Πώς βλέπουν την Ελλάδα σήμερα οι Τούρκοι;

ΤΗΣ ΑΣΤΕΡΟΠΗΣ ΛΑΖΑΡΙΔΟΥ

Ήταν μόλις λίγες ημέρες μετά τον καταστρεπτικό σεισμό της 7ης Σεπτεμβρίου του 1999 στην Αθήνα. Είχε προηγηθεί ένας αντίστοιχης έντασης και τρομακτικών επιπτώσεων στη γειτονική Τουρκία.

Η Ελλάδα είχε στείλει ανθρωπιστική βοήθεια στους πληγέντες γείτονες και κάποιος δαιμόνιος νους, την ίδια ακριβώς ημέρα που η Αθήνα δονούνταν από τα ρίχτερ, φρόντισε να γράψει σε τοίχο της Σταδίου με σπρέι: «ΤΟΥΡΚΟΙ, ΦΕΡΤΕ ΠΙΣΩ ΤΙΣ ΚΟΥΒΕΡΤΕΣ!».

Δεν ξέρουμε αν υπήρξε κάποιος Τούρκος με εξίσου διεστραμμένη αίσθηση του χιούμορ και σπρέι στο χέρι εκείνες τις μέρες, η επίσημη απάντηση, πάντως, ήρθε μέσα από ένα πρωτοσέλιδο τουρκικής εφημερίδας που μας ευχόταν σε greeklish: «Perastika geitona!».

Δύο λέξεις πολύ συγκινητικές έτσι βαλμένες δίπλα δίπλα, που μάλιστα έκαναν τον γύρο του κόσμου, με τα διεθνή πρακτορεία να σχολιάζουν ότι ο Εγκέλαδος είχε προκαλέσει ρωγμές στην προαιώνια έχθρα των δύο λαών, φέρνοντάς τους ανέλπιστα κοντά μέσα από μια κοινή τραγωδία. Δεκατρία χρόνια αργότερα, η τραγωδία είναι οικονομική.

Γι’ αυτό και στην τουρκική εφημερίδα «Χουριέτ» σκέφτηκαν πριν από λίγο καιρό, αντί για μια απλή ευχή, να μας προτείνουν κάτι πιο πρακτικό αυτή τη φορά: να μας στείλουν για λίγο καιρό τον Ταγίπ Ερντογάν να βάλει τα πράγματα σε τάξη, μια και είναι «πολύ ικανός στα οικονομικά».

Προτού αποφασίσουμε αν μας συμφέρει αυτή η πρόταση ή όχι, περιπλανηθήκαμε σε δρόμους, μαγαζιά και στέκια της Κωνσταντινούπολης, ζητώντας από τους γείτονες να μας πουν πώς στ’ αλήθεια μας βλέπουν τώρα που γίναμε πρωτοσέλιδο. Μας λυπούνται; Μας στηρίζουν; Μας κοροϊδεύουν; `Η μήπως όλα αυτά μαζί;
Το πρώτο σοκ που παθαίνεις με το που φτάνεις στην Κωνσταντινούπολη είναι ότι τα αγγλικά της πλειονότητας των Τούρκων είναι άθλια, ακόμη και αν βρίσκονται σε στρατηγικά σημεία, όπως τα γκισέ πληροφοριών στο αεροδρόμιο, ή στις ρεσεψιόν των ξενοδοχείων. Μια βόλτα στο ξακουστό παζάρι της πόλης, όμως, εκείνο που το επισκέπτονται μισό εκατομμύριο άνθρωποι ημερησίως, σε κάνει να νιώσεις σαν στο σπίτι σου, αφού με δυσκολία συναντάς πωλητή που δεν μιλάει ελληνικά. «Θέλεις σακάκι; Παπαδήμος!» μας φώναξε κύριος που πουλούσε δερμάτινα, έχοντας καταλάβει ότι ερχόμαστε από τη χώρα που έχει «κυβέρνηση εθνικής σωτηρίας». Και λίγα βήματα πιο κάτω, κάποιος μοιάζει να έχει μείνει πίσω στις πολιτικές εξελίξεις και μας φωνάζει «Παπανδρέου!», μπας και γεμάτοι εθνική υπερηφάνεια κοντοσταθούμε και του δώσουμε όσα λεφτά υπάρχουν.

