Βιβλίο: "Μίκης Θεοδωράκης - Μια ζωή σε εικόνες" του Αστέρη Κούτουλα - Εκδόσεις Schott Music

Πώς να παρουσιάσει κανείς ένα βιβλίο/άλμπουμ, όπου οι φωτογραφίες είναι τουλάχιστον το ήμισυ του παντός, χωρίς να μπορεί να δώσει δείγμα αυτής της πλευράς του; Αλλά και να μπορούσε, τη ζωή που διηγούνται οι φωτογραφίες αυτές και όχι μόνον μιαν ιδιωτική ζωή, αλλά τη ζωή ενός τόπου μιας ορισμένης, έντονης, ιστορικής περιόδου, αυτήν θα την πετσόκοβε αναγκαστικά δίνοντας μερικά παραδείγματα.

Ας περιοριστούμε λοιπόν σε μια περιγραφική φυλλομέτρηση και στην παρουσίαση των συνοδευτικών κειμένων: λεζάντες, σχόλια, απομνημονεύματα, συνεντεύξεις, εργογραφία και, last but not least, αισθητική του τόμου.

Το βιβλίο εκδόθηκε με την ευκαιρία της επετείου των 85. γενεθλίων του Έλληνα, πασίγνωστου ανά τον κόσμο, καλλιτέχνη, μουσουργού, μουσικού, μουσικοσυνθέτη, ερμηνευτή των συνθέσεών του, ποιητή, συγγραφέα, συνειδητού πολίτη, αγωνιστή της ελευθερίας και της ελευθερίας της γνώμης, πολιτικού άντρα, ανθρωπιστή, οικογενειάρχη: του Μίκη Θεοδωράκη.

Με τίτλο Μίκης Θεοδωράκης - Μια ζωή σε εικόνες, ο εκδοτικός οίκος Schott Music του Mainz, με χορηγία του Ιδρύματος Strecker Stiftung εξέδωσε τον τόμο αυτόν σε μεγάλο σχήμα και με 160 σελίδες: ένα μνημειώδες έργο, που η δημιουργία του οφείλεται στον ακούραστο, αφοσιωμένο συνεργάτη και φίλο του συνθέτη, βαθύ γνώστη του έργου του, συντελεστή της δημιουργίας του προσωπικού του αρχείου και μεταφραστή πολλών βιογραφικών, αλλά και θεωρητικών έργων του Θεοδωράκη στα γερμανικά, Αστέρη Κούτουλα. Ο Κούτουλας, παιδί Ελλήνων πολιτικών προσφύγων, γεννήθηκε στη Ρουμανία, έζησε και σπούδασε στην ανατολική Γερμανία, από όπου μετώκισε στη Δυτική πολύ πριν από την ένωση των δύο Γερμανιών, οπότε αφιερώθηκε μαζί με την Γερμανίδα γυναίκα του, την συγγραφέα και μεταφράστρια Ίνα Κούτουλα, στην ανάδειξη των έργων μεγάλων προσωπικοτήτων του ελληνικού πολιτισμού, όπως του Γιάννη Ρίτσου, του Οδυσσέα Ελύτη και του Γιώργου Σεφέρη, των ερμηνευτών της μουσικής του Μίκη, όπως της Μαρίας Φαραντούρη, του Πέτρου Πανδή και άλλων, διοργανώνοντας συναυλίες, φέρνοντας σε επαφή και συνδράμοντας σε συνεργασίες Ελλήνων και Γερμανών καλλιτεχνών. Άλλη μια ζωή αφιερωμένη στην (ελληνική) τέχνη, χωρίς αναστολές, χωρίς υστεροβουλία, με έναν αφάνταστα πειστικό, επειδή ειλικρινή, τρόπο επαφής με τους διάφορους συντελεστές και μελλοντικούς συνεργάτες, στους οποίους μεταδίδει όχι μόνον γενικές πληροφορίες και λεπτομέρειες για τα επί μέρους θέματα, αλλά και μια τεράστια μερίδα τους δικού του γνήσιου ενθουσιασμού.

Το περιεχόμενο του άλμπουμ αποτελείται από τα εξής μέρη:1. Τρίπτυχο - τρεις πρόλογοι (των Jack Lang, Martin Walser, Charles Dutoit). 2. Από τη Χίο στο Παρίσι - Τα χρόνια της μαθητείας ενός συνθέτη (1925-1959) - Το αληθινό Εγώ. Συζήτηση σχτικά με τη σύνθεση ως φυγή και πραγμάτωση. 3. Επιστροφή στην Ελλάδα - Είκοσι χρόνια τραγούδι (1960-1979). Εγώ είμαι ο άλλος... Συζήτηση σχετικά με τη μουσική και την αντίσταση. 4. Επιστροφή στον εαυτό του - Από το τραγούδι στην όπερα (1980 ως σήμερα). 5. Μ. Θ.:Αντί επιλόγου. 6. Επίλογος του επιμελητή της έκδοσης. 7. Χρονολογικός πίνακας. 8. Πηγές (των κειμένων, των φωτογραφιών, καθώς και των τριών CD με συνθέσεις του Μ. Θ., που έχουν συμπεριληφθεί στο μέσα μέρος του οπισθόφυλλου, συμπληρώνοντας έτσι γενναιόδωρα το μεγαλειώδες αυτό έργο).

