Η «Όμορφη Θεσσαλονίκη» της Ποίησης και της Μουσικής... - Της Γιόλας Αργυροπούλου-Παπαδοπούλου*

Σήμερα, 26 Οκτωβρίου, γιορτή του Μεγαλομάρτυρος Δημητρίου του Μυροβλήτου, γιορτάζει και η Θεσσαλονίκη μας, η πανέμορφη «Νύμφη του Θερμαϊκού», η πόλη μιας μακραίωνος Ιστορίας, η «Συμβασιλεύουσα», η «Μεγαλούπολις» και ο «ὀφθαλμὸς τῆς Εὐρώπης καὶ κατ’ ἐξοχὴν τῆς Ἑλλάδος» των Βυζαντινών Χρόνων, η δεύτερη μεγαλύτερη πόλη της σύγχρονης Ελλάδας – από το 1912 και την λήξη του Α΄ Βαλκανικού Πολέμου –, η «συμπρωτεύουσα», η πόλη του Πολιτισμού, των μεγάλων προσωπικοτήτων του Πνεύματος και της Τέχνης, η πόλη που Αγαπήθηκε και που Τραγουδήθηκε…

Ποιος από μας δεν έχει αγαπήσει και τραγουδήσει την «Όμορφη Θεσσαλονίκη», αυτό το αθάνατο τραγούδι, του οποίου και τη μουσική και τους στίχους έγραψε ο Βασίλης Τσιτσάνης...

Το πασίγνωστο τραγούδι «Στον Λευκό τον Πύργο», οι στίχοι του οποίου ανήκουν στον Ξενοφώντα Φιλέρη, γράφτηκε από τον Γιώργο Ζαμπέτα.

Και ο αείμνηστος Μάριος Τόκας έγραψε το αγαπημένο «Σ’ αναζητώ στη Σαλονίκη», πάνω σε στίχους του Φίλιππου Γράψα, ένα τραγούδι που ερμήνευσε μοναδικά ο Δημήτρης Μητροπάνος.

Το 1979 κυκλοφόρησε ο δίσκος «Ο Σταυρός του Νότου», ο οποίος περιλαμβάνει 11 τραγούδια, με μουσική του Θάνου Μικρούτσικου και στίχους του Νίκου Καββαδία. Ένα απ’ αυτά γράφτηκε για τη «Θεσσαλονίκη» και ερμηνεύτηκε θαυμάσια από τον Γιάννη Κούτρα.

Ο «μεγάλος» ποιητής Μανόλης Αναγνωστάκης, από τη Θεσσαλονίκη, ένας από τους σημαντικότερους ποιητές της πρώτης μεταπολεμικής γενιάς, έχει γράψει κι ένα εκπληκτικό ποίημα, με τίτλο «Θεσσαλονίκη, Μέρες τοῦ 1969 μ.Χ.», το οποίο ανήκει στη Συλλογή «Ὁ στόχος» (1970).

Στὴν ὁδὸ Αἰγύπτου -πρώτη πάροδος δεξιά!
Τώρα ὑψώνεται τὸ μέγαρο τῆς Τράπεζας Συναλλαγῶν
Τουριστικὰ γραφεῖα καὶ πρακτορεῖα μεταναστεύσεως.
Καὶ τὰ παιδάκια δὲν μποροῦνε πιὰ νὰ παίξουνε ἀπὸ
τὰ τόσα τροχοφόρα ποὺ περνοῦνε.
Ἄλλωστε τὰ παιδιὰ μεγάλωσαν, ὁ καιρὸς ἐκεῖνος πέρασε ποὺ ξέρατε
Τώρα πιὰ δὲ γελοῦν, δὲν ψιθυρίζουν μυστικά, δὲν ἐμπιστεύονται,
Ὅσα ἐπιζήσαν, ἐννοεῖται, γιατὶ ᾔρθανε βαριὲς ἀρρώστιες ἀπὸ τότε
Πλημμύρες, καταποντισμοί, σεισμοί, θωρακισμένοι στρατιῶτες,
Θυμοῦνται τὰ λόγια τοῦ πατέρα: ἐσὺ θὰ γνωρίσεις καλύτερες μέρες
Δὲν ἔχει σημασία τελικὰ ἂν δὲν τὶς γνώρισαν, λένε τὸ μάθημα
οἱ ἴδιοι στὰ παιδιά τους
Ἐλπίζοντας πάντοτε πὼς κάποτε θὰ σταματήσει ἡ ἁλυσίδα
Ἴσως στὰ παιδιὰ τῶν παιδιῶν τους ἣ στὰ παιδιὰ τῶν παιδιῶν
τῶν παιδιῶν τους.
Πρὸς τὸ παρόν, στὸν παλιὸ δρόμο ποὺ λέγαμε, ὑψώνεται
ἡ Τράπεζα Συναλλαγῶν
- ἐγὼ συναλλάσσομαι, ἐσὺ συναλλάσσεσαι, αὐτὸς συναλλάσσεται-
Τουριστικὰ γραφεῖα καὶ πρακτορεῖα μεταναστεύσεως
-ἐμεῖς μεταναστεύουμε, ἐσεῖς μεταναστεύετε, αὐτοὶ μεταναστεύουν-
Ὅπου καὶ νὰ ταξιδέψω ἡ Ἑλλάδα μὲ πληγώνει, ἔλεγε κι ὁ Ποιητὴς
Ἡ Ἑλλάδα μὲ τὰ ὡραῖα νησιά, τὰ ὡραῖα γραφεῖα,
τὶς ὡραῖες ἐκκλησιὲς
Ἡ Ἑλλὰς τῶν Ἑλλήνων.

