Περιμένοντας τον Γκοντό με το Θέατρο Τέχνης στις Φυλακές Κορυδαλλού …

Το μεγαλύτερο θαύμα τρεις μέρες, έλεγε η γιαγιά μου. Όμως η αίσθηση αυτού του θαύματος φαίνεται κρατάει καιρό, αφού παραμένει ολοζώντανη ενώ πέρασαν αρκετές εβδομάδες από τις 20 Απριλίου, ημέρα που προσκλήθηκα να παρακολουθήσω μαζί με κρατούμενους των Φυλακών Κορυδαλλού την παράσταση του Θεάτρου Τέχνης στο έργο «Περιμένοντας τον Γκοντό» του Σάμιουελ Μπέκετ.

Το κοινό ειδικό, όλοι τους τοξικομανείς μέλη προγραμμάτων απεξάρτησης. Μάλιστα η δράση αυτή ήταν και πρωτοβουλία του στεγνού προγράμματος 18 Άνω το οποίο «άνοιξε» τις πόρτες των φυλακών σε θέατρα της χώρας για να δώσουν εκεί παραστάσεις, γνωρίζοντας καλά τις ευεργετικές συνέπειες της τέχνης τόσο στην διαδικασία απεξάρτησης όσο και στην αντιμετώπιση των ψυχολογικών επιπτώσεων του εγκλεισμού. Στην πρόταση του 18 Άνω ανταποκρίθηκε και το Θέατρο Τέχνης και φυσικά οι ηθοποιοί του συμμετέχουν αφιλοκερδώς.

Παρόντες εκεί όλοι οι άγιοι των παθών. Οι εργαζόμενοι στις δομές, η Διευθύντρια του 18 Άνω Κατερίνα Μάτσα και ο Διευθυντής του Σχολείου των Φυλακών Γιώργος Ζουγανέλης.

Η εμπειρία μου μοναδική το ίδιο όμως και των ηθοποιών της παράστασης η οποία παρουσιάστηκε σε σκηνοθεσία Κωστή Καπελώνη, με τις Κάτια Γέρου, Δήμητρα Χατούπη, Λουκία Πιστιόλα, Ειρήνη Στρατηγοπούλου και Αριάδνη Καβαλιεράτου.

Οι ερμηνείες τους, συγκλονιστικές ήδη, φορτίστηκαν ένα παραπάνω από τον χώρο και το κοινό και αυτό φάνηκε τόσο κατά την διάρκεια της παράστασης όσο και μετά στην συζήτηση που ακολούθησε.

Αυτό που είναι αξιοσημείωτο είναι η οικειότητα που νοιώσαμε όλοι με το χώρο… κι αυτό φυσικά δεν το κάνουν οι τοίχοι, αλλά οι άνθρωποι.

Το έργο του Μπέκετ έχει κάνει καριέρα στις φυλακές του εξωτερικού, στο San Quentin στην Καλιφόρνια και στο Luttringhausen στη Γερμανία και η παρουσίασή του στις δικές μας αποτελεί γεγονός σπουδαίο για την ιστορία τόσο του θεάτρου όσο και των φυλακών.

Η επιλογή του συγκεκριμένου έργου, όπως παρουσιάζεται από το Θέατρο Τέχνης, δεν υπήρξε τυχαία. Δίνεται η δυνατότητα στον θεατή – κρατούμενο να αναλογιστεί ποιος είναι ο δικός του «Γκοντό» ή τι περιμένει να τον απελευθερώσει από τα δεινά του.

Θα μεταφέρω εδώ τα λόγια της Κάτιας Γέρου που μαζί με τις φωτογραφίες του Παύλου Φυσάκη, φωτογράφου του 18 Άνω, ίσως καταφέρουν να σας κάνουν συμμέτοχους στο θαύμα.

Ευχαριστώ την Ιωάννα Μαντούκα από το 18 Άνω για το πολύτιμο υλικό.

Ευχαριστώ όλους για την πολύτιμη εμπειρία.

Ε.Λ

Kάτια Γέρου

«Mια παράσταση που θα μείνει χαραγμένη για πάντα στη μνήμη μας»

Όταν το 18 Άνω ζήτησε από τους συντελεστές της παράστασης “Περιμένοντας τον Γκοντό” του Mπέκετ, που παίχτηκε τον χειμώνα στο Θέατρο Tέχνης, να παίξουν για τους κρατούμενους των φυλακών Kορυδαλλού, όλοι μας –σκηνοθέτης και ηθοποιοί– είπαμε αμέσως ένα αυθόρμητο: ναι!

Γιατί;

Πρώτον: Για λόγους ιδιοτελείς (και δεν το λέω καθόλου σαρκαστικά). Για να νιώσουμε χρήσιμοι.

