"Σταυρός του Νότου" - Νίκος Καββαδίας - Γ. Νταλάρας (video)

Φθινόπωρο του 1979. Μεταπολιτευτικά χρώματα απλωμένα παντού. Ο Θάνος Μικρούτσικος έχει ήδη έξι δίσκους στο ενεργητικό του, ξεκινώντας από το 1975 (Πολιτικά τραγούδια, Καντάτα για τη Μακρόνησο, Φουέντε Οβεχούνα, Τροπάρια για Φονιάδες, Μουσική Πράξη στον Μπρεχτ και Τραγούδια της Λευτεριάς). Η πολιτική θέση μέσα από την ποίηση, το στίγμα του. Η ιστορία της έκδοσης του Σταυρού του Νότου, γνωστή και χιλιοειπωμένη. Ωστόσο, πρέπει να σημειωθεί ότι, παρότι ο Νίκος Καββαδίας δεν ήταν τότε από τους ποιητές με μεγάλη δημοτικότητα, όπως ο Ρίτσος, ο Σεφέρης, ο Ελύτης, ο Γκάτσος κ.λπ., ήδη υπάρχουν μελοποιήσεις ποιημάτων του, με πιο γνωστές αυτές της Μαρίζας Κωχ. Στη δεκαετία του '70 δεν ήταν πρωτοτυπία οι συνθέτες να μελοποιούν ποιητές σε ολοκληρωμένες δουλειές. Με αυτά ως γενικό πλαίσιο θα σταθούμε στον λόγο ενός από τους εμπορικότερους δίσκους της ελληνικής δισκογραφίας. Ο συνθέτης είχε στη διάθεσή του και τις τρεις ποιητικές συλλογές τού Καββαδία. Συλλογές με λόγο δυνατό και ιδιαίτερο, αλλά γεμάτο ναυτική ορολογία, γεγονός που δυσκόλευε την οικονομία του τραγουδιού. Ο έμμετρος και ομοιοκατάληκτος στίχος του ποιητή σαφώς και βοηθούσε τη μελοποίηση, αλλά έως τότε η ποίηση κινούνταν σε δύο βασικές ράγες: στον πολιτικό λόγο και στον έρωτα. Η ποίηση του Καββαδία, που επιλέγεται από τον συνθέτη, τέμνεται με τις ράγες αυτές, αλλά έχει τη δική της πορεία, η οποία χαράσσεται με διαβήτη και χάρτη... Οι στίχοι του Καββαδία υποθάλπουν μία λυρική λαϊκότητα. Δεν είναι για την ελίτ ούτε όμως δημιουργούν αποστροφή στους ανθρώπους των σμόκιν. Γεωγραφικά μαθήματα με παραδείγματα ζωής σε ένα ατέλειωτο ταξίδι με ποιητές και ακαλλιέργητους καταραμένους «καθηγητές» της βιωματικής αμεσότητας. Ο χρόνος ήρθε να δικαιώσει τον συνθέτη και να ακυρώσει τις πρώτες αρνητικές κριτικές καθώς και να διαψεύσει όσους δεν συμφωνούσαν με την έκδοσή του. Ο Σταυρός του Νότου ξέφυγε από την πολιτική φόρτιση της εποχής αλλά και από τα μέχρι τότε δείγματα γραφής τού συνθέτη και μίλησε κοινωνικά χρησιμοποιώντας τον κόσμο και τον υπόκοσμο της θάλασσας. Μίλησε για το ταξίδι και τη φυγή από το πρίσμα της λύτρωσης. Ο λόγος του Καββαδία εκμαίευσε με μοναδικό τρόπο συναισθήματα από τους ακροατές του πια, εκφράζοντας όνειρα και αισθήματα απλών ανθρώπων. Τέλος, να σημειωθεί ότι ο δίσκος αυτός ήταν η αφορμή για να πλησιάσει ο κόσμος την ποίηση του Νίκου Καββαδία, η οποία μέχρι τότε υπήρχε και περιφερόταν κυρίως στους λογοτεχνικούς κύκλους. Από τα 11 μελοποιημένα ποιήματα τα 7 ήταν από το Πούσι, τα 2 από το Μαραμπού και τα άλλα 2 από το Τραβέρσο.

Σταυρός του Νότου

Έβραζε το κύμα του γαρμπή
είμαστε σκυφτοί κι οι δυο στο χάρτη
γύρισες και μου 'πες πως το Μάρτη
σ' άλλους παραλλήλους θα 'χεις μπει

Κούλικο στο στήθος σου τατού
που όσο κι αν το καις δε λέει να σβήσει
είπαν πως την είχες αγαπήσει
σε μια κρίση μαύρου πυρετού

Βάρδια πλάι σε κάβο φαλακρό
κι ο Σταυρός του Νότου με τα στράλια
Κομπολόι κρατάς από κοράλλια
κι άκοπο μασάς καφέ πικρό

Το ʼλφα του Κενταύρου μια νυχτιά
με το παλλινώριο πήρα κάτου
μου 'πες με φωνή ετοιμοθανάτου
να φοβάσαι τ' άστρα του Νοτιά

ʼλλοτε απ' τον ίδιον ουρανό
έπαιρνες τρεις μήνες στην αράδα
με του καπετάνιου τη μιγάδα
μάθημα πορείας νυχτερινό

Σ' ένα μαγαζί του Nossi Be
πήρες το μαχαίρι δυο σελίνια
μέρα μεσημέρι απά στη λίνια
ξάστραψες σαν φάρου αναλαμπή

Κάτω στις ακτές της Αφρικής
πάνε χρόνια τώρα που κοιμάσαι
τα φανάρια πια δεν τα θυμάσαι
και το ωραίο γλυκό της Κυριακής

"Σταυρός του νότου"
Μουσική: Θάνος Μικρούτσικος
Ποίηση: Νίκος Καββαδίας
Από το Χριστουγεννιάτικο πρόγραμμα του MEGA "Χριστούγεννα των οριζόντων", 1991.
Ταξίμι: Γιώργος Νταλάρας