Ο Ταγίπ "Πούτιν" Ερντογάν και ο Αϊντίν "Αλ Καπόνε" Ντογάν - του Αλέξανδρου Μασσσαβέτα - News Time

http://www.newstime.gr/?i=nt.el.article&id=27005

2/1/2010

Αλέξανδρος Μασσαβέτας Κωνσταντινούπολη

Δημοσιογράφος και συγγραφέας που ζει στην Κωνσταντινούπολη

Τέλος εποχής για τον κόσμο των τουρκικών μέσων ενημέρωσης. Την αλλαγή του χρόνου συνοδεύει και μία αλλαγή στην ηγεσία του ομίλου Ντογάν, που ελέγχει περισσότερο από το 50% του έντυπου, ηλεκτρονικού και τηλεοπτικού τύπου. Ο Αϊντίν Ντογάν παραιτήθηκε την Τετάρτη (30/12) από την προεδρία του ομίλου που έκτισε, καταλείποντας τη θέση του στη μεγαλύτερη από τις τέσσερις κόρες του, Αρζουχάν Ντογάν Γιαλτσίνταγ. Λίγες ημέρες πριν, ο αρχισυντάκτης της «ναυαρχίδας» του ομίλου Ντογάν, Ερτουγρούλ Όζκιοκ, «φωνή του τουρκικού κατεστημένου» για πολλούς, αναλυτής της πεντάρας για περισσότερους, παραιτείτο.

 

 

 Το νέο έτος θα σημαδέψει μία ριζική αναμόρφωση του ιδιοκτησιακού καθεστώτος των τουρκικών μέσων ενημέρωσης, και φοβούνται πολλοί, της στάσης των τελευταίων έναντι της κυβέρνησης. Το συγκρότημα Ντογάν, στενάζοντας κάτω από ένα φόρο και πρόστιμο ύψους 3.76 δισεκατομμυρίων τουρκικών λιρών (1.75 δις ευρώ!!), έχει ήδη ανακοινώσει την πρόθεσή του να πουλήσει όλες του τις εφημερίδες, με εξαίρεση τη Χουριέτ, προκειμένου να το ξεπληρώσει.

Το 2009, όπως και το 2008, χρωματίσθηκε από την κόντρα ανάμεσα στον Τούρκο πρωθυπουργό Ταγίπ Ερντογάν και τον βαρώνο των μίντια Αϊντίν Ντογάν. Τα επίθετά τους μοιάζουν, όπως και πολλά στοιχεία του προφίλ τους. Τόσο ο Ταγίπ Ερντογάν όσο και ο Αϊντίν Ντογάν κατάγονται από χαμηλή κοινωνική τάξη, σε μία κοινωνία έντονα διαστρωματωμένη όπως η τουρκική. Και οι δύο υπήρξαν και παραμένουν ιδιαίτερα φιλόδοξοι, ενώ για πολλούς Τούρκους το όνομα και των δύο ταυτίζεται, πρώτον και κύριον, με τη διαφθορά. Η μεταξύ τους ολομέτωπη σύγκρουση έχει απασχολήσει το διεθνή τύπο, αποτελώντας ένα ακόμη λόγο για τον οποίο η διεθνής εικόνα της Τουρκίας αμαυρώνεται.

Το συγκρότημα Ντογάν έχει στην κατοχή του πάνω από το 50% των τουρκικών μέσων ενημέρωσης. Στην ιδιοκτησία του ανήκουν οι εφημερίδες  Hurriyet, Milliyet, Radikal, Posta, Fanatik, Hurriyet Daily News και τα κανάλια CNN Turk και Kanal D, καθώς και μία εντυπωσιακή σειρά ραδιοφωνικών σταθμών και ιστοσελίδων. Πέραν του χώρου των μέσων ενημέρωσης, όπου κανείς δε μπορεί να αμφισβητήσει την πρωτοκαθεδρία της, η οικονομική αυτοκρατορία του Ντογάν εκτείνεται και στον τομέα της ενέργειας, του τουρισμού, των τραπεζικών συναλλαγών και της βιομηχανίας.



