Φιντέλ Κάστρο: 85 χρόνια επαναστατικού βίου - Του Νικολάου Μόττα*

«Ο πιό ειλικρινής, θαραλλέος πολιτικός που συνάντησα ποτέ», Τζέσε Τζάκσον, 1984.

13 Αυγούστου 1926. Σε ένα αγρόκτημα του χωριού Μπιράν, στην επαρχία Οριέντε της Κούβας, βλέπει το πρώτο φως ο Φιντέλ Ρουίζ Κάστρο, νόθος γιός του Ανχέλ και της Λίνα. Το αγόρι που τριανταπέντε χρόνια αργότερα έμελλε να αναδειχθεί στον δημοφιλέστερο ηγέτη της Λατινικής Αμερικής. Η πολυδιάστατη και περιπετειώδης ζωή του Φιντέλ είναι αδύνατο να παρατεθεί στο πλαίσιο ενός άρθρου. Μπορεί όμως να ειπωθεί με σιγουριά το εξής: Ογδονταπέντε χρόνια μετά τη γέννηση του, η ζωή και η δράση του κουβανού ηγέτη αντανακλά τις αγωνιώδεις προσπάθειες ενός ολόκληρου λαού γιά ελευθερία, εθνική ανεξαρτησία και αξιοπρέπεια.

Έαν δεν υπήρχε ο Φιντέλ Κάστρο, η Κούβα και η Λατινική Αμερική έπρεπε να τον εφεύρουν. Είναι ίσως από τις ελάχιστες στιγμές στην ιστορία όπου η φράση "ουδείς αναντικατάστατος" δεν ισχύει. Και αυτό διότι πράγματι ο Κάστρο υπήρξε η αναγκαία, η αληθινά αναντικατάστατη, προσωπικότητα γιά την πραγμάτωση της Κουβανικής επανάστασης. Από την επίθεση στο στρατόπεδο της Μονκάδα το 1953 και την ίδρυση του Κινήματος της 26ης Ιουλίου μέχρι το αντάρτικο στα βουνά της Σιέρρα Μαέστρα, το γκρέμισμα της αμερικανοκίνητης δικτατορίας του Φουλχένσιο Μπατίστα και την εγκαθύδριση της επαναστατικής κυβέρνησης στην Αβάνα, ο Φιντέλ κατάφερε να εμπνεύσει και να καθοδηγήσει έναν μικρό αλλά περήφανο λαό. Ταυτόχρονα όμως με την επιτυχία της Επανάστασης στην Κούβα κατάφερε να αναζωογωνήσει το όραμα μιάς ολόκληρης ηπείρου γιά ανεξαρτησία και αποδέσμευση απ' το αποικιοκρατικό παρελθόν της που οι Ηνωμένες Πολιτείες είχαν επιβάλλει γιά την απομύζηση και εκμετάλλευση του φυσικού και εργατικού πλούτου των λατινοαμερικανικών χωρών.

Ο Φιντέλ Κάστρο ηγήθηκε της Κούβας από το 1959 έως και το 2006 όταν και παρέδωσε την σκυτάλη της διακυβέρνησης στο άδελφο του Ραούλ. Στα 47 χρόνια που κράτησε στιβαρά το τιμόνι της χώρας δεν το έβαλε ποτέ κάτω. Δε λύγισε ποτέ, παρά τα σοβαρά εμπόδια, τις δυσκολίες και τις τρικλοποδιές που η γειτονική υπερδύναμη έβαζε κάθε τόσο με σκοπό την πολιτική και φυσική του εξόντωση. Αυτή του η ανθεκτικότητα, ως αποτέλεσμα της φλογερής επαναστατικότητας της προσωπικότητας του, τον έκανε μισητό σε πολλούς. Αυτό όμως που οι ορκισμένοι εχθροί του Φιντέλ δε θα του συγχωρήσουν ποτέ είναι ότι κατάφερε να εδραιώσει ένα πολιτικο-κοινωνικό μοντέλο ριζοσπαστικού σοσιαλισμού μόλις 170 χιλιόμετρα νοτίως των ακτών της Φλόριντα. Μα, ακόμη σημαντικότερα, δεν του συγχωρούν ότι μπόλιασε μιά ολόκληρη γενιά κουβανών με την ιδέα της επανάστασης, με τα ιδανικά της συλλογικότητας και της αλληλεγγύης απέναντι στην στυγνή ιδιωτικοποίηση των πάντων που γέννησε ο μεταπολεμικός καπιταλισμός.

Σε περισσότερο από τέσσερις δεκαετίες κυριαρχίας του στην ηγεσία του Κομμουνιστικού Κόμματος Κούβας (PCC) ο Φιντέλ προώθησε το όραμα της επανάστασης γιά τη δημιουργία μιάς αταξικής, δίκαιης κοινωνίας μέσα σε ένα διεθνές περιβάλλον που μεταβάλλονταν ραγδαία. Από τις μαζικές κρατικοποιήσεις και την ολική καταστροφή των καπιταλιστικών μονοπωλίων μέχρι τη δημιουργία πετυχημένων - και προσβάσιμων απ' όλο το λαϊκό φάσμα - κρατικών συστημάτων υγείας και εκπαίδευσης, ο Κάστρο υπήρξε ο ιθύνων νους των μεγάλων αλλαγών που γνώρισε η Κούβα. Αλλαγές οι οποίες, παρά τις συστημικές αδυναμίες και δεισλειτουργίες του κουβανικού μοντέλου, δεν παύουν να αποτελούν ένα θαυμαστό επίτευγμα γιά ένα έθνος 11 εκατομμυρίων κατοίκων λίγα μόλις μίλια μακριά από την ατμομηχανή του σύγχρονου καπιταλισμού. Όπως άλλωστε έχει πεί παλαιότερα ο ίδιος ο κουβανός ηγέτης, «η επανάσταση δεν είναι ένα κρεβάτι σπαρμένο με ροδοπέταλα αλλά ένας διαρκής αγώνας ανάμεσα στο παρελθόν και το μέλλον.

