Το θράσος - Του Λευτέρη Τσίλογλου

Η ζωή σου δίνει αληθινά μαθήματα. Ο παθός μαθός, λένε. Μόνο έτσι, στις πραγ-ματικές συνθήκες, συνειδητοποιείς καλύτερα τις καταστάσεις. Στην πορεία της ζωής, έφαγα πολλές φορές στη μάπα το θράσος κυρίως από άτομα με περίσσεια – αλλά χω-ρίς το αντίστοιχο υπόβαθρο – αυτοπεποίθηση. Το παράπονο μου είναι ότι σ’ αυτές τις περιπτώσεις μέχρι τώρα, το απύθμενο θράσος με έκανε να παραλύω και να μη δίνω την απαραίτητη κι οφειλόμενη εκ μέρους μου απάντηση.

Να σας πω κάτι; Το γεγονός ότι η ιδιοσυγκρασία μου με έχει κάνει συγκρατη-μένο κι εσωστρεφή δίνει διαφορετική εικόνα στους διαφόρους ανθρώπους. Στις περι-πτώσεις που τώρα αναφέρομαι, η σιωπή μου, ίσως να ερμηνεύεται ως δειλία και γιατί όχι, ως απόδειξη των ισχυρισμών τους. Η μνήμη κάποιων ανθρώπων είναι στενά συν-δεδεμένη με το ένστικτο της αυτοσυντήρησης τους. Πολύ εύκολα και βολικά τους εξασφαλίζει την αμνησία στα ενοχλητικά συμβάντα και το δίκαιο των ισχυρισμών τους.

- Αμ, του τα είπα νέτα σκέτα και κατάμουτρα! Δεν μπόρεσε ν’ αρθρώσει λέξη. Όχι θα το άφηνα να μου το παίζει υπεράνω ο κύριος.

Έτσι σέρνω μαζί με τόσα άλλα το απωθημένο της μη απάντησης. Γι’ όσους δεν έχουν ζήσει αυτήν την εμπειρία σας λέω ότι είναι πολύ χειρότερο από μια μη αναμενόμενη χυλόπιτα.

Υπάρχει όμως στη ζωή μου μια εξαίρεση που ο θρασύς εισέπραξε την πρέπουσα απάντηση. Αυτήν θέλω εδώ να ιστορίσω. Ίσως η ψυχολογική ερμηνεία της να βρίσκεται στις ειδικές συνθήκες κάτω από τις οποίες συνέβη.

Γι’ όλους μας η Μάνα είναι ιερό πρόσωπο κι όσο περνάνε τα χρόνια τα αισθήματα της νοσταλγίας και της αγάπης μεγεθύνονται, έρχονται στο προσκήνιο τα προτερήματα κι απωθούνται οι ενδεχόμενες αδυναμίες. Είναι ανθρώπινο χαρακτηριστικό και πρέπει να το δεχτούμε ως έχει.  Κάποια στιγμή, μετά από μια ζωή γεμάτη βάσανα και περιπέτειες, ήρθε η ώρα η κυρά Δέσποινα να φύγει από κοντά μας. Αυτός είναι ο αμείλικτος κύκλος της ζωής και αυτός είναι ο τελικός προορισμός όλων μας.

Ειδοποιήθηκα τηλεφωνικά από το Βόλο ότι η Μάνα πέθανε. Όλη η οικογένεια, η γυναίκα κι η κόρη μου σε λίγες ώρες φτάσαμε εκεί για το ξόδι της. Η κακομοίρα η αδελφή μου, που τράβηξε του Χριστού τα πάθη, τα άλλα αδέλφια μου, όλοι μαζεμέ-νοι, είχαν τακτοποιήσει ήδη όλες τις αναγκαίες και τυπικές διαδικασίες. Η ιδιομορφία βρίσκεται στο γεγονός ότι μέχρι την ταφή την επόμενη μέρα το σώμα της Μάνας έμεινε στο σπίτι κι όλοι εμείς θα την ξενυχτούσαμε με τον παλιό παραδοσιακό τρόπο.

Ιστορίες από την κοινή και πολύχρονη ζωή κοντά της, πράγματα που αγαπούσε, τα χούγια της. Ο θάνατός της δεν ήταν κεραυνός εν αιθρία. Ήταν από καιρό αναμενόμενος κι έτσι είχαμε απορροφήσει σιγά- σιγά τις επιπτώσεις του χαμού της. Αλλά ήταν η Μάνα μας, το ασφαλές καταφύγιο σε κάθε πρόβλημα, ο άνθρωπος που μας έφερε στη ζωή, που μας ανέστησε σε τόσο δύσκολες συνθήκες, καθόρισε τη συμπεριφορά  και το χαρακτήρα μας.

