«Ρεκόρ» μακροβιότητας στην Ικαρία

Επιμέλεια: Μάρθα Καϊτανίδη,

mkaitanidi@dolnet.gr

Στα άδυτα της μακροβιότητας έχουν…βουτήξει Έλληνες επιστήμονες, οι οποίοι προσπαθούν να σπάσουν τον μυστικό κώδικα που χαρίζει στους ανθρώπους έξτρα χρόνια ζωής. Στην χώρα μας το ρεκόρ το έχουν κατακτήσει οι Ικαριώτες, καθώς ενώ μόνο το 0,1% του πληθυσμού στην Ευρώπη ζει πάνω από 90 χρόνια, στην Ικαρία το αντίστοιχο ποσοστό είναι δεκαπλάσιο!

Τι έχουν ανακαλύψει οι ειδικοί από τις έως τώρα έρευνες τους; Ψάρια, φρούτα, λαχανικά, όσπρια και τσάι, "θωρακίζουν" την καρδιά και τα αγγεία των Ικαριωτών, αλλά καταπολεμούν και την κατάθλιψη των ηλικιωμένων.

«Φάρμακο» όμως, φαίνεται να είναι και η καθημερινή χρήση ελαιολάδου, που ευεργετεί μεταξύ άλλων και τη σεξουαλική δραστηριότητα, ενώ αν προστεθεί και η μέτρια κατανάλωση καφέ με την μεσημεριανή ανάπαυση, έχουμε τα συστατικά που ίσως συνθέτουν το μυστικό της μακροβιότητας των κατοίκων αυτού του νησιού!

Για τα "μαθήματα" μακροβιότητας που δίνουν οι κάτοικοι της Ικαρίας μίλησαν σήμερα σε συνέντευξη τύπου ο κ. Χριστόδουλος Στεφανάδης, Καθηγητής Καρδιολογίας Πανεπιστημίου Αθηνών, Διευθυντής Α' Πανεπιστημιακής Καρδιολογικής Κλινικής, ΓΝ Αθηνών Ιπποκράτειο ο κ.Χρήστος Πίτσαβος, Καθηγητής Καρδιολογίας Πανεπιστημίου Αθηνών,ο κ. Εμμανουήλ Βαβουρανάκης, Επίκουρος Καθηγητής Καρδιολογίας Πανεπιστημίου Αθηνών και η κα Χριστίνα Χρυσοχόου, Επιμελήτρια στην Α’ Πανεπιστημιακή Καρδιολογική Κλινική, ΓΝ Αθηνών Ιπποκράτειο.

Σημειώνεται ότι το θέμα θα αναλυθεί εκτενώς σε συμπόσιο που θα πραγματοποιηθεί από το Ελληνικό Κολλέγιο Καρδιολογίας, στην Ικαρία 14-17 Ιουλίου 2011, με θέμα την Επεμβατική καρδιολογία.

«Μπλε ζώνη»

Τα στατιστικά δεδομένα δεν λένε ψέματα: η Ικαρία, μαζί με τη Σαρδηνία και την Οκινάουα της Ιαπωνίας, είναι οι περιοχές του κόσμου με τα υψηλότερα ποσοστά υπερήλικων. Έτσι, οι περιοχές αυτές ανήκουν πλέον στο κλαμπ των «μπλε ζωνών» μακροβιότητας και (δυστυχώς για τους υπολοίπους) τα μέλη του είναι μόλις πέντε. Στην λίστα, των «ευλογημένων» έχει προστεθεί και η Λόμα Λίντα στην Καλιφόρνια και η Χερσόνησος Νικόγια στην Κόστα Ρίκα.

Οι μέχρι τώρα παρατηρήσεις συγκλίνουν στον τρόπο ζωής των κατοίκων της Ικαρίας που δρα προστατευτικά στην εμφάνιση καρδιαγγειακών και νεοπλασματικών νοσημάτων. Φαίνεται ότι η μακροχρόνια κατανάλωση Μεσογειακού τύπου διατροφής σε συνδυασμό με την ορεσίβια ζωή και την χαλιναγώγηση του στρες να έχουν σημαντικό ρόλο, χωρίς όμως οι ακριβείς μηχανισμοί να έχουν διευκρινιστεί.