Εκτός από σωρεία σκανδάλων και φήμες για εκβιασμούς προς τους πρωθυπουργούς της χώρας, από τους οποίους ζητεί κάθε φορά να αποσπάσει ευνοϊκή μεταχείριση στις συναλλαγές του, το όνομα του Αϊντίν Ντογάν συνδέθηκε στο παρελθόν με το στράτευμα. Το περιοδικό Νοκτά τον κατονόμαζε ως έμμεσο συνεργάτη των στρατιωτικών που ύφαιναν σχέδια «εμμέσου πραξικοπήματος», που οι αρχηγοί των τεσσάρων όπλων ύφαιναν το 2004 με στόχο την «ανατροπή» του Κόμματος Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης και του Ταγίπ Ερντογάν. Σύμφωνα με το περίφημο πια δημοσίευμα του «Νοκτά» το 2007, ο Ντογάν συναντάτο τακτικά με τους αρχηγούς των όπλων προκειμένου να δρομολογήσει μία ευνοϊκή παρουσίαση στον τύπο των διαδηλώσεων και άλλων ενεργειών κατά της κυβέρνησης, τις οποίες αυτοί ετοίμαζαν.

Ωστόσο, ο μέχρις εσχάτων πόλεμος των δύο ανδρών άρχισε το 2008, με ένα καταιγισμό από αμοιβαίες κατηγορίες που αμφότεροι ισχυρίζονται πως δεν αποτελούν παρά συκοφαντίες. Το πρώτο χτύπημα που πληροφορείτο η κοινή γνώμη ήταν μία σειρά δημοσιευμάτων στις εφημερίδες του ομίλου Ντογάν. Τα δημοσιεύματα ήθελαν να εμπλέξουν το όνομα του Ταγίπ Ερντογάν στο σκάνδαλο Ντενίζ Φενερί, που αφορά ισλαμική φιλανθρωπική οργάνωση στη Γερμανία. Στο σκάνδαλο έχει εμπλακεί αριθμός προσώπων από το στενό περιβάλλον, την «αυλή» του πρωθυπουργού.

Ο Ερντογάν είναι γνωστός ως προσωπικότητα αυταρχική, ενώ η έλλειψη στοιχειωδών τρόπων του, είναι παροιμιώδης. Πέραν των εκρήξεών του μπροστά στις κάμερες, με τις οποίες καταφέρθηκε κατά πολιτών, δημοσιογράφων και πολιτικών, είναι γνωστός για το γεγονός ότι υποβάλλει συνεχώς μηνύσεις κατά του τύπου. Η αλυσίδα των μηνύσεων που κατέθεσε ο Ταγίπ Ερντογάν αφορούσαν από δημοσιεύματα επικριτικά μέχρι γελοιογραφίες, τις οποίες δεν άντεξε το πρωθυπουργικό νευρικό σύστημα.

 

Δεδομένου όμως του παρελθόντος και του προφίλ του Αϊντίν Ντογάν, της κολοσσιαίας δύναμης που μέχρι πρότινος ο άνδρας αυτός διέθετε, η επίθεση του Ταγίπ Ερντογάν στον όμιλό του δεν πρέπει να αξιολογηθεί μόνο με βάση την αυταρχικότητα και τις χυδαίες τάσεις του πρωθυπουργού. Απαντώντας σε ένα χείμαρρο δημοσιευμάτων στις εφημερίδες του ομίλου, που επιχειρούσαν να συνδέσουν τον Ταγίπ Ερντογάν με το σκάνδαλο Ντενίζ Φενερί, ο πρωθυπουργός ισχυριζόταν πως η επίθεση οφειλόταν σε δυσαρέσκεια του Ντογάν για «μη εκπλήρωση ρουσφετιού». Συγκεκριμένα, ο Ερντογάν δήλωνε πως ο Ντογάν είχε ζητήσει «μία χάρη» από την πολεοδομική υπηρεσία της Μητροπολιτικής Δημαρχίας Κωνσταντινουπόλεως, η οποία δεν πραγματοποιήθηκε. «Για να μας εκδικηθεί που δεν του κάναμε τη χάρη ξεκίνησε ολόκληρη καμπάνια εναντίον μας», έλεγε ο Τούρκος πρωθυπουργός, που έχει το συνήθειο – μάλλον από υπερβολική ευαρέσκεια – να αναφέρεται στον εαυτό του είτε στο πρώτο πληθυντικό, είτε στο τρίτο ενικό πρόσωπο. Σε όλους τους άλλους αναφέρεται στο δεύτερο ενικό. Σίγουρα ο Ερντογάν δεν έχει μεγαλώσει στα σαλόνια.