Οι περιπτώσεις ανθρώπων είναι πολλές. Ο Από, εργαζόμενος στο παζάρι, είναι δίχως αμφιβολία και παπουτσωμένος και γάτος, αφού, όπως μας αποκάλυψε, στέλνει σε Αθήνα και Θεσσαλονίκη 1.000 ζευγάρια αθλητικά παπούτσια τον χρόνο, όλα μαϊμού, τόσο καλοφτιαγμένα όμως, που θα τα ζήλευαν και οι πολυεθνικές. «Οι Ελληνες ψωνίζουν! Δεν έχουν πρόβλημα. Αν κάτι είναι καλό και φθηνό, θα το αγοράσουν. Απλώς, τώρα με την κρίση, αντί να πάρουν τρία ζευγάρια, θα πάρουν ένα» λέει με φόντο την πολύχρωμη πραμάτεια του, ενώ καυχιέται ότι έχει και φιλεναδίτσα από τη Θεσσαλονίκη και, κάθε φορά που βρίσκεται στη συμπρωτεύουσα για business, φροντίζει να ενισχύσει την ελληνοτουρκική φιλία.

Ο Σονέρ μοιάζει να ζει το τουρκικό όνειρο ενώ πουλάει τσάι με γεύση μήλο και ειδικά ποτηράκια μέσα στα οποία σερβίρεται. Ενα «Ζήτω ο Ερντογάν!» μοιάζει να κρύβεται πίσω από κάθε φράση του: «Η Τουρκία είναι στα καλύτερά της! Ολοι αγοράζουν σπίτια του ενός εκατομμυρίου ευρώ! Τα λεφτά τελειώνουν συνέχεια από τα ΑΤΜ. Πιο παλιά, τη δεκαετία του ’90, και πριν από τους Ολυμπιακούς Αγώνες, ήσασταν και εσείς έτσι, έτσι δεν είναι; Στα δελτία ειδήσεων λένε ότι έφταιξαν οι Ολυμπιακοί Αγώνες που πτωχεύσατε. Αλλά και οι κακοί πολιτικοί. Να σας δώσουμε τον Ταγίπ για ένα εξάμηνο; Θα το κάνει το θαύμα του!». 
Όλοι οι πωλητές ανεξαιρέτως, με το που καταλαβαίνουν ότι είσαι Ελληνας, σπεύδουν να σου πουν ότι θα σου κάνουν πολύ καλύτερη τιμή – «όχι τιμή για τουρίστες, στους Γερμανούς τα χρεώνουμε τριπλάσια» θα σπεύσουν να επισημάνουν, ρίχνοντας λάδι στη φωτιά της αναζωπυρωμένης ελληνογερμανικής κόντρας. Και οι δαιμόνιοι Ελληνες μυρίζονται την τουρκική συμπόνια και υπερτονίζουν το εθνικό μας χρέος, το οποίο αποδεικνύεται δεινό διαπραγματευτικό χαρτί στα παζαρέματα: «Γιουνάν, Γιουνάν... Έχουμε κρίση, δεν έχουμε λεφτά, θα μου το δώσεις πιο φθηνά».

Το ελληνικό διαβατήριο λειτουργεί σαν εκπτωτικό κουπόνι, με τη βοήθεια του οποίου ανταλλάζεις την εθνική σου υπερηφάνεια με ένα δερμάτινο ή έναν ναργιλέ σε τιμή ευκαιρίας. Λες ότι είσαι Έλληνας και σε κοιτάζουν με μάτια γεμάτα συμπόνια, σαν τον φτωχό συγγενή, που ένας Αλλάχ ξέρει πώς βρήκες τα λεφτά να ταξιδέψεις ως εκεί.

