Αγαθονήσι: Στην άκρη του Αιγαίου

Αν έχεις ξεκαθαρίσει για ποιους λόγους αποφάσισες να έρθεις σε τούτη την «άκρη» του πελάγους, το λιλιπούτειο Αγαθονήσι δεν θα σε απογοητεύσει. Εδώ θα βρεις μικρά μεγέθη, αργούς ρυθμούς, νησιώτες που σε κοιτούν στα μάτια και όχι στο... πορτοφόλι. Το Αγαθονήσι δεν θα σου ζητήσει τίποτα περισσότερο από το να συντονιστείς με τον παλμό του και να αφεθείς στη «ραστώνη» του. Και τότε θα περάσεις αξέχαστα...

Το πλοίο από το Πυθαγόρειο της Σάμου μανουβράρει στο μικρό λιμάνι του Αγ. Γεωργίου μετά ένα θαλασσινό ταξίδι μίας ώρας περίπου. Η επιβίβαση και αποβίβαση των επιβατών και των ελάχιστων οχημάτων δεν κρατά πάνω από 15 λεπτά. Μια προσωρινή αναστάτωση και σε λίγο όλα βρίσκουν ξανά τον αργό, χαλαρό ρυθμό τους. Πιτσιρίκια παίζουν στα ασφαλή νερά του ρηχού όρμου, λιγοστοί τουρίστες απολαμβάνουν το ουζάκι τους στα μαγαζιά της προκυμαίας, ψαράδες παλεύουν με τα δίχτυα τους, μαγαζάτορες ξεφορτώνουν τις προμήθειες... εικόνες απλές, καθημερινές, ανθρώπινες που όμως φαίνονται τόσο διαφορετικές και μακρινές, ειδικά αν έρχεσαι από κάποιο κοσμοπολίτικο νησί. Καλώς ήλθατε λοιπόν, στο Αγαθονήσι!

Φωτο: Στις ταβέρνες του λιμανιού θα δοκιμάσετε ολόφρεσκο ψάρι και ντόπιο κατσίκι

Είναι το βορειότερο νησί της Δωδεκανήσου και απέχει από τη Σάμο 15 ν.μ., από την Πάτμο 19 ν.μ. και από τα αντικρινά Μικρασιατικά παράλια μόλις 8 ν.μ. Η έκτασή του αγγίζει τα 15 τ.χλμ. με κυριότερο χαρακτηριστικό τον πλούσιο διαμελισμό των ακτών και την ορεινή άδεντρη ενδοχώρα. Σε μικρή απόσταση βρίσκονται πολλές ερημικές νησίδες όπως το Κατσαγάνι, το Κουνελονήσι, η Στρογγυλή, το Νερονήσι, το Πράσο, το Ψαθονήσι.

Αγνωστο ακόμη και σήμερα στους περισσοτέρους Ελληνες, το Αγαθονήσι που σχεδόν ακουμπά στη γη της Μικράς Ασίας, έρχεται στην επικαιρότητα κάθε φορά που οι γείτονές μας προκαλούν, παραβιάζοντας τον εναέριο χώρο πάνω από αυτό. Ομως η ιστορία του γράφεται εδώ και αιώνες. Οι πρώτοι εποικιστές του ήταν μάλλον οι Κάρες που πέρασαν εδώ από την περιοχή της Μιλήτου, ακολούθησαν οι Δωριείς και οι Ιωνες. Ο Θουκυδίδης αναφέρεται στο Αγαθονήσι με το όνομα Τραγαία, όμως στους αρχαίους Ελληνες ήταν γνωστό και ως Υετούσσα ή Ψετούσσα. Ο ιστορικός και γεωγράφος Στράβων το αναφέρει ως Τραγαίαι, ενώ ο Πλούταρχος Τραγιά.

Στα νερά του Αγαθονησίου έγινε η Ναυμαχία της Λάδης (494 π.Χ.), μεταξύ του Περσικού και του Ιωνικού στόλου που έκρινε την τύχη της αντικρινής Μιλήτου. Με τη νίκη των Περσών έληξε η Ιωνική επανάσταση (499-494 π.Χ.) και άρχισε να προετοιμάζεται το έδαφος για την εισβολή των Περσών στην Ελλάδα.Κατά τα Ρωμαϊκά και Βυζαντινά χρόνια το νησί, όπως εξάλλου και πολλά ακόμη μικρονήσια του Αιγαίου, υπήρξε τόπος εξορίας.