Ο Ερντογάν ισχυριζόταν πως το Κόμμα Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης (ΑΚΡ) δεν είναι σαν τα κόμματα του παρελθόντος, που συνδιαλέγονταν με το συγκρότημα Ντογάν σε μία σχέση αμοιβαίων παροχών. «Ούτε και ο Ταγίπ Ερντογάν είναι από τους πρωθυπουργούς που έχει συνηθίσει [ο Αϊντίν Ντογάν]. Εκείνοι διεξήγαγαν παζάρια με τον Ντογάν» δήλωνε, και πρόσθετε πως ο ίδιος δεν έχει καμία τέτοια πρόθεση. «Τώρα πια δεν έχει ευγένειες και λεπτότητες» προειδοποιούσε ο Ερντογάν, λες και έχει παρελθόν στο είδος! «Τώρα θα σου τα βγάλουμε όλα στη φόρα!» Παράλληλα, ο πρωθυπουργός καλούσε τον πληθυσμό να μην αγοράζει τις εφημερίδες του Ντογάν, που «είναι γεμάτες βρωμιές και ψέματα».

Ο φιλοκυβερνητικός τύπος, που ελέγχεται από οικονομικούς κολοσσούς φίλα προσκείμενους στον πρωθυπουργό, πέρασε στην αντεπίθεση, αποκαλύπτοντας τις «μαφιόζικες» τακτικές του Ντογάν. Ο βαρώνος των μίντια, κατάφερε να βάλει τη μεγαλύτερη κόρη του Αρζουχάν πρόεδρο στην ΤUSIAD, το σύνδεσμο Τούρκων εμποροβιομηχάνων, να παντρέψει τη δεύτερη κόρη του Βουσλάτ με έναν κληρονόμο της δυναστείας Σαμπάντζι και την τρίτη, Χανζαντέ, με μέλος της δυναστείας Μποϊνέρ. Ο προσκείμενος στο ΑΚΡ τύπος αποκάλυπτε πώς ο Ντογάν αγόρασε τον κολοσσό Petrol Ofisi από κοινού με την κρατική Ιs Bankasi, σε μία εταιρική σχέση 50%-50%. Ο μεγιστάνας, στη συνέχεια, ενορχήστρωσε ολόκληρη εκστρατεία δυσφήμισης κατά της διοίκησης της τράπεζας, με αποτέλεσμα αυτή να του μεταβιβάσει το ποσοστό της στην τιμή στην οποία το είχε εξαγοράσει. Ο Ντογάν ανέλαβε την υποχρέωση να καταβάλει 560 εκατομμύρια δολάρια στην Is Bankasi για τις μετοχές, μέρος των οποίων πούλησε δύο μήνες αργότερα στον αυστριακό όμιλο OMV για 1.5 δις δολάρια! Ταυτόχρονα, ο Ντογάν αγόρασε από την Is Bankasi την τράπεζα Disbank, έναντι 17 εκατομμυρίων δολαρίων, την οποία αργότερα πούλησε στη Fortis έναντι ενός δισεκατομμυρίου ευρώ!