Πέρα από την τρέλα της πολίτικης αγοράς, ο Κούρδος Αλί προσπαθεί να πουλήσει καρτ ποστάλ και ταξιδιωτικούς οδηγούς, ενώ αναπολεί μαζί μας τα περασμένα ελληνικά μεγαλεία: 
«Τα τελευταία τρία χρόνια δεν έρχονται πολλοί έλληνες τουρίστες. Ησασταν καλύτερα όταν είχατε τη δραχμή, παρά με το ευρώ. Παλιά, τα ελληνικά πούλμαν έκαναν ουρά έξω από την Αγια-Σοφιά. Τώρα, αραιά και πού θα δω κάποιο. Περισσότερο έρχονται τώρα Γερμανοί, Γάλλοι, Ολλανδοί. Αλλά αυτοί ήταν πάντα τσιγκούνηδες. Δεν αγοράζουν τίποτα. Ο Ελληνας είναι σαν τον Τούρκο, τον πιάνεις στο φιλότιμο. Και να μην έχει λεφτά, όλο και κάτι θα πάρει». 
Κούρδος είναι και ο Χακάν, σερβιτόρος σε ψαροταβέρνα στην όμορφη περαντζάδα του Γαλατά. Αλλά δεν το πολυλέει στους Τούρκους. Και κάπως έτσι κρατάει τις αποστάσεις του και από τη φαινομενική τουρκική ευημερία των τελευταίων ετών: «Φαίνεται ότι τα πράγματα είναι καλύτερα από παλιά, αλλά δεν είναι. Η ανισότητα ανάμεσα σε πλούσιους και φτωχούς είναι πιο έντονη από ποτέ. Βλέπεις κάποιον να βγαίνει από ένα πολυκατάστημα της οδού Ιστικλάλ με πέντε σακούλες σε κάθε χέρι και δίπλα του ένας άστεγος πεθαίνει από το κρύο και την πείνα».

Όσο για τον τρόπο με τον οποίο καλύπτουν την ελληνική κρίση τα τουρκικά media: «Η τηλεόραση δραματοποιεί την κατάσταση στην Ελλάδα. Είναι σαν να λένε κάθε μέρα “ω την καημενούλα την Ελλάδα, αλλά πιστεύω ότι κατά βάθος χαίρονται λόγω του βεβαρημένου παρελθόντος που υπάρχει ανάμεσα στις δύο χώρες. Οι Τούρκοι νομίζουν ότι αν η Ελλάδα χρεοκοπήσει αυτό θα τους φέρει πολύ τουρισμό. Ξεχνούν όμως ότι είμαστε γείτονες. Και όταν καίγεται το σπίτι του γείτονά σου, η φωτιά θα φτάσει κάποια στιγμή και στη δική σου πόρτα».

Άλλοι, πάλι, όπως ο σερβιτόρος Αμπντούλ, ο οποίος δουλεύει σε ένα πολυσύχναστο εστιατόριο, στο άκουσμα και μόνο της λέξης «Ελλάδα» γελά αμήχανα και αμέσως μετά ρωτά: «Τι έπαθε η χώρα σας;». Και για να μην πάθουν τα ίδια: «Πληρώνουμε τους φόρους μας, αλλιώς θα μας πάρουν το αυτοκίνητο. Ο Ερντογάν είναι πολύ εγωιστής, μιλάει με γρίφους για να τα έχει με όλους καλά. Και κοντά στη Δύση και κοντά στην Ανατολή. Όποτε τον συμφέρει βάζει και όποτε δεν τον συμφέρει βγάζει τη μαντίλα από την Τουρκία».

Αφήνοντας πίσω τα πολύβουα «τουριστικά» στέκια, ανακαλύψαμε ένα μπακαλικάκι, το οποίο είχε αναρτήσει στο πάνω μέρος της εισόδου του φωτοτυπία του εξωφύλλου του περιοδικού «TIME», και συγκεκριμένα του τεύχους της 28ης Νοεμβρίου, αφού στο εξώφυλλό του πόζαρε ως η απόλυτη ηγετική φυσιογνωμία ο Ταγίπ Ερντογάν. Με την τουρκική σημαία καρφιτσωμένη στο πέτο του και κοιτώντας κατάματα τον φακό. Ακριβώς κάτω από τη φωτοτυπία ο ιδιοκτήτης του μπακάλικου είχε γράψει: «Εδώ θα βρείτε το τεύχος με θέμα τον Ερντογάν!».