Ανέκδοτα για να γελάσουμε, τραγούδια να τ’ ακούσει, φαγητό και κρασί να χαρεί μαζί μας. Όχι τα συνηθισμένα κλάματα κι οι οδυρμοί. Αναπόφευκτα έγιναν και κάποιες πολιτικές συζητήσεις ανάμεσα σ’ ανθρώπους με διαφορετική πια πρόσληψη των γεγονότων και των εξελίξεων μετά τα τόσα χρόνια απόστασης, αφού εγώ ζούσα  στην Αθήνα κι είχα αποκοπεί τελείως από τη γενέθλια πόλη μου. Οι λόγοι αυτής της αποκοπής δεν είναι της στιγμής ν’ αναφερθούν εδώ.

Ένα από τ’ αδέλφια μου είχε φέρει κι ένα φίλο του στην παρέα. Τον γνώρισα αμέ-σως, με κοίταξε κι αυτός, αλλά δεν ειπώθηκε κουβέντα. Δίπλα ήταν η σορός της  Μάνας. Όμως ο θρασύς δεν κράτησε το στόμα του κλειστό. Σε κάποιες «καινοφα-νείς» γι’ αυτόν απόψεις μου, είπα κάτι που το ευθύγραμμο μυαλό του το εισέπραξε σαν υποστήριξη της «επάρατης δεξιάς». Έτσι, χωρίς συγκρατημό, μου λέει:

- Καλά Λευτέρη αυτά τα λέει η δεξιά! Είναι σωστό να τα υποστηρίζεις κι εσύ;

Σαν να διερράγη ο τελευταίος φλοιός του εσωτερικού μου ηφαιστείου. Εξερράγην. Η συσσωρεμένη πίκρα μου για την εξέλιξη των πραγμάτων στη χώρα  βγήκε σαν λάβα κι έπεσε στην κεφαλή του.

- Καλά ποιος είσαι εσύ που θα χαρακτηρίσεις τις απόψεις μου, ρε πανάθλιο υποκείμενο; Με ποιο δικαίωμα λες αυτά που λες, όταν ξέρεις ότι δίπλα  είναι η Μάνα μου νεκρή. Εσύ δεν είσαι που πριν τη δικτατορία ήσουν παρών στην ανάκρισή μου στην Ασφάλεια και σιγοντάριζες τον Διοικητή; Καλά να στα συγχωρήσουμε όλα. Ο άνθρωπος έχει δικαίωμα να κάνει λάθη και ν’ αλλάζει. Αλλά να μας κάνεις από πάνω και τον τιμητή! Ε! Όχι. Αυτό δεν το σηκώνω. Τσακίσου και φύγε από δω μέσα θρα-σύδειλο υπανθρωπάριο!

Τα μάζεψε κι έφυγε. Όμως σ’ αυτή τη ποιότητα των ανθρώπων. δεν φτάνει το φτύσιμο. Το αντιλαμβάνονται σαν ψιχάλες βροχής. Θα χρειαζότανε ένα παρατεταμένο σκαμπίλισμα κι διώξιμο πιξ- λαξ . Όμως το γλύτωσε γιατί αυτά είναι πάνω από τις ικανότητες μου. Ο αδελφός μου που τον έφερε είχε την άποψη ότι δεν συμπεριφέρθηκα καλά. Ο εν λόγω κύριος ήταν τώρα στέλεχος κόμματος της δημοκρατικής παράταξης ομοτράπεζος του αδελφού μου.

Έτσι ερμηνεύτηκε η προσωρινή του υποστήριξη. Αργότερα το γεγονός, με άγνωστο σε μένα τρόπο, γνωστοποιήθηκε στα αρμόδια κομματικά όργανα και υπήρξε σιωπηρή απομάκρυνσή του. Θα μπορούσε να κρατήσει το στόμα του κλειστό. Τίποτα δε θα είχε συμβεί. Ίσως να τον βλέπαμε κι αυτόν δαφνοστεφανωμένο εκπρόσωπό μας στη Βουλή.  Πρώτη φορά άλλωστε θα γινόταν κάτι τέτοιο; Όμως δεν το κράτησε ο αφιλότιμος κλειστό! Πες-πες πίστεψε μέσα του ότι δικαιούται να συμπεριφέρεται όπως αυτός νομίζει. Κάποιες φορές –όχι πάντα- έρχεται η ώρα της πληρωμής των πράξεών σου.