Να αποτινάξουμε τη νοσταλγία του παρελθόντος - Της Ρίτσας Μασούρα

Αυτό είναι η νοσταλγία: να κατοικείς στο κύμα και να μην έχεις πατρίδα μέσα στον χρόνο, γράφει ο Ρίλκε σε ένα από τα ποιήματά του. Μήπως η νοσταλγία μάς βυθίζει στη θλίψη; Προφανώς ο άνθρωπος δεν είναι μηχανή να της αλλάξεις κάποιο ανταλλακτικό και να την κάνεις να τρέχει με χίλια. Ο άνθρωπος έχει μνήμη, ζει μέσα από τις παραστάσεις. Λειτουργεί συχνά με το συναίσθημα. Ωραιοποιεί καταστάσεις. Παλεύει να διατηρήσει ό,τι του δόθηκε. Επιλέγει το σαμαράκι της άγνοιας και σπανίως τολμά να δει την αλήθεια κατάματα. Γιατί η αλήθεια είναι ανατρεπτική. Εκθέτει τον άνθρωπο στο σκληρό φως του ήλιου και τον υποχρεώνει να αντικρίσει τον δεύτερο εαυτό του και μαζί του το άλλο πρόσωπο της κοινωνίας. Στην προκειμένη περίπτωση, αυτός ο άνθρωπος ισούται με τον Ελληνα της σημερινής ιστορίας. Ενας Ελληνας φοβισμένος, νοσταλγικός, έτοιμος να κατακεραυνώσει τον άλλον, αποφασισμένος να αναζητήσει παντού εχθρούς και κράτη με προτεσταντική τιμωρητική λογική, τη στιγμή όμως που διακρίνει την κρίση πολιτικής αντιπροσώπευσης, την πολιτική ατολμία, τον επαρχιωτισμό των πολιτικών και την τάση τους να ακινητοποιούνται μπροστά στα δύσκολα.

Και όμως, αυτός ο Ελληνας θα δεχόταν να συνεργαστεί καλύτερα, στον βαθμό που του «έπεφτε» λόγος, αν εμφανιζόταν μπροστά του ένας σπουδαίος πολιτικός και του περιέγραφε με σαφήνεια την Ελλάδα της επόμενης δεκαετίας. Αν του εξηγούσε ότι μέσα από τον μετασχηματισμό του παρόντος συστήματος και τις διαρθρωτικές αλλαγές (αυτές που όφειλαν να έχουν πραγματοποιηθεί προ 15ετίας) το μέλλον δεν θα φάνταζε τόσο ζοφερό, αλλά θα εμπεριείχε σπόρους ενός δικαιότερου τρόπου ζωής. Ως την εμφάνιση, όμως, αυτού του πολιτικού, ας βρούμε τώρα τον χρόνο για να ξεκινήσουμε τη νέα αφήγηση της χώρας, της κοινωνίας, της ίδιας μας της ζωής. Να διαχειριστούμε τις σχέσεις μας σε ένα ασταθές περιβάλλον, να αναπτύξουμε νέες δεξιότητες, να απελευθερώσουμε δυνητικές ικανότητες - όχι μόνον οι νέοι, αλλά και οι μεγαλύτεροι. Οπως σωστά γράφει ο Αμερικανός στοχαστής Richard Sennett «ελάτε να ανακαλύψουμε τα ταλέντα μας». Δεν μπορεί, κρύβουμε πολλά ταλέντα μέσα μας. Είναι αφύσικο να κυλήσει η ζωή μας καρφιτσώνοντας χαρτάκια στο ψυγείο.

Η τελευταία διετία, περνώντας μέσα από τις συμπληγάδες του ελληνικού πείσματος και της εντύπωσης ότι μπορούμε να ξεγελάσουμε τους κουτόφραγκους, σημαδεύτηκε από πολιτική κατενάτσιο. Τώρα, οι τακτικιστές πολιτικοί υποχρεούνται να τη μετατρέψουν σε επιθετική πολιτική. Σημαντικοί οικονομολόγοι αμφισβητούν την επιτυχία των προγραμμάτων των τροϊκανών. Ο φαύλος κύκλος λιτότητα - ύφεση που μας επιβάλλουν υπονομεύει την ψυχική ισορροπία της κοινωνίας. Ποιος τολμά να έχει αντίλογο σε αυτό το ενδεχόμενο; Κανείς λογικά σκεπτόμενος. Αλλά το ίδιο θα συμβεί αν παρατείνουμε τη σημερινή ακινησία. Ο Ζακ Αταλί, οπαδός της παγκόσμιας διακυβέρνησης, αναφέρεται συχνά στο δίπολο αγορά - δημοκρατία. Αγορά και δημοκρατία είναι οι προϋποθέσεις για την οικονομική ανάπτυξη, στον βαθμό που η αγορά είναι ένα πολύ κακό σύστημα από πλευράς αποτελεσματικότητας, αλλα είναι το καλύτερο που διαθέτουμε για την παραγωγή και αναδιανομή του πλούτου, ενώ η δημοκρατία επιτρέπει την αναπλήρωση των ανεπαρκειών της, κυρίως δε θέτει τους κανόνες λειτουργίας της.

Ιδού, λοιπόν, έμμεση επιστροφή στην έννοια της δημοκρατίας. Εννοια που αμφισβητείται τελευταία από πολλούς, δεδομένου ότι οι πολιτικές αποφάσεις λαμβάνονται ερήμην του λαού. Ο Καστοριάδης παρατηρεί ότι η δημοκρατία, η οποία δεν μπορεί πια να οριστεί παρά μόνον ειρωνικά και μελαγχολικά σαν εξουσία του λαού, περιορίζεται να παίζει τον ασήμαντο ρόλο ενός παραπετάσματος που κρύβει την εξουσία του χρήματος, της τεχνοεπιστήμης, της γραφειοκρατίας των κομμάτων και του κράτους ή των ΜΜΕ. Αν τελικά δεν θέλουμε να χάσουμε το προνόμιο της δημοκρατίας, αν δεν επιθυμούμε καθεστώς ψυχρής μετα-δημοκρατίας, όπου απλώς θα παριστάμεθα, όπως τώρα, οφείλουμε να δώσουμε τη μάχη με το θάρρος του ανθρώπου που ξέρει πότε και πώς μπορεί να δεσμευτεί σε έναν αγώνα με αβέβαιη έκβαση. Γιατί περί αυτού πρόκειται. Δεν θα είμαστε οι πρώτοι στον κόσμο που θα το ζήσουμε.

Πρόσωπα - Ρίτσα Μασούρα

ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