Με το πρώτο άγγιγμα του τόμου ο αναγνώστης-θεατής βρίσκεται αντιμέτωπος με το πλουσιότατο φωτογραφικό υλικό: Ο Θεοδωράκης σε περισυλλογή, γεννώντας ιδέες, το εξώφυλλο. Μόλις ανοίξεις την πρώτη σελίδα μια πλατιά, δισέλιδη φωτογραφία ενός ευδαίμονος, γελαστού Θεοδωράκη (2009). Ο Θεοδωράκης στη συνέχεια στο Λονδίνο - Royal Albert Hall 1973 (πρόβες και συναυλία). Από την εκτέλεση του Canto General, συναυλία στο στάδιο Καραϊσκάκη (1975) στο οπισθόφυλλο. Και στο κυρίως μέρος οι περισσότερες φωτογραφίες από το ιδιωτικό αρχείο του Θεοδωράκη και της κόρης του Μαργαρίτας: Ο Μίκης παιδί, με τους φίλους του και την οικογένεια του από διάφορα στιγμιότυπα· ο Μίκης νέος, τα πρώτα μουσικά σκιρτήματα, οι πρώτες πολιτικές πράξεις, β' παγκόσμιος πόλεμος, αντίσταση, κυνηγητά, φυλακίσεις, κοντσέρτα, συναυλίες, εμφύλιος πόλεμος, τόποι εξορίας, οικογενειακές φωτογραφίες, η Μυρτώ, οι σύντροφοι, και πάλι συναυλίες, πλήθη που αλαλάζουν από ενθουσιασμό και χαρά, ο Μίκης γελαστός, ο Μίκης θλιμμένος, τοπία του μύθου και της πραγματικότητας, ο Μίκης με πολιτικούς, Έλληνες και ξένους, ένα πλήθος στιγμές που αποτύπωσε ο φακός στα χέρια διάφορων συνοδευτών του, φίλων, επαγγελματιών φωτογράφων, αλλά και ιδιωτών και συγγενών του, όλες καταταγμένες ανάλογα με τα περιεχόμενα και τις εποχές της ζωής και της δημιουργίας.

Το ιδιαίτερο ωστόσο του τόμου είναι τα συνοδευτικά κείμενα: καταρχήν αυτοβιογραφικές διηγήσεις από τον ίδιο τον Μίκη, επεισόδια σε ζωντανή αφήγηση, μάλιστα και με χιούμορ, όπως αυτό με τον Ιάνη Ξενάκη, στενό του φίλο του Παρισιού, σχετικά με τη μουσική του: Ξέρεις, του λέει, μια μύγα έχει περισσότερη δύναμη από σένα και περισσότερες δυνατότητες να περάσει στην αθανασία από ό,τι εσύ. Αλλά πώς σου ήρθε τώρα η μύγα, αντερώτησε ο Ξενάκης. Γιατί ακόμη και μια μύγα μπορεί να γεννήσει κάτι ζωντανό, ενώ εσύ μόνον κατασκευές δημιουργείς...

Έπειτα η περίφημη συνέντευξη του ίδιου του Κούτουλα με τον Μίκη, όπου υπάρχουν βέβαια κάποιες επαναλήψεις από την προηγούμενη διήγηση, αλλά εδώ η συζήτηση πηγαίνει πιο βαθιά, η προσπάθεια μιας ουσιαστικής ψυχογράφησης είναι εμφανής και εν πολλοίς επιτυχημένη. Ενδιάμεσα παρεμβάλλονται σχόλια και αποτιμήσεις του έργου του Θεοδωράκη από διεθνείς προσωπικότητες όπως ήδη στη δεκαετία του 1960 του Benjamin Britten και της Ludmilla Tscherina, του Zubin Mehta, του Κώστα Γαβρά και του Louis de Bernières αργότερα, όπως και του Zülfü Livaneli το 2005. Τα κείμενα κλείνουν με ένα είδος επιλόγου, ειδικά γραμμένου μόλις στις 17 Μαρτίου του 2010 από τον Μίκη, όπου συμπεραίνει: Έτσι συντροφιά με τη Μουσική μπορώ να πω ότι στο βάθος έζησα πάντοτε ευτυχισμένος κι αν τα 85 χρόνια είναι πράγματι πολλά και κουραστικά, όμως αν τα ζήσεις όπως εγώ, με τη Μουσική και για τη Μουσική, τότε μου φαίνονται λίγα.

Και όμως τόσο πλούσιο! Μακάρι να βρισκόταν ένας εκδοτικός οίκος να παρουσιάσει και στα ελληνικά τον σημαντικό αυτόν τόμο τόσο ως υπέροχο ντοκουμέντο όσο και ως πολύτιμο απόκτημα για κάθε ελληνική βιβλιοθήκη.

Νίκη Eideneier

IndexOnline