Στα πλαίσια των παραπάνω επιδημιολογικών παρατηρήσεων, η Α’ Πανεπιστημιακή Καρδιολογική Κλινική ξεκίνησε μια μελέτη καταγραφής των κλινικών και παρακλινικών χαρακτηριστικών καθώς και των συνηθειών τρόπου ζωής των κατοίκων της Νήσου Ικαρίας μέσης και προχωρημένης ηλικίας.

Στόχος της μελέτης πέρα της πλήρους ιατρικής εξέτασης είναι και η εκτίμηση του συνολικού καρδιαγγειακού κινδύνου των μεσηλίκων και ηλικιωμένων κατοίκων σε προοπτική παρακολούθηση 10-ετίας. Για το λόγο αυτό ομάδα εκπαιδευμένων ιατρών καρδιολόγων και παθολόγων επισκέφτηκαν την Ικαρία από τις αρχές του Ιουνίου και πρόσφεραν πλήρη παθολογική και καρδιολογική εξέταση συμπεριλαμβανομένου υπερηχοκαρδιογραφήματος, ηλεκτροκαρδιογραφήματος και βιοχημικού ελέγχου για την καλύτερη αποτίμηση της κατάστασης υγείας των μόνιμων κατοίκων της Νήσου.

«Φάρμακο η διατροφή»

Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει το πιάτο των Ικαριωτών - όχι μόνον γευστικά αλλά και επιστημονικά. Αυτό που διακρίνει, σύμφωνα με τους ειδικούς,  τους ηλικιωμένους κατοίκους της Ικαρίας είναι ο τύπος της δίαιτας που περιλαμβάνει συχνότερα ψάρι, φρούτα, λαχανικά, όσπρια και τσάι απ ότι στους νεότερους.

Ιδιαίτερα τα υπερήλικα άτομα της μελέτης (>80 ετών),  καταναλώνουν σε ποσοστό 14% των ημερήσιων προσλαμβανόμενων θερμίδων πρωτεΐνη, 54% λίπος (κυρίως μονοακόρεστο και πολυακόρεστο) και υδατάνθρακες σε ποσοστό 32%. Επιπλέον, πέντε στους δέκα υπερήλικες ανέφεραν τήρηση θρησκευτικής νηστείας.

Επίσης τα ηλικιωμένα άτομα συνηθίζουν τη μεσημεριανή ανάπαυση (ποσοστό 75%) συχνότερα από τους νεότερους, ενώ εμφανίζουν και χαμηλότερα ποσοστά κατάθλιψης. Από τα ηλικιωμένα άτομα όσοι κατανάλωναν συχνότερα Μεσογειακού τύπου δίαιτα είχαν σε μικρότερη συχνότητα παράγοντες καρδιαγγειακού κινδύνου, ενώ η συχνή εβδομαδιαία κατανάλωση ψαριού σχετιζόταν με καλύτερη διατασιμότητα της αορτής, δηλαδή καλύτερη αγγειακή ηλικία, ενώ ανάλογα και η καθημερινή χρήση ελαιολάδου φαίνεται να έχει ακόμα και στους ηλικιωμένους ευεργετική επίδραση στη σεξουαλική τους ζωή με καλύτερα ποσοστά ικανοποίησης από την ερωτική τους δραστηριότητα.

Όσο αφορά την κατανάλωση καφέ , η μέτρια κατανάλωση 1-2 φλιτζάνια καφέ την ημέρα (σε ισοδύναμα καφεΐνης ελληνικού καφέ) σχετίζεται επίσης με καλύτερη αγγειακή διατασιμότητα, ενώ η μεγαλύτερη κατανάλωσης καφεΐνης δεν φαίνεται να βελτιώνει περαιτέρω την αγγειακή ηλικία.

Νίκησαν την κατάθλιψη

Η κατάθλιψη δεν φαίνεται να «ρίχνει» τους Ικαριώτες, καθώς τα ποσοστά εκδήλωσης της νόσους ήταν από τα χαμηλότερα σε σύγκριση με άλλους πληθυσμούς ηλικιωμένων.

Ειδικότερα, συμπτωματολογία σοβαρής κατάθλιψης καταγράφτηκε σε ποσοστό 4% των ηλικιωμένων ανδρών και 9% των ηλικιωμένων γυναικών (μέσης ηλικίας 75 ετών).

