Χόρχε Λουίς Μπόρχες (1899 - 1966) - Ο Αργεντινός λογοτέχνης που κατέκτησε τον κόσμο

Ο ΑΥΤΟΧΕΙΡΑΣ

 Δε θα μείνει στη νύχτα ούτ’ ένα αστέρι.  

Δε θα μείνει η νύχτα.  

Θα πεθάνω και μαζί μου όλο  

τ’ ανυπόφορο σύμπαν.  

Θα σβήσω τις πυραμίδες, τα μετάλλια,  

τις ηπείρους και τα πρόσωπα.  

Θα σβήσω το θησαύρισμα του παρελθόντος.  

Θα κάνω σκόνη την ιστορία, σκόνη τη σκόνη.  

Κοιτάζω τώρα το στερνό ηλιοβασίλεμα.  

Ακούω το στερνό πουλί.  

Κληροδοτώ το τίποτα σε κανέναν.  

 μετάφραση: Αργύρης Χιόνης  

  

Από την ιστοσελίδα: Γνωμικολογικόν

http://greekquotations.googlepages.com/home1323535

 

• Η ζωή είναι ένα όνειρο που βλέπει ο Θεός.


• Η Ποίηση θυμάται ότι ήταν μια προφορική τέχνη, προτού γίνει γραπτή τέχνη.


• Δεν είναι πρέπον για έναν τζέντλεμαν, να υποστηρίζει οτιδήποτε άλλο εκτός από μια χαμένη υπόθεση. 


• Πάντα φανταζόμουν τον παράδεισο σαν ένα είδος βιβλιοθήκης.


• Το πρωτότυπο δεν είναι ποτέ πιστό στη μετάφραση.


• Το γράψιμο δεν είναι τίποτε άλλο από ένα κατευθυνόμενο όνειρο.


• Το έργο που έχω αναλάβει δεν είναι πραγματικά δύσκολο, μόνο που θα 'πρεπε να είμαι αθάνατος για να το φέρω εις πέρας.


• Όπως όλοι οι συγγραφείς, μετρούσε την επιτυχία των συναδέλφων του με βάση αυτά που είχαν κάνει, ενώ ζητούσε να κρίνουν τον ίδιο από τα οράματα και τα σχέδιά του.


• Κάθε ζωή διαμορφώνεται από μια μοναδική στιγμή, τη στιγμή που ο άνθρωπος συνειδητοποιεί, μια για πάντα, ποιος είναι.


• Αποφάσισα πολλές φορές να ασχοληθώ με τη μεταφυσική, αλλά με διέκοπτε η ευτυχία.


• Είναι  άσκοπο να γράφει κανείς τεράστια βιβλία  αναπτύσσοντας σε 500 σελίδες μια ιδέα που μπορεί κάλλιστα να αποδοθεί σε πέντε λεπτά κουβέντας. Είναι προτιμότερο να προσποιείσαι ότι αυτά τα βιβλία ήδη υπάρχουν και να κάνεις μια σύνοψη ή κάποια σχόλια.
   

Το κείμενο που ακολουθεί είναι από την εφημερίδα "ΤΟ ΒΗΜΑ"

ΧΟΡΧΕ ΛΟΥΙΣ ΜΠΟΡΧΕΣ

 

 Ο Χόρχε Λουίς Μπόρχες (1899 -1986) είναι ο μεγαλύτερος συγγραφέας της Αργεντινής και ένας από τους κορυφαίους του 20ού αιώνα. Ποιητής, πεζογράφος, δοκιμιογράφος και μεταφραστής, σφράγισε με το έργο του τη λογοτεχνία της Λατινικής Αμερικής και οι συγγραφείς της, που γνώρισαν την παγκόσμια φήμη μεταπολεμικά, του οφείλουν ασφαλώς πολλά. Το κίνημα που ονομάστηκε «μαγικός ρεαλισμός» για να χαρακτηρίσει τη σύγχρονη πεζογραφία της έχει ασφαλώς τις ρίζες του στον Μπόρχες και στη νεωτερική γραφή του. 

