Η παραοικονομία παραμένει «ισχυρή» μετά από τρία χρόνια λιτότητας

Σταθερή αξία στο χρόνο αποδεικνύεται η παραοικονομία στη χώρα μας η οποία φαίνεται να αντέχει ακόμη και εντός μνημονίου καταγράφοντας για το διάστημα 2005 -2011 μείωση μόλις κατά 6% στα 50,5 δισ. ευρώ (24,2% του ΑΕΠ ) από 53,3 δισ. ευρώ (27,6% του ΑΕΠ ) που ήταν το 2005.

Από την κατάταξη της έκθεσης η Ελλάδα είχε το έκτο μεγαλύτερο ποσοστό του ΑΕΠ στην Ευρώπη των «27» το μεταολυμπιακό 2005. Πρώτη ήταν η Βουλγαρία με ποσοστό μαύρης οικονομίας στο 34,4% του ΑΕΠ της, δεύτερη η Ρουμανία με ποσοστό παραοικονομίας 32,2% του ΑΕΠ, τρίτη η Εσθονία με ποσοστό 30,2% του ΑΕΠ, τέταρτη η Λετονία με ποσοστό 29,2% του ΑΕΠ της και πέμπτη η Κύπρος με 28,1% του ΑΕΠ.

Το 2011 μετά από τρία χρόνια πρωτοφανούς διεθνούς οικονομικής κρίσης και στο δεύτερο χρόνο του πρώτου μνημονίου, όταν η οικονομία είχε μέτρα λιτότητας ύψους 60,6 δισ. ευρώ, η Ελλάδα έχασε μόνο μια θέση στην κατάταξή της και έμεινε έβδομη με ποσοστό παραοικονομίας στο 24,3% του ΑΕΠ, ενώ την έκτη θέση κατέλαβε η Πολωνία με ποσοστό 25% του ΑΕΠ της.

Από τις χώρες οι οποίες βρίσκονται εντός ή στην πόρτα ενός μνημονίου, πιο κοντά στην Ελλάδα, σε ό,τι αφορά το ποσοστό μαύρης οικονομίας, βρίσκεται η Κύπρος με ποσοστό παραοικονομίας που έφτανε το 26% για το 2011. Πολύ πιο μακριά βρίσκεται η Πορτογαλία με ποσοστό παραοικονομίας στο 19,4% του ΑΕΠ της, με επόμενη την Ισπανία με παραοικονομία που φτάνει το 2011 το 19,2% του ΑΕΠ. Η Ιρλανδία βρίσκεται ακόμη χαμηλότερα, στο τέλος του 2011, που έφτανε σε ποσοστό το 12,8% του ΑΕΠ.

Η έρευνα αντιμετωπίζει τη «μαύρη οικονομία» ως συγκοινωνούν δοχείο με τη φοροδιαφυγή και τη φοροαποφυγή. Ως μια από τις προτεινόμενες λύσεις για την αντιμετώπισή της αναφέρει την ποινικοποίηση της μη φορολογικής συμμόρφωσης του αγοραστή κάποιου αφορολόγητου είδους ή υπηρεσίας. Με άλλα λόγια εκτιμάται ότι η καταπολέμηση της μαύρης οικονομίας θα πρέπει να επικεντρωθεί στη συλλογή αποδείξεων για κάθε αγορά ή συναλλαγή και σε δεύτερο βαθμό στην καθολική χρήση του «πλαστικού» χρήματος.

Παράλληλα, όμως, επισημαίνει ότι η συνολική εκρίζωση της παραοικονομίας εκτός από δύσκολο έργο μπορεί να πλήξει και την ίδια την πραγματική οικονομία, αφού η αλλαγή από την μια ημέρα στην άλλη θα στοιχίσει την εξαφάνιση συγκεκριμένων οικονομικών κλάδων οι οποίοι συντηρούνται από τη μαύρη οικονομία.

Συνεπώς, θα πρέπει οι κινήσεις να είναι αποφασιστικές μεν, αλλά μεθοδικές, ώστε και τα χρήματα που διακινούνται εκτός του φορολογικού συστήματος (διαφεύγοντας από την παρακράτηση άμεσων και έμμεσων φόρων) να αρχίσουν σιγά σιγά να μειώνονται, φέρνοντας περισσότερα έσοδα στα δημόσια ταμεία.

Ως γενική αρχή, η έκθεση προτείνει την αύξηση του «φορολογικού ηθικού», δηλαδή της συνέπειας του κράτους προς τον πολίτη σε ό,τι αφορά την έγκαιρη ειδοποίηση για τις υποχρεώσεις του, την εμπρόθεσμη επιστροφή φόρου όταν προκύπτει κάτι τέτοιο και τη συνέχεια της προσπάθειας απλοποίησης των φορολογικών διαδικασιών.

Σε δεύτερη ανάγνωση -όπως επισημαίνεται- ο φοροεισπρακτικός μηχανισμός θα πρέπει να τιμωρεί σκληρά κάθε φαινόμενο μαύρης οικονομίας, και ποινικά αλλά και αστικά, επιχειρώντας σε κάθε περίπτωση να ανακτήσει τα διαφυγόντα έσοδα.

