ισραήλ-Παλαιστίνη: Η αντίστροφη μέτρηση και το αδιέξοδο - Του Νικολάου Μόττα*

Τελ Αβιβ - Οι εξελίξεις των τελευταίων μηνών στην ευρύτερη περιοχή της Μέσης Ανατολής δημιουργούν ένα συνεχώς μεταβαλλόμενο κοινωνικοπολιτικό περιβάλλον. Οι επιπτώσεις των εξελίξεων αυτών ραγδαίες και πολυδιάστατες. Το πλέον σημαντικό διπλωματικό ζήτημα της περιοχής, η ισραηλινο-παλαιστινιακή διένεξη, δε θα μπορούσε φυσικά να εξαιρεθεί των επιπτώσεων αυτών.

Στην παλαιστινιακή πλευρά έχουν ήδη γίνει βήματα προς τα εμπρός: Φατάχ και Χαμάς προχώρησαν στην ιστορική «συμφιλίωση» που υπογράφτηκε στο Κάϊρο, ενώ η παλαιστιανική αρχή δείχνει αποφασισμένη να υποστηρίξει τη μονομερή προσφυγή στη Γενική Συνέλευση του Ο.Η.Ε. γιά αναγνώριση ανεξάρτητου Παλαιστινιακού κράτους, κάτι που αναμένεται να λάβει χώρα στη Νέα Υόρκη τον προσεχή Σεπτέμβριο. Και οι δύο αυτές εξελίξεις έχουν ιδιάζουσα σημασία, καθώς γιά πρώτη φορά η παλαιστινιακή πλευρά είναι σε θέση να αναβαθμίσει το διαπραγμευτικό της status-quo απέναντι σε μιά, ολοένα και ολισθαίνουσα προς την αδιαλλαξία, ισραηλινή ηγεσία.

Ο πρωθυπουργός Μπενιαμίν Νετανιάχου, γιά πρώτη ίσως φορά από την αρχή της δεύτερης θητείας του, δείχνει να βρίσκεται με την «πλάτη στον τοίχο». Παρ’ ότι έμπειρος πολιτικός, μπορεί να ισχυριστεί κανείς ότι ο ισραηλινός πρωθυπουργός βρίσκεται δέσμιος τόσο των εξελίξεων - που αδυνατεί να ελέγξει - όσο και των ίδιων του των πολιτικών επιλογών. Οι λόγοι που επιβεβαιώνουν του λόγου το αληθές μπορούν να συνοψιστούν στα επακόλουθα πέντε σημεία:

1. Ο τρόπος με τον οποίο ο Νετανιάχου απέρριψε τη δήλωση του αμερικανού προέδρου Μπαράκ Ομπάμα περί ενός «παλαιστινιακού κράτους» στα σύνορα του 1967. «Το Ισραήλ του Νετανιάχου μετατρέπεται σε κράτος-παρίας» γράφει ο ιστορικός Ζιβ Στερνχελ στην «Χάαρετζ», κατηγορώντας τον πρωθυπουργό ότι δεν αντιλαμβάνεται την ιστορική αναγκαιότητα γιά ύπαρξη ενός παλαιστινιακού κράτους. Και, πράγματι, ο πρωθυπουργός Νετανιάχου δείχνει να ενδιαφέρεται περισσότερο γιά την υποστήριξη του AIPAC, του ισχυρού συντηρητικού αμερικανο-εβραϊκού λόμπι της Ουάσινγκτον, παρά γιά το πως θα πείσει τη διεθνή κοινή γνώμη γιά τις θέσεις του Τελ Αβιβ.

2. Η αναμενόμενη ψήφιση από τη Γενική Συνέλευση του Ο.Η.Ε. της πρότασης της παλαιστινιακής αρχής γιά αναγνώριση ανεξάρτητου παλαιστινιακού κράτους στις 19 Σεπτεμβρίου, έχει δημιουργήσει σαφές στρατηγικό πρόβλημα στην ισραηλινή κυβέρνηση. Οι επαφές του Β.Νετανιάχου σε ευρωπαϊκές πρωτεύουσες, όπως και η επίσκεψη του στις Η.Π.Α. (την ώρα που γράφονται αυτές οι γραμμές βρίσκεται στην Ουάσινγκτον), στοχεύουν στην ανατροπή της μονομερούς αυτής ενέργειας των παλαιστινίων. Εάν τον Σεπτέμβρη η παλαιστινιακή αρχή αναβαθμιστεί ουσιαστικά σε κυβέρνηση ανεξάρτητου κρατιδίου - αναγνωρισμένου από έναν σημαντικό αριθμό χωρών - οι διεθνείς πιέσεις προς το Ισραήλ γιά την αποχώρηση των στρατιωτικών του δυνάμεων από τη Δυτική Όχθη εύλογα θα αυξηθούν. Επιπλέον, είναι σαφές ότι σε περίπτωση που η ισραηλινή ηγεσία συνεχίσει να αρνείται πεισματικά την αναγνώριση της Παλαιστίνης ουδείς μπορεί να προβλέψει το ξέσπασμα μιάς τρίτης Ιντιφάντα, ανάλογη με αυτές του 1987 και του 2000.

