Η ιστορία του Φεστιβάλ Επιδαύρου - Σαν παραμύθι...

Γράφει ο Δημήτρης Χαλιώτης

Αν προσπαθήσεις να ξεφυλλίσεις το άλμπουμ με τα 56 χρόνια ιστορίας του Φεστιβάλ της Επιδαύρου είναι βέβαιο ότι θα χαθείς... Εκατοντάδες παραστάσεις, κορυφαίοι πρωταγωνιστές και αναρίθμητοι μύθοι και αλήθειες να το συνοδεύουν.... Πόσες ιστορίες, πόσα ''ανέκδοτα'' με ήρωες πασίγνωστους ηθοποιούς, πόσες καλλιτεχνικές κόντρες, πόσα βράδια αξημέρωτα στον ''Λεωνίδα'' στο Λυγουργιό παρέα με τα κεφτεδάκια της κυρίας Κάκιας, που μοιάζουν με φυσική συνέχεια της εκάστοτε  παράστασης. Το Φεστιβάλ της Επιδαύρου μοιάζει με μυθιστόρημα που συνεχίζεται...

Το Αρχαίο Θέατρο από μόνο του ένα αρχιτεκτονικό θαύμα, που έσπασε το φράγμα του χρόνου. Οι παραστάσεις στην Επίδαυρο δεν έχουν καμία σχέση με τις παραστάσεις που περιοδεύουν στη συνέχεια σε όλη την Ελλάδα. Λες και ο ίδιος ο χώρος μετατρέπει τη θεατρική σύμβαση σε μυσταγωγία. Αρκεί να τον σεβαστείς. Το Αρχαίο Θέατρο της Επιδαύρου μοιάζει με ζωντανός οργανισμός, που μπορεί να σε αναδείξει ή να σε κατασπαράξει.

Στα 56 χρόνια ιστορίας του (57 ανεπίσημα) έχει ντεμπουτάρει σε αυτό η αφρόκρεμα του ελληνικού θεάτρου. Πάρα πολύ λίγοι από τους κορυφαίους της ελληνικής σκηνής δεν πάτησαν το πόδι τους στην ορχήστρα του αργολικού θεάτρου. Χαρακτηριστικά (και αντιθετικά) παραδείγματα η Έλλη Λαμπέτη και η Ρένα Βλαχοπούλου.

Απόψε ένα ακόμα Φεστιβάλ Επιδαύρου ξεκινάει και ένα ακόμα ντεμπούτο σημειώνεται στην μακρόχρονη ιστορία του. Ο Πέτρος Φιλιππίδης σκηνοθετεί για πρώτη φορά στην Επίδαυρο παρουσιάζοντας την ''Ειρήνη'' του Αριστοφάνη.

Έχουν περάσει κιόλας 54 χρόνια από τότε που το Θέατρο του Πολυκλείτου υποδέχτηκε για πρώτη φορά (στη νεότερη ιστορία του φυσικά) τον ''παππού'' της κωμωδίας. Ήταν το 1957 όταν ο αριστοφανικός λόγος ακούγεται ξανά - χιλιάδες χρόνια μετά - στο κοίλον του αρχαίου αργολικού θεάτρου. Η Μαίρη Αρώνη υποδύεται τη Λυσιστράτη σε σκηνοθεσία Αλέξη Σολωμού και μουσική Μάνου Χατζιδάκι.

Η Λυσιστράτη είναι μία από τις πέντε παραγωγές του Εθνικού Θεάτρου που παρουσιάστηκαν στο Αρχαίο Θέατρο της Επιδαύρου το καλοκαίρι του 1957. Τότε στην Επίδαυρο επιτρεπόταν να ανεβάζει παραστάσεις μόνο το Εθνικό Θέατρο. Το Φεστιβάλ διένυε την παιδική του νιότη με μόλις δύο επίσημα Φεστιβάλ να έχουν προηγηθεί και ένα ανεπίσημο το καλοκαίρι του 1954.