Φωτο: Μεγάλο Χωριό, ο δισυπόστατος ναός Παναγιάς - Θεολόγου και πλάι το εκκλησάκι του Αγ. Ραφαήλ

Το μεγάλο πρόβλημα και εδώ ήταν οι συχνές πειρατικές επιδρομές. Μάλιστα ο παλιότερος οικισμός του, το Μεγάλο Χωριό, είναι αθέατος από τη θάλασσα, ενώ διακρίνεται ακόμη και σήμερα ο πέτρινος τοίχος γύρω από τα σπίτια που προφανώς χρησίμευε ως αμυντική οχύρωση.

Το 1292 το Αγαθονήσι καθώς και άλλα κτήματα και νησίδες δωρήθηκε με αυτοκρατορικό χρυσόβουλο του στην Ιερά Μονή Πάτμου.

Φωτο: Καθολικό, ο καπεταν-Γιώργης με το καΐκι και τη σκυλίτσα του

Οι δύσκολες συνθήκες διαβίωσης και οι συχνές επιδρομές λειτούργησαν αποτρεπτικά για τη μόνιμη εγκατάσταση κατοίκων. Ετσι το Αγαθονήσι γνώρισε αρκετές φάσεις απόλυτης εγκατάλειψης. Χαρακτηριστική είναι η περιγραφή του γνωστού Οθωμανού ναύαρχου και γεωγράφου Piri Reis (16ος αι.) ως έναν τόπο ακατοίκητο επάνω στον οποίο έβοσκαν μόνο κατσίκες.

Τον 16ο αιώνα οι Οθωμανοί πάτησαν πόδι στο νησί και παρέμειναν μέχρι το 1912, ενώ στις αρχές του 19ου αιώνα εγκαταστάθηκαν εδώ κτηνοτρόφοι και ψαράδες από τους Φούρνους.

Φωτο: Η βοτσαλωτή παραλία Σπηλιά. Εδώ θα έρθετε από το λιμάνι ακολουθώντας χωματόδρομο.

Στη συνέχεια το Αγαθονήσι περιήλθε στην ιταλική κυριαρχία μαζί με τα υπόλοιπα Δωδεκάνησα, ενώ για σύντομο χρονικό διάστημα μεσούντος του Β' Παγκοσμίου Πολέμου, τέλεσε υπό γερμανική κατοχή. Τελικά τον Μάρτιο του 1948 ενσωματώθηκε στο ελληνικό κράτος.

Στο νησί σήμερα μένουν μόνιμα περίπου 180 κάτοικοι και υπάρχουν τρεις συνοικισμοί που απέχουν ελάχιστα μεταξύ τους, το Μεγάλο Χωριό, το Μικρό Χωριό και ο Αγιος Γεώργιος που είναι και το λιμάνι.

Μικρό και Μεγάλο Χωριό

Φωτο: Οι «Θόλοι», οι βυζαντινές αποθήκες τροφίμων του 11ου αιώνα

Ο Αγιος Γεώργιος με τη ρηχή πεντακάθαρη βοτσαλωτή παραλία, τα αρμυρίκια και τα λιγοστά ταβερνάκια είναι ένα από τα πιο αξιαγάπητα λιμανάκια της Δωδεκανήσου. Απλές, απέριττες εικόνες, αιγαιοπελαγίτικο φως και αύρα θαλασσινή θα σε συνοδεύουν σε κάθε σου βήμα.

Λίγο ψηλότερα βρίσκονται το Μικρό Χωριό και αμέσως μετά το Μεγάλο Χωριό. Δύσκολα διακρίνεις πού τελειώνει ο ένας οικισμός και πού αρχίζει ο άλλος. Οι αποστάσεις ανάμεσά τους είναι μικρές (200-300 μετρά) και καλύπτονται άνετα με τα πόδια. Το καλύτερο μέρος για να ξαποστάσεις και να χαζέψεις τη θέα είναι ο ενοριακός ναός του Αγίου Γεωργίου (1932) με τους γαλάζιους τρούλους που επιτηρεί από ψηλά το λιμανάκι.