 

Ο συγγραφέας των Μυθοπλασιών, της Παγκόσμιας ιστορίας της ατιμίας και της Αναφοράς στον Μπρόντι έλαβε εξαιρετική μόρφωση από πολύ μικρός. Ο πατέρας του ήταν δικηγόρος, με πολλά λογοτεχνικά ενδιαφέροντα και φιλοδοξίες να γίνει συγγραφέας. Ο Μπόρχες έζησε μέσα στα βιβλία από παιδί, ήταν δίγλωσσος (ισπανικά και αγγλικά) και στα 12 χρόνια του μπορούσε να διαβάσει τον Σαίξπηρ στο πρωτότυπο. Γνώριζε ακόμη πολύ καλά γαλλικά και γερμανικά. Ταξίδεψε πολύ και έζησε για ένα διάστημα στην Ευρώπη (κυρίως στην Ισπανία και στην Ελβετία). Και ενώ στον Μεσοπόλεμο το έργο του ήταν γνωστό αποκλειστικά σχεδόν στον ισπανόφωνο κόσμο, μεταπολεμικά γνώρισε τη διεθνή αναγνώριση, όταν άρχισαν να δημοσιεύονται κατά ριπάς τα διηγήματά του στα αγγλικά, πρώτα σε λογοτεχνικά περιοδικά και ανθολογίες και στη συνέχεια σε αυτοτελή βιβλία. Το 1961 του απονεμήθηκε από κοινού με τον Σάμιουελ Μπέκετ το Διεθνές Βραβείο Εκδοτών Fromentor και έκτοτε τα έργα του γνωρίζουν απανωτές εκδόσεις σε όλον τον κόσμο.  

Ο Μπόρχες, που χαρακτήριζε τον εαυτό του «αναρχικό ειρηνιστή», είχε συγκρουστεί ανοιχτά με το περονικό καθεστώς. Το 1937 οι φίλοι του τού βρήκαν δουλειά στη Δημοτική Βιβλιοθήκη του Μπουένος Αϊρες. Οταν όμως ο Περόν ήρθε στην εξουσία, το καθεστώς τον «προβίβασε» σε επιθεωρητή πουλερικών και φυσικά εκείνος υπέβαλε αμέσως την παραίτησή του. Το 1955 η αντιπερονική κυβέρνηση της Αργεντινής τον διόρισε διευθυντή της Εθνικής Βιβλιοθήκης του Μπουένος Αϊρες. Από το 1956 ως το 1970 δίδασκε επίσης λογοτεχνία στο Πανεπιστήμιο του Μπουένος Αϊρες, ενώ έδωσε πολλές διαλέξεις και σε άλλα πανεπιστήμια. Ο Περόν επανήλθε στην εξουσία το 1973 και ο Μπόρχες για μία ακόμη φορά αναγκάστηκε να παραιτηθεί. Η φήμη του ωστόσο παγκοσμίως ήταν τέτοια που η παραίτηση αυτή δεν σήμαινε τίποτε, εκτός από το γεγονός ότι αποχωριζόταν τη Βαβέλ των βιβλίων μέσα στην οποία είχε περάσει πολλά από τα δημιουργικότερα χρόνια της ζωής του.  

Ο συγγραφέας, όπως και ο πατέρας του, είχε από πολύ νέος προβλήματα με την όρασή του και από το 1955 και έπειτα ήταν τυφλός. Γι' αυτόν τον λόγο πολλά κείμενά του από τότε τα συνέθετε προφορικά και τα υπαγόρευε είτε σε φίλους του είτε στη Μαρία Γκοδάμα, τη σύντροφο της ζωής του τα τελευταία χρόνια. Οταν το 1986 ήταν ξεκάθαρο ότι του έμενε ελάχιστος χρόνος ζωής (έπασχε από καρκίνο), αποφάσισε να πάει και να πεθάνει στην Ελβετία, μακριά από τα φώτα της δημοσιότητας, προκειμένου οι τελευταίες στιγμές του να μη γίνουν αντικείμενο εκμετάλλευσης από τα ΜΜΕ της Αργεντινής. Ο Χόρχε Λουίς Μπόρχες, μολονότι ήταν πολλές φορές υποψήφιος, δεν τιμήθηκε με το Βραβείο Νομπέλ.  