Σημειώστε την ημερομηνία... 11 Ιουλίου 1954. Η γενική δοκιμή του Φεστιβάλ Επιδαύρου είναι γεγονός. Ο ''Ιππόλυτος'' του Ευριπίδη παρουσιάζεται από το Εθνικό Θέατρο και τον Δημήτρη Ροντήρη με τον Αλέκο Αλεξανδράκη στον ομώνυμο ρόλο.

Η πρώτη όμως σύγχρονη παράσταση στο Αρχαίο Θέατρο της Επιδαύρου δεν είναι ο ''Ιππόλυτος''. Χρειάζεται να γυρίσουμε τον χρόνο ακόμα πιο πίσω και να φτάσουμε στο καλοκαίρι του 1938, τότε που η κορυφαία Ελληνίδα ηθοποιός της εποχής, η Ελένη Παπαδάκη υποδύεται την Κλυταιμνήστρα στην ''Ηλέκτρα'' του Σοφοκλή με τη νεαρή Κατίνα Παξινού στον ομώνυμο ρόλο.

''Ανέζησε η Σοφόκλειος Τραγωδία, ανέζησε η Ηλέκτρα εμπρός εις το πολυάριθμον κοινόν που εξεκίνησε όχι μόνον από τας Αθήνας δια να παρακολουθήση την υψηλήν αυτήν μυσταγωγίαν αλλά και από πολλάς γειτονικάς της Επιδαύρου γωνίας της Πελοπονήσσου .'' σημειώνει ο ελληνικός τύπος για το καλλιτεχνικό γεγονός του πρώτου μισού του 20ου αιώνα!

Εάν δεν είχε μεσολαβήσει ο Β' Παγκόσμιος Πόλεμος και ο Εμφύλιος τώρα το Φεστιβάλ της Επιδαύρου θα μετρούσε 73 χρόνια.

Θα χρειαστεί όμως να περιμένει 16 χρόνια το θεατρόφιλο κοινό για να ξαναδεί παράσταση στην Επίδαυρο. Κι αν το ανεπίσημο ντεμπούτο του Φεστιβάλ της Επιδαύρου έγινε το 1954 υπό τις σκηνοθετικές οδηγίες του Δημήτρη Ροντήρη, που είχε επιμεληθεί και την παράσταση της Ηλέκτρας το 1938, το επίσημο που γίνεται έναν χρόνο αργότερα φέρει την υπογραφή του Αλέξη Μινωτή και σηματοδοτεί την επιστροφή της Κατίνας Παξινού στο αρχαίο αργολικό θέατρο με την ''Εκάβη'' του Ευριπίδη.

Για 20 ολόκληρα χρόνια την Επίδαυρο μονοπωλεί το Εθνικό. Κατά τη διάρκεια της Χούντας το Φεστιβάλ χάνει την αίγλη του. Μοιάζει πλήρως αποκομμένο από την εποχή, αναπαράγοντας μονότονα το ίδιο ύφος παρουσίασης αρχαίας τραγωδίας που έχουν επιβάλλει οι πρώτοι διδάσκοντες (Ροντήρης, Μινωτής, Σολωμός). Η Μαρία Κάλλας, που έχει δώσει το ''παρών'' στην Επίδαυρο με τη Νόρμα του Μπελλίνι (1960) και τη ''Μήδεια'' του Κερουμπίνι (1961) μοιάζει ένα μακρινό παρελθόν...

Η εποχή της μεταπολίτευσης ξεκινάει με την είσοδο στο Φεστιβάλ της Επιδαύρου του Κρατικού Θεάτρου Βορείου Ελλάδας που επιστρατεύει τον Μίνωα Βολανάκη για την πρώτη του παράσταση (Ηλέκτρα), αλλά και του Θεάτρου Τέχνης, που από την ίδρυσή του τη δεκαετία του '40 έχει ταυτιστεί με ό,τι πιο νεωτερικό και ριζοσπαστικό υπάρχει μέχρι τότε στο ελληνικό θέατρο. O Κάρολος Κουν επιλέγει για την παρθενική του εμφάνιση στην Επίδαυρο μία αναβίωση των θρυλικών ''Ορνίθων'' που είχε παρουσιάσει ξεσηκώνοντας πλήθος αντιδράσεων το καλοκαίρι του 1959 στο Ηρώδειο.