Όπως αναμενόταν τα ηλικιωμένα άτομα με υψηλά επίπεδα κατάθλιψης είχαν μεγαλύτερο ποσοστό μεταβολικού συνδρόμου (66% έναντι 53%), λιγότερα χρόνια εκπαίδευσης στο σχολείο (7 έτη έναντι 8,5), υψηλότερα ποσοστά αρτηριακής υπέρτασης (66% υπερτασικοί έναντι 58%), σακχαρώδους διαβήτη (27% έναντι 20%) και καρδιαγγειακής νόσου (23% έναντι 16%) και χειρότερα επίπεδα φυσικής άσκησης, σε σύγκριση με τα άτομα που εμφάνιζαν τα χαμηλότερα ποσοστά κατάθλιψης.

Αυτό το εύρημα υποστηρίζεται και από άλλες διεθνείς μελέτες που αποδεικνύουν ότι η δυσμενής επίδραση της κατάθλιψης στην καρδιαγγειακή υγεία επέρχεται μέσω επίδρασης σε καρδιαγγειακούς παράγοντες κινδύνου, όπως αρτηριακή πίεση, σάκχαρο, χοληστερίνη. Φαίνεται όμως ότι όταν μελετήθηκε η επίδραση της μεσογειακής διατροφής στα άτομα με υψηλά επίπεδα κατάθλιψης που είχαν και την μεγαλύτερη άθροιση παραγόντων καρδιαγγειακού κινδύνου, η μεσογειακή δίαιτα επέφερε βελτίωση των μεταβολικών τους χαρακτηριστικών, αναδεικνύοντας καρδιοπροστατευτικό ρόλο.

Εκτός από την συντροφικότητα και την κοινωνικότητα, φαίνεται ότι το «αντίδοτο» της κατάθλιψης βρίσκεται στο πιάτο των Ικαριωτών. Η μεσογειακή διατροφή και ειδικότερα τα ψάρια, που «κολυμπάνε» στα ωμέγα 3 πολυακόρεστα λιπαρά οξέα, βελτιώνουν την καταθλιπτική συνδρομή.

Άσκηση

Οι Ικαριώτες, παρά την ηλικία τους, δεν το βάζουν κάτω. Η καθημερινή τους ενασχόληση με αγροτικές δουλειές αλλά και οι βόλτες φαίνεται να μειώνουν τον κίνδυνο εμφάνιση καρδιαγγειακής νόσου κατά 54%.

Ειδικότερα, το 85% των συμμετεχόντων ανέφεραν μέτρια ενασχόληση σε φυσική δραστηριότητα. Οι επιστήμονες καταλήγουν ότι η άσκηση βελτιώνει το σωματικό βάρος και μειώνει την εμφάνιση καρδιαγγειακών επεισοδίων, ενώ μειώνει ακόμα και το μέγεθος της υπερτροφίας της αριστερής κοιλίας ανεξάρτητα του σωματικού βάρους, δηλαδή ακόμα και σε υπέρβαρα/ παχύσαρκα άτομα.

Αυτό είναι σημαντικό, σημειώνουν, καθώς η υπερτροφία της αριστερής κοιλίας έχει αναγνωριστεί ως ένας δείκτης αυξημένης καρδιαγγειακής θνητότητας Παραμένοντας στο ρόλο της άσκησης, τα άτομα που εμφάνιζαν υψηλότερη ενασχόληση με άσκηση είχαν μεγαλύτερη αντιαρρυθμική προστασία όπως αυτή καταγράφεται από τη μείωση της διάρκειας κοιλιακής συστολής και αναπόλωσης στο ηλεκτροκαρδιογράφημα ηρεμίας. Αυτό ήταν πιο έκδηλο στις γυναίκες, γεγονός που αντανακλά μια διαφορετική δράση των καρδιοπροστατευτικών ιδιοτήτων της άσκησης μεταξύ των φύλων.

Η ενασχόληση με φυσική καθημερινή δραστηριότητα μεταξύ των υπερηλίκων (άνω των 80 ετών) φαίνεται να σχετίζεται με 54% μικρότερη πιθανότητα εμφάνισης καρδιαγγειακής νόσου . Επίσης η ενασχόληση με φυσική άσκηση σχετίζεται με μικρότερη περιφέρεια μέσης (δείκτης κεντρικής παχυσαρκίας), μικρότερο επιπολασμό σακχαρώδους διαβήτη και υψηλότερη HDL χοληστερόλη.

ΤΑ ΝΕΑ

Αποστολή: Δημήτρης Κεφαλίδης - Γερμανία