 

Η αντεπίθεση δεν περιορίσθηκε μόνο στην αποκάλυψη των σκανδάλων σχετικά με τα περιουσιακά του Ντογάν. Το Σεπτέμβριο του 2008 επεβλήθη στο συγκρότημα φόρος και πρόστιμα ύψους 500 εκατομμυρίων δολαρίων, με το αιτιολογικό ότι διέπραξε φοροδιαφυγή χρησιμοποιώντας περίπλοκα εταιρικά σχήματα σε φορολογικούς παραδείσους. Στα μέσα του 2009, επεβλήθη νέος φόρος στο συγκρότημα Ντογάν, που μαζί με τους τόκους και τα πρόστιμα έφθασε το μυθικό ποσό των 1.78 δισεκατομμυρίων ευρώ. Ακόμη και αδέσμευτες φιλελεύθερες φωνές που σιχαίνονται τον Ντογάν και τις μεθοδεύσεις του εξέφραζαν φόβους ότι το υπέρογκο ποσό είχε επιβληθεί με πολιτικά κίνητρα. Ακολούθησε ένας εξαιρετικός συναγωνισμός κατινιάς που μας χάρισε αξέχαστες στιγμές το 2009. Ο μεν Ντογάν κατηγόρησε τον Ερντογάν πως θέλει να οικοδομήσει μία «σιωπηλή και υποτακτική Τουρκία», πνίγοντας κάθε αντιπολιτευτική φωνή, ενώ τον παρομοίασε με τον Βλαντίμιρ Πούτιν στην αυταρχικότητα. Ο Ερντογάν παρομοίασε τον Ντογάν με τον Αλ Καπόνε. Δυστυχώς, και οι δύο έχουν τα δίκια τους!

Το συγκρότημα Ντογάν προσπάθησε να εμφανίσει την επιβολή του υπέρογκου φόρου – προστίμου, που απειλεί να το εξοντώσει, ως καθαρή επίθεση κατά της ελευθερίας του τύπου, ισχυρισμός που «έπιασε» περισσότερο στην αλλοδαπή. Σύμφωνα με αποκλειστικές πληροφορίες του newstime.gr, το συγκρότημα σχεδιάζει να πουλήσει όλες του τις εφημερίδες, πλην της «ναυαρχίδας» Hurriyet. Η Hurriyet αποτελεί και το σοβαρότερο επικριτή της κυβέρνησης Ερντογάν, ενώ θεωρείται φερέφωνο του κεμαλικού χώρου, αν και λιγότερο σκληροπυρηνική από την Τζουμχουριέτ (που δεν ανήκει στον Ντογάν). Άλλες εφημερίδες του ομίλου, και κυρίως η Ραντικάλ και η Μιλλιέτ, στηρίζουν το κυβερνητικό έργο από την πρώτη στιγμή, και δε δύναται να θεωρηθούν αντιπολιτευόμενες. Το στοιχείο αυτό – η εντός του συγκροτήματος πολυφωνία – κάνει το επιχείρημα Ντογάν περί πολιτικού διωγμού να ασθενεί.

Στέλεχος του συγκροτήματος μίλησε για διωγμό. «Η επιβολή του μη ρεαλιστικού και εξοντωτικού αυτού ποσού στοχεύει να αναγκάσει τον όμιλο Ντογάν να πουλήσει τα μέσα ενημέρωσης που κατέχει σε φιλοκυβερνητικούς παράγοντες. Στην Τουρκία ο νόμος δεν επιτρέπει σε ξένους την αγορά ποσοστού πάνω από το 25% σε μέσα ενημέρωσης. Η κυβέρνηση έχει στηλιτεύσει τον περιορισμό ως φοβικό κατά του ξένου κεφαλαίου και έχει προαναγγείλει νομοσχέδιο το οποίο θα επιτρέψει σε ξένους να αγοράσουν μέχρι 50% σε δεδομένο τουρκικό μέσο ενημέρωσης, και έτερο 25% σε δεύτερο μέσο στη χώρα. Ωστόσο, η κυβέρνηση σκόπιμα καθυστερεί το ψήφισμα του νομοσχεδίου, ώστε να εξαναγκάσει το συγκρότημά μας να πουλήσει σε φίλα προς αυτήν διακείμενους Τούρκους επιχειρηματίες».