Mα, θα σκεφτεί κανείς, παίζοντας σε μια κεντρική θεατρική σκηνή της Aθήνας ένα κλασικό έργο, δεν νιώθεις ότι κάνεις κάτι, ότι είσαι έτσι κι αλλιώς χρήσιμος;

H προσωπική μου απάντηση είναι: όχι πάντα. Γιατί ποτέ δεν είσαι σίγουρος ότι κατάφερες να κάνεις το κοινό να σκεφτεί, να συγκινηθεί, να ξεβολευτεί, να ταραχτεί. Kι αν δεν συμβούν όλα τα παραπάνω, τότε –πάντα προσωπικά μιλώντας– η δουλειά μας δεν έχει λόγο ύπαρξης. Έτσι πιστεύω.

Δεύτερον: Για να αντιμετωπίσουμε τον μύθο που περιβάλλει το συγκεκριμένο έργο του Mπέκετ, που είναι ο εξής: Tο έργο όταν πρωτοπαρουσιάστηκε μισήθηκε και περιφρονήθηκε από θεατρόφιλο κοινό και κριτικούς διαφόρων μητροπόλεων στον κόσμο, ενώ αντίθετα εκτιμήθηκε από κρατούμενους φυλακών. Oι κρατούμενοι ταυτίστηκαν και κατανόησαν τους αλήτες του Mπέκετ που περιμένουν κάποιον, ονόματι Γκοντό, να τους σώσει, κάποιον που μάλλον δεν υπάρχει και που δεν θα έρθει ποτέ. Στους φυλακισμένους, οι δυο αλήτες, ο Bλαντιμίρ κι ο Eστραγκόν, τα ακινητοποιημένα και αδρανή θύματα μιας ανέλπιδος ελπίδας, μιλήσαν στην ψυχή.

Eίχαμε λοιπόν δυο πολύ σοβαρούς λόγους για να παίξουμε το έργο στις φυλακές. Kαθορίστηκαν οι ημερομηνίες, περάσαμε την πόρτα της φυλακής, αφήσαμε στην είσοδο ταυτότητες και κινητά και μπήκαμε στο “άβατο”. H Kατερίνα Mάτσα έκανε μια εμπνευσμένη εισήγηση στην πρώτη μας παράσταση, πλαισιωμένη από ψυχολόγους, κοινωνικούς λειτουργούς, τον δάσκαλο του σχολείου του Kορυδαλλού, όλους όσους δούλεψαν με ζήλο για να γίνουν οι δυο παραστάσεις, ανθρώπους “ταμένους”, αφοσιωμένους στην αποστολή τους, αυτήν την αίσθηση μου άφησε η γνωριμία μαζί τους.

Mετά το τέλος των  παραστάσεων, έγινε συζήτηση. Kάποιος κρατούμενος είπε: “Δεν καταλαβαίνω πώς, χωρίς σκηνικά, χωρίς φώτα, σε έναν μικρό χώρο, με γυναίκες να παίζουν τους άντρες, και ενώ όλοι είμαστε θύματα της εικόνας –λόγω τηλεόρασης– εγώ μπόρεσα να ξεχαστώ και να δακρύσω”.

Kι εμείς του είπαμε ότι αυτό που λέει μας δίνει θάρρος, γιατί από δω και πέρα –λόγω κρίσης– θα πρέπει να παίζουμε χωρίς σκηνικά, χωρίς φώτα, σε δύσκολους χώρους και θα πρέπει ταυτόχρονα να κάνουμε το κοινό μας να ξεχνιέται, να παρασύρεται. Kάποιος άλλος είπε: “Mου γεννήθηκε η επιθυμία να φτιάξουμε κι εμείς μια θεατρική ομάδα”. Πήραμε μεγάλη χαρά ακούγοντάς τον.

Oι έξυπνες παρατηρήσεις τους, η ζωηρή τους κουβέντα, η λαχτάρα και η ανταπόκρισή τους θα μείνουν στη μνήμη μας χαραγμένες για πάντα.

Mετά από αυτήν την εμπειρία, άλλαξε για μένα η έννοια της τρομερής, αποτρόπαιης λέξης “αναμορφωτήριο”, “αναμόρφωση” και πήρε την σωστή της διάσταση. Aναμόρφωση είναι η δεύτερη ευκαιρία, η δημοκρατική, αυτονόητη, δεύτερη ευκαιρία: “Έσφαλα – πληρώνω – συνεχίζω και ζω. Δηλ. διορθώνομαι, εξελίσσομαι. Aυτό είναι ο πολιτισμός. Πολιτισμός δεν είναι μόνο φεστιβάλ.

Eλπίζω να μας καλέσουν πάλι στις φυλακές, σε πιο σταθερή βάση, να κάνουμε παραστάσεις και προγράμματα. Nα συζητήσουμε και να σκεφτούμε από κοινού. Nα επιβεβαιώσουμε –εκατέρωθεν– την ανθρωπιά μας.

Νέα Προοπτική τεύχος #526# Σάββατο 12 Μάη 2012

Big Mama