Μοντέλο για αποτελεσματικό φορολογικό μηχανισμό

Μεγάλος φορολογικός μηχανισμός δεν σημαίνει και περισσότερα έσοδα, αλλά μεγαλύτερες λειτουργικές δαπάνες για το κράτος μέλος που συντηρεί ένα τέτοιο δίκτυο αναφέρει σε άλλο σημείο της η Έκθεση.

Μάλιστα δίνει και ένα δείκτη (ανεξάρτητο από το μέγεθος και τον πληθυσμό της κάθε χώρας) ο οποίος θέλει μια αποτελεσματική φορολογική διοίκηση να μην ξεπερνά σε αριθμό τα 1.000 άτομα ανά 1.000.000 κατοίκους. Τούτο βέβαια με δεδομένο ότι το προσωπικό έχει την εμπειρία και τα κατάλληλα τυπικά προσόντα για να ανταποκριθεί.

Το ίδιο συμβαίνει και με τον αριθμό των εφοριών οι οποίες, τονίζεται, θα πρέπει να γίνουν πολύ λιγότερες και πιο ειδικές για κάθε είδος φόρου και να μην εξυπηρετούν γενικά όλους τους πολίτες.

Μάλιστα προτείνει το δρόμο που έχουν ακολουθήσει και άλλες ευρωπαϊκές χώρες οι οποίες συνδέουν την καταβολή φόρων και την καταβολή ασφαλιστικών εισφορών. Ένα ενιαίο σύστημα (το οποίο σημειωτέον βρίσκεται ως υποχρέωση) και στο ελληνικό μνημόνιο έχει δύο στόχους. Τον καθολικό έλεγχο των εργοδοτών σε σχέση με τις υποχρεώσεις τους, αλλά και τη μείωση του λειτουργικού κόστους των ελέγχων.

Επίσης σε μια προσπάθεια να υπάρχει μείωση του κόστους προτείνεται η ένταση στη χρήση νέων τεχνολογιών και η μεταφορά όλων και περισσότερων υποχρεώσεων των πολιτών στο διαδίκτυο.

Ρυθμίσεις και περαίωση αλλά όχι αμνηστία

Σε διαδικασίες, όπως η περαίωση παρελθόντων ετών και οι 60 δόσεις για την αποπληρωμή, κυρίως, των ληξιπρόθεσμων οφειλών προς το Δημόσιο θέλει να βάλει η Ευρωπαϊκή Επιτροπή σε έρευνα για τις άριστες πρακτικές φορολογικής συμμόρφωσης σε όλα τα κράτη μέλη της.

Συγκεκριμένα η έρευνα τάσσεται εναντίον κάθε μορφής «φορολογικής αμνηστίας» η οποία εφαρμόζεται σε ένα μεγάλο αριθμό κρατών μελών με στόχο την αύξηση των εσόδων και του βαθμού φορολογικής συμμόρφωσης των πολιτών.

Παρόλα αυτά, σύμφωνα με την έρευνα, κάθε τέτοια προσπάθεια προκαλεί περισσότερη ζημιά παρά κέρδος για τις κατά τόπους φορολογικές αρχές, αφού η αύξηση των φόρων είναι σαφώς μικρότερη του αναμενομένου και δημιουργείται η νοοτροπία συνεχώς ρυθμίσεων. Σύμφωνα με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή η κάθε διευκόλυνση για την πληρωμή των φόρων θα πρέπει να έχει συγκεκριμένα χαρακτηριστικά.

Να γίνεται μια φορά, αφού η επανάληψη έχει ως αποτέλεσμα να δημιουργείται η ψυχολογία των συνεχών ρυθμίσεων και εθίζονται ακόμη και οι νομοταγείς και τυπικοί φορολογούμενοι. Έτσι το αποτέλεσμα σε φόρους είναι αντίθετο από το προσδοκώμενο.

Να υπάρχει ένα σαφές πρόστιμο και μια τιμωρία σε όσους κάνουν χρήση της διευκόλυνσης, αλλά δεν την ολοκληρώσουν κανονικά. Παρόλα αυτά επισημαίνεται στην ίδια έρευνα ότι οι απόπειρες φορολογικής αμνηστίας δημιουργούν αισθήματα αδικίας από τους τυπικούς φορολογούμενους, αφού αυτοί που κερδίζουν από τις ρυθμίσεις είναι κατά τεκμήριο ανειλικρινείς στις συναλλαγές τους με την εφορία. Σε μια δεύτερη ανάγνωση μια βιομηχανία ρυθμίσεων για το φόρο εισοδήματος είναι πολύ πιθανό ότι θα μειώσει τα ποσοστά της φορολογικής συμμόρφωσης για το σύνολο των φορολογουμένων.

ΤΑΣΟΣ ΔΑΣΟΠΟΥΛΟΣ - tdas@naftemporiki.gr

Η Ναυτεμπορική