Το σταδιακό άνοιγμα του Αρχαίου Θεάτρου της Επιδαύρου στο ελεύθερο θέατρο (λίγο αργότερα θα ντεμπουτάρει και το Αμφιθέατρο του Σπύρου Ευαγγελάτου) θα αναζωογονήσει τον θεσμό με τις όποιες... παράπλευρες απώλειες. Από την Επίδαυρο παρελαύνουν όλες οι σταρς του ελληνικού θεάτρου με την Αλίκη Βουγιουκλάκη να πρωτοπατάει την ορχήστρα της Επιδαύρου το καλοκαίρι του 1986 υποδυόμενη τη Λυσιστράτη και λίγα χρόνια αργότερα να δέχεται τα βέλη των κριτικών για την ερμηνεία της ως Αντιγόνη.

Το καλοκαίρι του 1991 σημειώνεται ακόμα μία πρωτιά στην ιστορία του Φεστιβάλ. Ο Κώστας Τσιάνος παρουσιάζει με τη Λυδία Κονιόρδου την ''Ιφιγένεια εν Ταύροις'', που αποτελεί την πρώτη παραγωγή δημοτικού περιφερειακού θεάτρου (συγκεκριμένα το Θεσσαλικό Θέατρο) που παρουσιάζεται ποτέ στην Επίδαυρο. Θα ακολουθήσουν και άλλες πολλές, όπως επίσης τη δεκαετία του '90 διάφορες μετακλήσεις ξένων σημαντικών σκηνοθετών, που καταθέτουν μία ριζοσπαστική - και κατά κάποιους προκλητική - ανάγνωση των τραγωδιών θα διχάσουν. Όταν ο Γερμανός Ματίας Λάνγκχοφ θα βάλει τον Μηνά Χατζησάββα να κάνει την... ανάγκη του στην ορχήστρα της Επιδαύρου στις ''Βάκχες'' του, το κοινό θα χειροκροτήσει, αλλά και θα αποδοκιμάσει έντονα.

Από το 2006 και μετά το Φεστιβάλ Επιδαύρου επιχειρεί να ανοίξει μία νέα εποχή στην ιστορία του. Ξενές παραγωγές - κάποιες από αυτές όχι αρχαίου δράματος - από κορυφαία θεατρικά σχήματα του κόσμου κάνουν την εμφάνισή τους. Διάσημοι αστέρες της παγκόσμιας βιομηχανίας θεάματος, όπως ο Ethan Hawk πρόπερσι και ο Kevin Spacey με τον ''Ριχάρδο Γ''' φέτος μονοπωλούν το ενδιαφέρον. Θεατρικοί οργανισμοί που παραδοσιακά είχαν ένα άτυπο ''ελευθέρας'' στην Επίδαυρο μένουν εκτός Φεστιβάλ, ενώ ελέω οικονομικής κρίσης το φετινό πρόγραμμα είναι κουτσουρεμένο με το άλλοτε extra large Φεστιβάλ της Επιδαύρου να ρίχνει αυλαία μόλις την πρώτη εβδομάδα του Αυγούστου.

Κάποιοι κάνουν ακόμα και λόγο για... αβέβαιο μέλλον του Φεστιβάλ της Επιδαύρου. Το σίγουρο είναι ότι η Επίδαυρος ήταν, είναι και θα είναι εκεί. Και η δίψα για τέχνη και έκφραση μέσω του θεάτρου δεν κοπάζει ποτέ...

Nooz.gr