Διάφοροι επικριτές του Φιντέλ Κάστρο ισχυρίζονται - άλλοι από άγνοια και άλλοι από περισσεύοντα δόλο - ότι ο κουβανός ηγέτης είναι άλλος ένας δικτάτορας που μισεί τη Δύση. Η προφανής αλήθεια είναι ότι ο Κάστρο ουδέποτε υπήρξε δικτάτορας. Τουναντίον μάλιστα, ο 85χρονος σήμερα γενειοφόρος κομαντάντε υπήρξε απ' τους ελάχιστους ηγέτες του μεταπολεμικού 20ου αιώνα που αντιστάθηκαν γενναία απέναντι στην αλαζονική θρασύτητα των κυβερνήσεων της Ουάσινγκτον. Όχι μόνο αντιμετώπισε με επιτυχία τις ποικίλλες προκλήσεις της ψυχροπολεμικής περιόδου (απόβαση του Κόλπου των Χοίρων, κρίση των σοβιετικών πυραύλων, εμφύλιος στην Ανγκόλα, πτώση της ΕΣΣΔ) αλλά κράτησε ζωντανό το φρόνημα ενός λαού που δοκιμάστηκε - και δοκιμάζεται - από την επιβολή απάνθρωπων εμπορικών εμπάργκο, ταξιδιωτικών αποκλεισμών και πάσης φύσεως ιμπεριαλιστικών τακτικών. Εάν ορισμένοι επιθυμούν να βρούν σύγχρονους δικτάτορες (με δημοκρατικό μάλιστα προσωπείο) δεν έχουν παρά να κοιτάξουν στις δυτικές δημοκρατίες. Εκεί όπου η συστημική, βαθιά ριζωμένη διαπλοκή κεφαλαίου και εξουσίας διαστρεβλώνει την αλήθεια διαμέσου των μέσων μαζικής ενημέρωσης, διαμορφώνοντας τεχνιέντως την κοινή γνώμη ανάλογα με τα κυρίαρχα οικονομικά και πολιτικά συμφέροντα.

Σήμερα, 13 Αυγούστου, η Κούβα τιμά τα ογδοεικοστά πέμπτα γενέθλια του ιστορικού ηγέτη της επανάστασης. Ευρισκόμενος πλέον πίσω από τα φώτα της εξουσίας, ο Φιντέλ συνεχίζει με ζήλο τη μελέτη της κουβανικής και διεθνούς επικαιρότητας και τον σχολιασμό καίριων ζητημάτων της παγκόσμιας ειδησεογραφίας. Έχοντας βεβαρημένη υγεία και συμπληρώνοντας επτά δεκαετίες επίπονων αγώνων αφιερωμένων στα ιδανικά της επανάστασης, ο Κάστρο δικαιούται να αγωνιά γιά το μέλλον της αγαπημένης του χώρας, ειδικά όταν θα εκλείψει η φυσική του παρουσία. Αυτό όμως που μπορεί - και πρέπει - να ειπωθεί είναι ότι ο Φιντέλ όχι μόνο δικαιώθηκε από την ιστορία (όπως ο ίδιος είχε προβλέψει πριν 58 χρόνια) αλλά και κέρδισε άξια μιά ευδιάκριτη θέση ανάμεσα στους λαοπρόβλητους επαναστάτες της παγκόσμιας ιστορίας.

[1] Θησαυρός στοιχείων γιά τη ζωή του Φιντέλ αποτελεί το δίτομο έργο "Η αυτοβιογραφία του Φιντέλ Κάστρο", σε επιμέλεια του Νορμπέρτο Φουέντες. Στην Ελλάδα κυκλοφόρησε το 2008 απ' τις εκδόσεις Παττάκη.

[2] Η καμπάνια κατά του αναλφαβητισμού αποτέλεσε ένα από τα πρώτα μεγάλα πετυχημένα στοιχήματα της Επανάστασης (1961-62), ενώ το εθνικό σύστημα υγείας της Κούβας θεωρείται από τα καλύτερα παγκοσμίως.

[3] Ομιλία κατά τη δεύτερη επέτειο της Επανάστασης, 2 Ιανουαρίου 1961.

---

*Ο κ. Νικόλαος Μόττας γεννήθηκε στη Θεσσαλονίκη το Γενάρη του 1984. Σπούδασε Πολιτικές Επιστήμες στο Πανεπιστήμιο του Westminster του Λονδίνου και κατέχει μεταπτυχιακό τίτλο (Master of Arts) στις Διπλωματικές Σπουδές. Από το 2006 έως το 2009 ήταν τακτικός συνεργάτης των εφημερίδων «Μακεδονία» και «Θεσσαλονίκη» αρθρογραφώντας γιά διεθνή γεγονότα, ενώ κείμενα του περί ελληνικής, ευρωπαϊκης και διεθνούς πολιτικής έχουν δημοσιευθεί και σε αγγλόφωνες πηγές. Την παρούσα ακαδημαϊκή περίοδο (2010-2011) είναι μεταπτυχιακός φοιτητής του διεθνούς προγράμματος Conflict Resolution & Mediation στο Πανεπιστήμιο του Τελ Αβιβ.