Το χρώμα του χρήματος-γκρι - Της Ρίτσας Μασούρα

Πρόσωπα

Παρακολουθώ την πορεία των αριθμών. Πίσω από τα διαγράμματα και τις χρηματιστηριακές διακυμάνσεις διακρίνω την ασύλληπτη δύναμή τους. Βλέπω τις επιθέσεις των αγορών εναντίον ευρωπαϊκών κρατών. Συνειδητοποιώ το αδιέξοδο των κυβερνώντων απέναντί τους. Συσκέπτονται αγωνιούντες. Προβαίνουν σε δηλώσεις, τις περισσότερες φορές αντιφατικές. Βιάζονται. Θέλουν να προλάβουν το εύρος της επίθεσης. Υποχωρούν, ταμπουρώνονται, αντεπιτίθενται. Διαπράττουν σφάλματα. Διακατέχονται από άγνοια, αλλά και πείσμα. Στιγμιαία σκέφτονται ότι οι αγορές θα διαλύσουν την Ευρώπη. Το στιγμιαίο όμως δεν γίνεται διαρκές. Δεν ξεπερνούν τον εαυτό τους, την παλαιομοδίτικη πολιτική τους. Πιστεύουν ότι οι αγορές, οι αριθμοί και το χρήμα, σύντομα θα ισορροπήσουν και η Ευρώπη θα πατήσει ξανά στα πόδια της.

Ενδιαμέσως, σχεδόν καμουφλαρισμένος, ο Ευρωπαίος άνθρωπος. Αυτός που στο μάθημα της Ιστορίας διδάχτηκε για τους μεγάλους παγκόσμιους πολέμους, για τους Ευρωπαίους προγόνους του, για τις σφαίρες του Πρίντσιπ το 1914, για τα εκατομμύρια των νεκρών, για την «ανάπηρη» δημοκρατία της Βαϊμάρης, τον Χίτλερ, την τραγωδία του Νταχάου, την ελληνική κατοχή και τον εμφύλιο. Αυτός που σήμερα ζει σε συνθήκες σχετικής ευημερίας, διαβάζει για το χρηματοπιστωτικό σύστημα, ακούει για τις φούσκες που το συνοδεύουν, αλλά προκειμένου να διασωθεί, είναι έτοιμος να παραχωρήσει αμαχητί τμήματα από τον ατομικό ζωτικό του χώρο. Γι’ αυτό και καμουφλάρεται. Θεωρεί βλακώδες και απεχθές να παλέψει. Το αίμα στην κινηματογραφική οθόνη του είναι αρκετό. Το ίδιο συμβαίνει και με τους ηγέτες του. Κατάκοποι οι τελευταίοι από την πλημμυρίδα των επιταγών των αγορών και του χρήματος. Αλλά, για φανταστείτε προς στιγμήν έναν κόσμο δίχως χρήμα! Για τον Μαρξ και τον Ενγκελς (φωτ.), το χρήμα ήταν απλώς ένα εργαλείο καπιταλιστικής εκμετάλλευσης, το οποίο αντικατέστησε όλες τις ανθρώπινες σχέσεις, ακόμη και τις ενδοοικογενειακές. Πολύ πιο πρόσφατα, στη δεκαετία του ’70, Ευρωπαίοι κομμουνιστές ονειρεύονταν έναν κόσμο δίχως χρήμα.

Η Socialist Standard έγραφε: «το χρήμα θα εξαφανιστεί. Ο χρυσός μπορεί να αποθησαυριστεί, σύμφωνα με την επιθυμία του Λένιν για την κατασκευή δημόσιων αποχωρητηρίων... Στις κομμουνιστικές κοινωνίες τα αγαθά θα διατίθενται ελεύθερα και δωρεάν. Η οργάνωση της κοινωνίας θα γίνεται δίχως χρήματα. Οι καινούργιοι άνθρωποι θα μοιάζουν με τους κυνηγούς και τους τροφοσυλλέκτες προγόνους τους. Τότε επαφίονταν στη φύση που τους εφοδίαζε ελεύθερα και συχνά άφθονα με ό,τι χρειάζονταν για να ζήσουν και οι οποίοι δεν είχαν καμιά ανησυχία για το αύριο» (Από το εξαιρετικό βιβλίο του καθηγητή στο Χάρβαρντ Niall Ferguson (φωτ.) - «Η εξέλιξη του χρήματος», εκδόσεις Αλεξάνδρεια). Το χρήμα, λοιπόν, ως κινητήρια δύναμη δημιουργίας αλλά και καταστροφής. Εργαλείο ζωής και εργαλείο θανάτου. Στοιχείο αναφοράς για τον διεφθαρμένο άνθρωπο, αλλά και για τον δουλευταρά που η τύχη είναι με το μέρος του. Για τους στρατηγούς είναι το μέσον διεξαγωγής του πολέμου. Για τους επαναστάτες, τα δεσμά της εργασίας. Για τις αγορές, αυτοσκοπός.

Οι αγορές όμως δημιουργούν φούσκες. Εντονη δε είναι η αίσθηση ότι απέχουμε ελάχιστα από την εποχή των νομισματικών πειραμάτων του θεωρητικού μονεταριστή Τζον Λο (φωτ.), στον 16ο αιώνα, γνωστού για τη «Φούσκα του Μισσισιπή». Εκτοτε υπήρξαν οικονομολόγοι που θεωρούσαν ότι η σταθερότητα της οικονομίας δεν πρέπει να εξαρτάται από τη χρηματοπιστωτική σφαίρα, αλλά από την παραγωγή υλικού πλούτου. Σήμερα, αν και διαφορετικές οι παγκόσμιες συνθήκες, βρισκόμαστε ξανά στο ίδιο σημείο εκκίνησης και μεταξύ άλλων, ζούμε παράλληλες ζωές με αυτές των ομολόγων. Τα επίσημα στοιχεία δείχνουν ότι η αναλογία πληθυσμού που διαβιώνει από το εισόδημα ομολόγων αυξάνεται παράλληλα με το ποσοστό των συνταξιούχων. Μεγάλες οι επισφάλειες, λοιπόν, και ο ακριβός δανεισμός των ευρωπαϊκών κυβερνήσεων. Ας ελπίσουμε πως η σημερινή χρηματοπιστωτική λαίλαπα δεν θα σημάνει την αρχή πισωγυρίσματος της Ευρώπης, ούτε την απαρχή νέας περιόδου αλληλοσπαραγμών. Ας μην επαληθευτεί ο Χομπς και ο Λεβιάθαν του. Θα ήταν τραγικά άδικο να δεχτούμε πως τελικά στη φύση κυριαρχεί πάντα ο πόλεμος και ότι η ειρήνη είναι απλώς ένα μεσοδιάστημα προετοιμασίας για έναν αγριότερο πόλεμο.

ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