Μια σύγχρονη, εξαιρετική ποιήτρια από τη Θεσσαλονίκη, η Αλεξάνδρα Μπακονίκα, έχει μεταξύ άλλων γράψει κι ένα θαυμάσιο ποίημα με τίτλο «Η γνώμη της για τη Θεσσαλονίκη», το οποίο περιλαμβάνεται στην Συλλογή της «Θείο κορμί» (1994).

Μου σύστησαν την ποιήτρια

από την Καλιφόρνια της Αμερικής,

που έδινε σειρά διαλέξεων στο πανεπιστήμιο.

«Σε γενικές γραμμές δεν μ’ ενθουσίασε η πόλη σας.

Κοινότυπη, δεν προσφέρεται για καλλιτέχνες.

Εμπνέεσαι, μπορείς και γράφεις μένοντας εδώ;»

με ρώτησε. Εκείνη τη στιγμή ένας πληθωρικός

γεροντάκος ξεσήκωνε την ταβέρνα με τις φωνές του:

«Αχ, Μάρκο, φίλε μου, έσβησαν τα νιάτα σου,

έχασες τη λεβεντιά σου με τα χρόνια,

είσαι αγνώριστος».

Σπάραζε, σχεδόν έκλαιγε για τη φθορά του χρόνου.

Ήταν τόσο πηγαίος, ώστε αντί για θλίψη

ένιωθα ανάταση.

Το στιγμιότυπο ανέτρεπε, έκανε σκόνη

τους αβάσιμους ισχυρισμούς για την πόλη.

«Όλο και κάτι βρίσκει να γράψει κανείς»,

της απάντησα, καθώς αποτύπωνα τον σπαραγμό

του ζωηρότατου, πληθωρικότατου γεροντάκου

κι εμπνεόμουν.

Η Θεσσαλονίκη ΜΑΣ, η Θεσσαλονίκη όχι μόνο των Θεσσαλονικιών αλλά και των απανταχού της Γης Ελλήνων, δεν έπαψε και δεν θα πάψει, ποτέ, να αποτελεί μιαν αστείρευτη πηγή Έμπνευσης τόσο στην Ποίηση όσο και στη Μουσική…

Θα ήθελα να ολοκληρώσω το σύντομο αυτό αφιέρωμά μου στη λατρεμένη Θεσσαλονίκη, μ’ ένα εκπληκτικό τραγούδι που ερμηνεύει ο Παντελής Θεοχαρίδης. Τίτλος του «Θεσσαλονίκη» (από τον δίσκο «Πού να τελειώνει η θάλασσα» [2000]) . Τη μουσική και τους στίχους έχει γράψει ο μουσικοσυνθέτης και λογοτέχνης Γιώργος Σταυριανός.

Είσαι ένα μπλε μυστικό στον εξώστη της νύχτας

είσαι ένα ξόρκι κρυφό της γριάς χαρτορίχτρας

δε σε ξεχνώ.

Είσαι μια πόρτα ανοιχτή στου πελάγου την άκρη

μια μαγεμένη στιγμή που μας κλέβει ένα δάκρυ

πώς σ’ αγαπώ

Θεσσαλονίκη, μικρό πουπουλένιο παλτό.

Είσαι ένα κάστρο ψηλό που χαϊδεύει τα ουράνια

είσαι ένα γλέντι ζεστό στων ονείρων τα χάνια

δε σε ξεχνώ.

Είσαι η ανάσα της γης ένα βράδυ τ’ Απρίλη

είσαι οι χιλιάδες γνωστοί μα κι οι άγνωστοι φίλοι

θα σ’ αγαπώ

Θεσσαλονίκη, μικρό πουπουλένιο παλτό.

* Η κυρία Γιόλα Αργυροπούλου – Παπαδοπούλου είναι επ. καθηγήτρια της Φιλοσοφικής Σχολής Αθηνών και ποιήτρια