3. Σε πρόσφατη ομιλία του στην Κνέσσετ (16 Μαϊου), δύο μέρες πριν αναχωρήσει για τις Η.Π.Α., ο Νετανιάχου έδωσε ρεσιτάλ «πολιτικής ακαμψίας». Δήλωσε ότι η ισραηλινή κυβέρνηση δεν πρόκειται να διαπραγμευτεί με την παλαιστινιακή ηγεσία εφόσον σε αυτήν μετέχει η Χαμάς - μιά καθόλου ρεαλιστική προσέγγιση μιάς και, έπειτα από την συμφωνία του Καϊρου, η Χαμάς είναι πρακτικά αδύνατο να μη μετέχει των αποφάσεων της παλαιστινιακής αρχής, δεδομένου και του λαϊκού ερρείσματος που έχει σε Γάζα και Δυτική Όχθη.  Επιπλέον, ο πρωθυπουργός έθεσε ως προαπαιτούμενο γιά μιά συμφωνία την παραμονή των ισραηλινών εποίκων της Δυτικής Όχθης (και την ενσωμάτωση τους μελλοντικά στο κράτος του Ισραήλ) και επέμενε ότι το ζήτημα των παλαιστινίων προσφύγων θα έπρεπε να διευθετηθεί εκτός της ισραηλινής επικράτειας.

4. Η σκλήρυνση της στάσης του Νετανιάχου δεν εκφράζεται μόνο από όσα λέει και κάνει, αλλά και απο όσα αποφεύγει να κάνει. Κορυφαίο παράδειγμα αυτού αποτελεί η πρόσφατη άρνηση του να δεχθεί σε ακρόαση εκπροσώπους της ομάδας επιφανών ισραηλινών πολιτών που συνέταξαν και υπέγραψαν την Ισραηλινή Πρωτοβουλία Ειρήνης (Israeli Peace Initiative). Η εν λόγω πρωτοβουλία, υπογεγραμμένη από 40 προσωπικότητες (επιχειρηματίες, ακαδημαϊκούς, πρώην στρατιωτικούς κλπ), βασίζεται στην Αραβική Πρωτοβουλία Ειρήνης του 2002 και αποτελεί ένα ρεαλιστικό διαπραγματευτικό πλαίσιο με σαφείς προτάσεις στα ζητήματα της ασφάλειας, των συνόρων, των προσφύγων αλλά και του διαμοιρασμού της Ιερουσαλήμ. Την άρνηση του Νετανιάχου να συζητήσει την πρωτοβουλία επιβεβαίωσε στον γράφοντα ο γνωστός ισραηλινός διαπραγματευτής των συνομιλιών του Καμπ Ντέιβιντ, Γκιλάντ Σερ, εκ των υπογραφόντων του ανωτέρω σχεδίου.

5. Ο παράγοντας «ακροδεξιά» και το αβέβαιο πολιτικό μέλλον του Νετανιάχου. Με δεδομένο ότι τον επόμενο χρόνο διεξάγονται εκλογές, ο ισραηλινός πρωθυπουργός επιθυμεί τη συσπείρωση κατά το δυνατόν περισσότερο των αντιδραστικών δυνάμεων του κυβερνώντος κόμματος Λικούντ. Ταυτόχρονα επιθυμεί να συνεχίσει να έχει τη στήριξη του, δημοφιλούς στις τάξεις των εβραίων εθνικιστών, ακροδεξιού υπουργού των εξωτερικών Άβιγκτορ Λίμπερμαν. Ο τελευταίος άλλωστε μπορεί να θεωρηθεί ως ένας βασικός παράγοντας γιά την σκλήρυνση της ισραηλινής στάσης, δεδομένου και του ρόλου που διαδραματίζει το κόμμα του, Ισραέλ Μπειτένου, στον κυβερνητικό συνασπισμό.

Η πρόσφατη δημόσια διαφωνία μεταξύ Νετανιάχου και Ομπάμα είναι ενδεικτική της θέσης στην οποία έχει περιέλθει η ισραηλινή κυβέρνηση. Μιά θέση που, αν δεν μεταβληθεί σημαντικά τους επόμενους μήνες, εύκολα μπορεί να μετατραπεί σε διπλωματικό αδιέξοδο με αρνητικές επιπτώσεις τόσο γιά την ισραηλινο-παλαιστινιακή σχέση, όσο και ευρύτερα γιά την περιοχή. Άλλωστε, οι αλλαγές που λαμβάνουν χώρα στη Μέση Ανατολή δείχνουν ότι σύντομα το Ισραήλ θα βρεθεί να λογοδοτεί στις λαϊκές μάζες των γειτονικών αραβικών κρατών και όχι στα αυταρχικά καθεστώτα που τις κυβερνούν επί δεκαετίες.

*Ο κ. Νικόλαος Μόττας γεννήθηκε στη Θεσσαλονίκη το Γενάρη του 1984. Σπούδασε Πολιτικές Επιστήμες στο Πανεπιστήμιο του Westminster του Λονδίνου και κατέχει μεταπτυχιακό τίτλο (Master of Arts) στις Διπλωματικές Σπουδές. Από το 2006 έως το 2009 ήταν τακτικός συνεργάτης των εφημερίδων «Μακεδονία» και «Θεσσαλονίκη» αρθρογραφώντας γιά διεθνή γεγονότα, ενώ κείμενα του περί ελληνικής, ευρωπαϊκης και διεθνούς πολιτικής έχουν δημοσιευθεί και σε αγγλόφωνες πηγές. Την παρούσα ακαδημαϊκή περίοδο (2010-2011) είναι μεταπτυχιακός φοιτητής του διεθνούς προγράμματος Conflict Resolution & Mediation στο Πανεπιστήμιο του Τελ Αβιβ.