Τι και αν το διαφωτιστικότατο κείμενο του Μπόμπι Γκος απείχε πολύ από αγιογραφία; Ανέφερε, ας πούμε, πόσο έχει διχάσει εντός και εκτός Τουρκίας με την εξωτερική πολιτική του στα θέματα της Ανατολής. Αλλά και ότι οι τούρκοι δημοσιογράφοι που δέχτηκαν να μιλήσουν στον συντάκτη του «TIME» το έκαναν με την προϋπόθεση ότι δεν θα αναφερόταν πουθενά το όνομά τους, μια και είναι δύσκολο να μιλάς για ελευθερία του Τύπου όταν επί Ερντογάν 68 δημοσιογράφοι εστάλησαν στη φυλακή χωρίς σαφές κατηγορητήριο. Το σημαντικό για τους πελάτες του μπακάλικου, και όχι μόνο, είναι ότι ο πρωθυπουργός τους είχε γίνει εξώφυλλο σε ένα τόσο σπουδαίο περιοδικό.

Στο συγκεκριμένο άρθρο ο δημοσιογράφος παραθέτει και παλαιότερες δηλώσεις του δυναμικού Ταγίπ, όπως ότι «η δημοκρατία είναι ένα τραμ που σε πάει στον προορισμό σου και μετά κατεβαίνεις». Αλλά και πιο πρόσφατες, με σπόντα προς τους άρτι χρεοκοπημένους, που δεν θα μπορούσε να μας αφήσει ασυγκίνητους: «Είμαι αποφασισμένος να διεκδικήσω την ένταξη της Τουρκίας στην Ευρωπαϊκή Ενωση και δεν μπορώ παρά να μειδιώ όταν η χώρα μου, που άλλοτε είχε θεωρηθεί “το άρρωστο κομμάτι της Ευρώπης”, αυτή τη στιγμή καλπάζει οικονομικά και το κατά κεφαλήν εισόδημα έχει τριπλασιαστεί, ενώ υπάρχοντα μέλη, που δεν μας δέχονται για τους δικούς τους λόγους, κολυμπούν στα χρέη».

Ανοίγοντας την τηλεόραση, πίσω στο δωμάτιο του ξενοδοχείου, συνειδητοποιείς ότι οι Τούρκοι δεν πολυβλέπουν τουρκικά σίριαλ, αλλά τα εξάγουν στην Ελλάδα και σε πολλές άλλες χώρες, διαφημίζοντας τον ειδυλλιακό Βόσπορο και όχι μόνο. Γι’ αυτό και ακανθώδη ζητήματα για την τουρκική κοινωνία, όπως το προγαμιαίο σεξ, οι εκτρώσεις, ακόμη και τα παθιασμένα γαλλικά φιλιά σε δημόσιους χώρους ή μπροστά σε τρίτους, φέρνουν τηλεθέαση στις χώρες προβολής και ωραιότατα έσοδα στη χώρα παραγωγής. Πάνω στο ζάπινγκ, πέσαμε στην ξένη σειρά «Game of Thrones», πολυσυζητημένη και για τις άφθονες ερωτικές σκηνές της. Προτού προλάβεις να σκεφτείς πόσο προοδευτικά σκέφτονται πλέον οι τούρκοι καναλάρχες, βλέπεις το μωσαϊκό που καλύπτει τα απόκρυφα σημεία πρωταγωνιστών και πρωταγωνιστριών. Πρόοδος με το γάντι. Σαν ένα πολλά υποσχόμενο γυναικείο χαμόγελο πλαισιωμένο από μια λεοπάρ μαντίλα.

Νέος Κόσμος