 Νεόπλουτοι επιχειρηματίες ισλαμικών πεποιθήσεων, όπως ο Τουργκάι Τσινέρ (Χαμπερτούρκ), ο Αχμέτ Τσαλίκ (Σαμπάχ, ΑTV) και η οικογένεια Άλμπαϊρακ (Ζαμάν, Σαμάνγιολου) έχουν οικοδομήσει τον «στρατευμένο» υπέρ της κυβέρνησης τύπο. Πολλοί αναλυτές και σύμβουλοι επιχειρήσεων συμφωνούν με τα λεγόμενα του στελέχους του συγκροτήματος Ντογάν. «Η όλη συμπεριφορά της κυβέρνησης καταδεικνύει πως πρόθεσή της είναι να στραγγαλίσει το συγκρότημα και να διαμοιράσει τα μέσα που υπόκεινται σε αυτό στην αυλή των επιχειρηματιών του πρωθυπουργού», πιστεύει σύμβουλος επιχειρήσεων. «Σαφώς και τίθενται ζητήματα ελευθερίας του τύπου, χωρίς να θέλω να ισχυρισθώ ότι ο Ντογάν είναι άγιος. Το δυστυχές είναι ότι η κυβέρνηση, σε μία τόσο ευαίσθητη οικονομική συγκυρία, προκαλεί αμφιβολίες στους ξένους επενδυτές σχετικά με το εάν η Τουρκία αποτελεί όντως κράτος δικαίου. Πολύ φοβάμαι πως η επιβολή τέτοιου προστίμου, μεσούσης της βεντέτας Ερντογάν – Ντογάν θα φοβήσει πολλούς ξένους επενδυτές, σπρώχνοντάς τους μακριά από την Τουρκία». Πράγματι, οι φόβοι ότι «καουμπόικη συμπεριφορά» του Ερντογάν διακυβεύει την έξωθεν καλή μαρτυρία που η Τουρκία είχε με κόπο κτίσει εκφράζονται από πολλές φωνές μετριοπάθειας.

Αν και το συγκρότημα Ντογάν άφησε ανοικτή την πόρτα του συμβιβασμού με τις αρχές, η επίτευξη συμβιβασμού αναφορικά με το πρόστιμο δε φαίνεται, τελικά, πιθανή. Αντιθέτως, αναμένεται να αρχίσουν, στο πρώτο ήμισυ του 2010, οι πωλήσεις των εφημερίδων του ομίλου. «Ξέρουμε όλοι ποιοι θα είναι οι αγοραστές» γράφουν πολλοί, φωτογραφίζοντας τους ισλαμιστές επιχειρηματίες. Στο μεταξύ, στην Ευρώπη, όπου το ποιόν του Αϊντίν Ντογάν δεν είναι γνωστό, εκφράζονται ανησυχίες για το πλήγμα κατά της ελευθερίας του τύπου. Η ίδια η έκθεση προόδου της Κομισιόν πραγματοποιούσε αναφορά σε «επιθέσεις κατά της ελευθερίας του τύπου» στην Τουρκία, κατονομάζοντας το περιστατικό της επιβολής του φόρου και προστίμου. Για ποια ελευθερία του τύπου όμως μπορεί να γίνει λόγος, όταν σε μία χώρα το 50% και πλέον της αγοράς ανήκει σε έναν, κατά γενική ομολογία, αδίστακτο επιχειρηματία, ενώ το μεγαλύτερο μέρος του υπολοίπου είναι «βαμμένο» στην πολιτική απόχρωση ενός αυταρχικού πολιτικού;

Η διαδοχή στην κορυφή του ομίλου Ντογάν ήταν αποφασισμένη εδώ και καιρό. Η Αρζουχάν Ντογάν είχε αναγγείλει την παραίτησή της από την προεδρία της TUSIAD, όταν απέτυχε να πείσει τα μέλη του διοικητικού συμβουλίου του οργανισμού να εκδώσουν ψήφισμα με το οποίο θα καταδικαζόταν η «μέσω επιβολής υπέρογκου προστίμου πολιτική επίθεση σε όμιλο μέσων ενημέρωσης». Η Ντογάν προκάλεσε την οργή πολλών από τα μέλη του συμβουλίου, που διαμαρτύρονταν ότι το ΔΣ της TUSIAD δεν είναι μαγαζί του μπαμπά της.