Αρκετά γραφικό είναι το Μικρό Χωριό με τους 15 μόνιμους κατοίκους. Με σημείο αναφοράς τη λιλιπούτεια πλατεία όπου γύρω της βρίσκονται αραδιασμένα στη σειρά τα ασβεστωμένα νησιώτικα σπίτια και οι παλιές λιθόκτιστες, ερειπωμένες αγροικίες.

Λίγο πριν φθάσεις, ανεβαίνοντας από το λιμάνι αριστερά, το μικρό σκαλωτό δρομάκι ανηφορίζει για την εκκλησία του Αγίου Παντελεήμονα, όπου στις 27 Ιουλίου πραγματοποιείται μεγάλο πανηγύρι. Πάνω στον δρόμο ποζάρει ο κομψός δισυπόστατος ναός των Θεολόγου και Παναγίας και πλάι του το εκκλησάκι του Αγ. Ραφαήλ.

Πεντακόσια μέτρα νότια και δυτικά του λιμανιού (μέσω χωματόδρομου) η πανέμορφη τροπικών χρωμάτων και παντελώς ερημική παραλία Σπηλιά είναι το κάτι άλλο! Η ακτή έχει ψιλό βοτσαλάκι και άμμο ενώ υπάρχουν αρμυρίκια. Το όνομα οφείλεται στη μικρή σπηλιά που υπάρχει στη μια άκρη της, ανάμεσα στα βράχια.

Θεωρείται καλό αραξοβόλι των ιστιοφόρων, αγαπημένος όρμος όσων κάνουν ελεύθερο camping αλλά και ιδανικός τόπος για υποβρύχιο ψάρεμα. Εξάλλου το Αγαθονήσι έχει ακόμα τη φήμη του «ψαρότοπου» ανάμεσα στους φανατικούς του είδους. Αν αγαπάς το ψαροντούφεκο αξίζει, αφού συμβουλευτείς τους ντόπιους, να επιχειρήσεις, πάντα βέβαια με προσοχή και έμπειρη παρέα, μερικές βουτιές για να διαπιστώσεις ότι είναι... ιδιαίτερα αποδοτικές!

Δυτικά πίσω από τον λόφο απλώνεται ο βαθύς όρμος του Γαϊδουρόλακκου όπου θα έρθεις ακολουθώντας μονοπάτι για 20 λεπτά περίπου, φορώντας πάντα κατάλληλα παπούτσια - οι σαγιονάρες δεν ενδείκνυνται!

Από το Μεγάλο Χωριό ακολουθείς τον τσιμεντένιο δρόμο που τραβά βόρεια και ανατολικά. Στα 300 μετρά συναντάς το ελικοδρόμιο και αμέσως μετά το εκκλησάκι της Μεταμόρφωσης που βρίσκεται σε σημείο όπου ο δρόμος διχάζεται. Αν συνεχίσεις ευθεία θα βγεις στο γραφικό αγκυροβόλιο Καθολικό που φωλιάζει στον κόρφο υπήνεμου όρμου αντίκρυ από τη βραχονησίδα Νερονήσι. Εδώ στα προφυλαγμένα νερά λειτουργούν ιχθυοτροφεία. Ενα χιλιόμετρο δυτικά του Καθολικού δεσπόζει ο όρμος Μαΐστρος με τα απόκρημνα βράχια και τον αρχαιολογικό χώρο.

Από τον ναό της Μεταμόρφωσης αν πας δεξιά, θα καταλήξεις στην παραλία του Πόρου που απλώνει τη σύντομη βοτσαλωτή παραλία της στην άκρη του βαθιού όρμου. Απόλυτη ησυχία, γλάροι, ήλιος και θάλασσα. Ενας τόπος ονειρικός από αυτούς που όλο και λιγοστεύουν πια, στα μεγαλύτερα τουριστικά νησιά. Από την παραλία του Πόρου μπορείς να συνεχίσεις για 500 -600 μέτρα ακόμη, ως το γραφικό ξωκλήσι του Αγίου Νικολάου. Από κάτω διαγράφει το λαμπερό της τόξο η μικρή παραλία Βαθύ Πηγάδι με πετραδάκι, ενώ φυσική σκιά προσφέρουν αρμυρίκια και θεόρατοι σκίνοι.

