Αρμενίζοντας με τον Παπαδιαμάντη

Του Κώστα Μαρίνου
marinos@makthes.gr

Τυχεροί όσοι θα ταξιδέψουν σήμερα το απόγευμα με το φέρι που εκτελεί τη διαδρομή Καβάλα - Πρίνος. Αφού τακτοποιήσουν τα αυτοκίνητα και τις αποσκευές τους, και ενώ το καράβι αφήνει πίσω του το λιμάνι της Καβάλας, θα ακουστούν από τα μεγάφωνα κάποια λόγια, που μπορεί να γίνουν και βάλσαμο αναγκαίο στις μέρες της προσωπικής και κοινωνικής αναταραχής που ζούμε όλοι.
“Ο πλόος ωραίος” είναι το όνομα που έδωσε ο Θοδωρής Γκόνης σ’ αυτό το ταξίδι, το οποίο ενέταξε στις φετινές εκδηλώσεις του Φεστιβάλ Φιλίππων - Θάσου. Καλλιτεχνικός διευθυντής του φεστιβάλ, συμπληρώνοντας φέτος τρία χρόνια θητείας και τιμώντας παράλληλα το έτος Παπαδιαμάντη, έβαλε ως κεντρικό άξονα του φεστιβάλ αυτό το καλοκαίρι το έργο του Σκιαθίτη, την “ταπεινή και σεμνή ματιά” στα πρόσωπα και τα πράγματα, όπως λέει.
Και βρήκε πολλούς που αποδέχθηκαν την πρότασή του. Έτσι, στο σημερινό ταξίδι από την Καβάλα έως τον Πρίνο θα ανέβουν μαζί με τους άλλους επιβάτες στο φεριμπότ οι κυρίες Νένα Μεντή, Έλλη Κοκκίδου και Σοφία Φιλιππίδου και οι άνδρες ομότεχνοί τους Μάκης Παπαδημητρίου και Νίκος Κουρής.
“Είναι όλοι εξαιρετικοί ηθοποιοί και δέχθηκαν με μεγάλη χαρά να μας βοηθήσουν” λέει ο Θοδωρής Γκόνης και προσθέτει: “Είναι φίλοι και συνεργάτες. Είναι το σινάφι μας και πρέπει να υποστηριχθούμε αυτές τις δύσκολες εποχές”. Όμως λέει και κάτι ακόμη, και ίσως πιο κολακευτικό, για τους συνοδοιπόρους του: “Είναι ηθοποιοί του θεάτρου, και φαίνεται σιγά σιγά πόσο σοβαροί και γενναιόδωροι είναι αυτοί που έχουν μεστώσει πάνω στη σκηνή”.
Καθώς το καράβι θα αφήνει πίσω του το λιμάνι της Καβάλας, και ενώ ο ήλιος θα πέφτει και το φως θα αργοσβήνει, οι τρεις κυρίες θα πάρουν τη θέση τους στα μικρόφωνα, θα ανοίξουν τα βιβλία τους και θα διαβάσουν μεταξύ άλλων: “Η Λιαλιώ έμεινε με το μεσοφούστανον, κοντόν έως τας κνήμας, λευκόν όσον και το κολόβιον, και με τας λευκάς περικνημίδας, υφ’ ας εμάντευε τις τας τορνευτάς και κομψάς κνήμας, λευκοτέρας ακόμη. Έμεινε με τα κρίνα του λαιμού της ατελώς καλυπτόμενα από την πορφυράν μεταξωτήν τραχηλιάν της, κι εκάθησε συνεσταλμένη παρά την πρύμνην, βραχυσωμοτέρα ή όσον ήτο με το μέτριον και χαρίεν ανάστημα...”. Το απόσπασμα είναι από το άλλο ταξίδι, που κάνει η “Νοσταλγός” του Παπαδιαμάντη, αυτή η νέα κοπέλα που αναζητά τον έρωτα μακριά από το σπίτι της.
“Η ‘Νοσταλγός’ είναι μια διαδρομή. Θα γίνει η ανάγνωσή της από τις ηθοποιούς, που θα τη διαβάσουν η καθεμιά με τον δικό της τρόπο, με τη δική της προσωπικότητα” αναφέρει ο Θοδωρής Γκόνης, ο οποίος περιόρισε τον ρόλο του σκηνοθέτη απλώς στην επιλογή των κειμένων και στη φροντίδα να ακουστούν από τους επιβάτες. Έτσι, θα υπάρχει μια μικροφωνική εγκατάσταση ώστε να εξουδετερωθεί κατά το δυνατόν ο ήχος των μηχανών, ενώ οι γλάροι και το αεράκι που θα φυσά θα αποτελούν την ιδανική ηχητική επένδυση στον λόγο του Παπαδιαμάντη.
Έναν λόγο τόσο σύγχρονο που εκπλήσσει, έστω κι αν μερικές λέξεις του έρχονται από πολύ μακριά. Λόγος που κουβαλά όλη την παράδοση της ελληνικής γλώσσας, και που φανερώνει την αγάπη του τόσο μεγάλου συγγραφέα για τον άνθρωπο και το πόσο τον συμπονά στα πάθη του.