 Είναι αστείο να επικαλείται ο Αϊντίν Ντογάν, που «τα΄χε πλακάκια» με τους επίδοξους πραξικοπηματίες και χρησιμοποιούσε την εξουσία της μονοκρατορίας του για να «κάνει τις δουλειές του», την ελευθερία του τύπου. Περισσότερο από επίθεση κατά της ελευθερίας του τύπου, η βεντέτα Ερντογάν – Ντογάν πρέπει να θεωρηθεί εμβληματική της πολιτικής κουλτούρας της Τουρκίας, μιας κουλτούρας αυταρχισμού, πελατειακών σχέσεων και ξεδιάντροπης λαγνείας για εξουσία και επιρροή. Το γεγονός ότι ο όμιλος δεν προχώρησε σε δυναμική δικαστική διεκδίκηση της ακύρωσης του προστίμου καταδεικνύει πως έχει πολλά «άπλυτα» στις οικονομικές του συναλλαγές, σημειώνουν πολλοί παρατηρητές, που προσθέτουν ότι το δίδυμο Ερντογάν – Ντογάν είναι «πάρε τον ένα και βάρα τον άλλον». Η διαφθορά του πρωθυπουργού και η κατακύρωση των δημοσίων διαγωνισμών στους ημετέρους έχουν εξοργίσει πολλούς και κάνει το γύρο του κόσμου, σπρώχνοντας πολλούς επενδυτές να «σκεφθούν δεύτερη φορά» το εάν θέλουν να επενδύσουν στο φέουδο του Ταγίπ.

Ευκταίον θα είναι το τέλος της μονοκρατορίας Ντογάν να οδηγήσει σε διάφανες, μη «στημένες» από τις αρχές, πωλήσεις, ώστε να διασπασθεί το ιδιοκτησιακό καθεστώς του τουρκικού τύπου. Η κατάτμηση της ιδιοκτησίας είναι sine qua non προς την κατεύθυνση της δημιουργίας ενός πολυφωνικού και ανεξάρτητου από οικονομικά και πολιτικά συμφέροντα τύπου. Είναι επιτακτική ανάγκη να περιορισθεί με νόμο όχι το ποσοστό ιδιοκτησίας των ξένων, αλλά το ποσοστό στην τουρκική αγορά των μέσων ενημέρωσης που δύναται να ελέγχει συγκεκριμένος επιχειρηματίας ή όμιλος.

«Η αλαζονεία σκοτώνει» προειδοποιούσε σε ανύποπτο χρόνο ο «στρατευμένος» στο ΑΚΡ τύπος τον Αϊντίν Ντογάν. Αν η αλαζονεία του και οι οικονομικές του παρατυπίες γκρεμίζουν τον όμιλο Ντογάν, καλό θα ήταν ο ίδιος ο πρωθυπουργός να πάρει παράδειγμα. Από την επανεκλογή του το 2007 ο Ταγίπ Ερντογάν συμπεριφέρεται σαν το νέο Σουλτάνο, με την έπαρση κάποιου που νομίζει πως η χώρα του ανήκει. Μηνύει, βρίζει, απειλεί, κάνει προς όλους υποδείξεις και καταδεικνύει μία βαθιά περιφρόνηση προς τους θεσμούς. Ό,τι όμως ανεβαίνει, κατεβαίνει. Η Άντζελα Δημητρίου, νομίζω, έδωσε την πιο επιτυχή ποτέ περιγραφή των συνεπειών που δύνασαι να υποστείς αν καβαλήσεις το καλάμι. Ίσως θα έπρεπε κάποιος να μεταφράσει την αξέχαστη δήλωση στα Τουρκικά. Προς γνώση και συμμόρφωση.