Στη συνέχεια θα προσεγγίσεις τους «Θόλους», αυτά τα εντυπωσιακά λιθόκτιστα θολωτά οικοδομήματα του 11ου αιώνα με συνολικό εμβαδόν γύρω στα 500 τ.μ. που πιθανόν αποτελούσαν αποθήκες τροφίμων. Παρόμοια κτίσματα μικρότερου μεγέθους υπάρχουν στο Μαράθι και στο Φαρμακονήσι. Απέναντι, στην άλλη πλευρά του κόλπου, βρίσκεται η μικρή αλλά με νερά σαν πισίνα παραλία Πάλος (προσεγγίζεται από μονοπάτι).

Fast Info

Προστατευμένος τόπος: To Αγαθονήσι μαζί με τις γειτονικές νησίδες εντάσσεται στην προστατευόμενη περιοχή «NATURA 2000» ως πολύτιμο καταφύγιο σπάνιων ειδών της πανίδας όπως ο Αιγαιόγλαρος, η φώκια Monachus monachus, η θαλάσσια χελώνα Caretta caretta.

Ανασκαφές: Η KB' Εφορεία Προϊστορικών και Κλασικών Αρχαιοτήτων έχει ξεκινήσει ήδη από το 2006 ανασκαφική έρευνα στην περιοχή Μαΐστρου ή Καστράκι (θαλάσσιος όρμος στα βόρεια του νησιού) όπου υπάρχουν υπολείμματα οχυρωμένου οικισμού των πρωίμων ελληνιστικών χρόνων (4ος - 3ος αιώνας π.Χ.)

Αρχαία βαφεία: Σύμφωνα με τις ανασκαφές στο Αγαθονήσι, κατά την πρώιμη Ρωμαϊκή περίοδο (1ο αιώνα π.Χ. - 1ο αιώνα μ.Χ.) υπήρχαν εργαστήρια χρωστικών ουσιών, αλλά και βαφείων. Εδώ με την κατάλληλη επεξεργασία οστράκων (κυρίως της πορφύρας) μέσω των ειδικών εγκαταστάσεων, παράγονταν το βαθύ κόκκινο χρώμα με το οποίο έβαφαν τα υφάσματα, μα κυρίως τις στρατιωτικές στολές τους οι Ρωμαίοι.

ΔΙΑΜΟΝΗ

Ενοικιαζόμενα δωμάτια

«Ακτή» Αγιος Γεώργιος (λιμάνι)

«Το αγέρι» 22470 29085

«Γλάρος» 22470 29062

«Υεττούσα» 22470 29008

Καμίτση Μαρία 22470 29003, 4

Καμίτσης Γεώργιος 22470 29064, 29101

Γιαμαίος Γεώργιος: 22470 29007

Γιαμαίου Θεολογία 22470 29006

Μεγάλο Χωριό

«Αγνάντι» 22470 29019

Studios «Ageliki» 22470 29085

ΦΑΓΗΤΟ

Στο όμορφο λιμανάκι του Αγίου Γεωργίου θα βρείτε τις ταβέρνες «Γλάρος» και «Γιώργος». Το ψάρι είναι ολόφρεσκο και το φέρνουν τα καΐκια. Αν σας προτείνουν αστακό, χταπόδι κρασάτο ή ψαρόσουπα μην αρνηθείτε!

Στο Μεγάλο Χωριό πολύ καλή είναι η ταβέρνα της «Ειρήνης». Δοκιμάστε κατσικάκι στον φούρνο με πατάτες και το ντόπιο τυρί τάκος (αλμυρό άρα και ιδανικό για κρασί και ούζο).

Στην πλατεία άνοιξε φέτος το «ουζερί ο Νίκος».

Στο νησί υπάρχει φούρνος, ο οποίος το πρωί εκτός από ψωμί ψήνει και τυρόπιτα με ντόπια φρέσκια μυζήθρα.

Ζερμαίν Αλεξάκη

Φωτογραφίες: Θοδωρής Αθανασιάδης

www.viewsofgreece.gr

ΕΘΝΟΣ