Ξεπερνούν το φράγμα της γλώσσας
Αποκαλυπτικός λόγος και για τον Παπαδιαμάντη ως άτομο, έναν ίσως άγνωστο Παπαδιαμάντη, αυτόν που γράφει και πάλι στη “Νοσταλγό”: “Η χάρις του λιγυρού αναστήματός της δεν εξηλείφετο από την άνευ μέσης περιβολήν την οποίαν εφόρει. Και τα κατσαρά, τα οποία εκόσμουν το ηδυπαθές μέτωπόν της, ήσαν φυσικά και όχι επίπλαστα. Η λάμψις των βαθέων και μαύρων οφθαλμών της έκαιεν αμαυρά, υπό τα καμαρωτάς οφρύς, και τα πορφυρά χείλη της ερρόδιζον επί της ωχράς και διαυγούς χροιάς των παρειών της, αίτινες εβάπτοντο μ’ ελαφρόν ερύθημα εις τον παραμικρόν κόπον ή εις την ελαχίστην συγκίνησιν. Αλλά το λεπτόν και ήρεμον πυρ των οφθαλμών της έκαιε την καρδίαν του νέου”. Λέξεις που η καθεμιά τους αποτελεί και ένα χάδι από τον Παπαδιαμάντη στο ιδανικό πρόσωπο της ηρωίδας του.
Καθώς το ταξίδι προς τον Πρίνο θα συνεχίζεται, μετά την ανάγνωση της “Νοσταλγού” ο Μάκης Παπαδημητρίου θα διαβάσει το διήγημα “Τ’μπουφ’ του π’λι”, για να δώσει τη θέση του στον Νίκο Κουρή, που έχει βρει μόνος του το απόσπασμα από τον “Έρωτα στα χιόνια” που θα διαβάσει.
“Αν κρίνουμε από αυτά που βλέπουμε στην Καβάλα και στις προηγούμενες σχετικές με τον Παπαδιαμάντη εκδηλώσεις, ο Παπαδιαμάντης είναι αναγκαίος και σύγχρονος περισσότερο παρά ποτέ” αναφέρει ο Θοδωρής Γκόνης για την αποδοχή του Σκιαθίτη και από τους πολύ νέους θεατές, που ξεπερνούν το φράγμα της γλώσσας με ευκολία για να επικοινωνήσουν με την ουσία του παπαδιαμαντικού έργου. Άλλωστε, όπως λέει, “οι σπουδαίοι συγγραφείς είναι πάντα μοντέρνοι. Ο χρόνος για αυτούς δεν παίζει αρνητικό ρόλο, απεναντίας τους μεστώνει”.
Όταν το καράβι μπει στο λιμάνι του Πρίνου, κάποιοι θα κατευθυνθούν στα σπίτια τους. Όσους επιβάτες επιθυμούν να επιστρέψουν στην Καβάλα ένα πούλμαν θα τους μεταφέρει στον Λιμένα για να πάρουν το καράβι της επιστροφής, έχοντας ζήσει έστω για λίγο συντροφιά με τον λόγο του Παπαδιαμάντη. Μακάρι αυτό το ταξίδι να γίνει αφορμή για να επιστρέφουν πάλι και πάλι στο έργο του.

ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