* Ο λαβύρινθος, η βιβλιοθήκη και ο καθρέφτης   

Οι Μυθοπλασίες είναι το γνωστότερο βιβλίο του Μπόρχες. Μολονότι το σύνολο του έργου του αποτελεί ενιαία και αδιάσπαστη ενότητα, η συλλογή αυτή περιέχει ορισμένα από τα πιο γνωστά διηγήματά του και όλα τα σύμβολα που ορίζουν την ποιητική του: τον λαβύρινθο, τον χάρτη, τον καθρέφτη, τη βιβλιοθήκη, τα τεχνάσματα μέσω των οποίων ερμηνεύουμε - η παρερμηνεύουμε - το ατελές σύμπαν στο οποίο βλέπουμε παραβολικά ή παραθλαστικά και τις δικές μας ατέλειες.  

Μέσα στις συναρπαστικές διηγήσεις του ο Μπόρχες γράφει ένα χρονικό του χρόνου όπως τον συλλαμβάνει αποθηκευμένο στις βιβλιοθήκες, όπου η αρχιτεκτονική των αφηγήσεων υπακούει σε μιαν ατέρμονη χωροταξία, ή στις αφηγήσεις, τον πλασματικό κόσμο, δικό του ή των άλλων. Είναι ένας κόσμος ήρεμα απαισιόδοξος και βαθύτατα ειρωνικός. Ο αναγνώστης αφήνεται να περιπλανηθεί εκεί χωρίς νήμα, για να αντιληφθεί πολύ γρήγορα ότι ο πραγματικός κόσμος μοιάζει εφευρημένος και ο φανταστικός δεν είναι παρά το μετείκασμα του πραγματικού. Οι ήρωες του Μπόρχες περνούν μέσα στις σελίδες του σαν γοητευτικές σκιές και ο ίδιος ταυτίζει τη συγγραφική του ιδιότητα με τη σκιά του εαυτού του (όπως λ.χ. στο θαυμάσιο κείμενό του Ο Μπόρχες κι εγώ). Τα αφηγηματικά του τεχνάσματα βέβαια είναι αλγεβρικά, είναι εξισώσεις χωρίς αγνώστους. Τίποτε λοιπόν δεν μοιάζει απίθανο όταν τα πάντα ταυτίζονται με τον εαυτό τους. Οι Μυθοπλασίες μιλούν ακόμη για τον νου, στο κέντρο του οποίου κατοικεί ο Μινώταυρος του χρόνου: το μυθικό τέρας που αποσβολώνεται μόνο με τη γλώσσα της φαντασίας. 

Ακολουθεί απόσπασμα από την ομιλία του Μπόρχες στο Πανεπιστήμιο της Κρήτης το 1984 και το ποίημα " Ο Λαβύρινθος", όπως ακριβώς έχουν δημοσιευθεί από την Δρα Χριστίνα Τσαρδίκος στην ιστοσελίδα "The Land of Gods,τα Μικρά ενθυμήματα":

 http://www.durabond.ca/gdouridas/tadekaxrona20b.html 

Ρέθυμνο. ΣΧΟΛΗ ΦΙΛΟΣΟΦΙΑΣ 12 ΜΑΙΟΥ 1984 :

«..Σαν ποιητής έχω μάθει να μιλώ με μεταφορές , και σε αυτή την περίπτωση, θα χρησιμοποιήσω άλλες δυο. Η πρώτη, έχει σχέση, με την επιστροφή στην πατρίδα, την επιστροφή του Οδυσσέα. Ο Οδυσσέας άργησε 10 χρόνια για να επιστρέψει στην Ιθάκη. Εγώ θα έλεγα πως επιστρέφω στην Κρήτη, πως επιστρέφω στην Ελλάδα, εικοσιπέντε αιώνες μετά από την στιγμή που όλα άρχισαν εδώ. Εδώ που άρχισε ο στοχασμός, η διαλεκτική, η ποίηση, η φιλοσοφία, απλός όλα. ». Χόρχε Λούις Μπόρχες

Χόρχε Λούις Μπόρχες: «Εσείς μπορείτε να διαλέξετε τώρα, Μπορείτε να με υπολογίσετε σαν έναν εξόριστο έλληνα στην Νότιο Αμερική, που επιστρέφει στην πατρίδα του, η να πείτε πως πάντα ήμουν στην Ελλάδα, όχι με το σώμα άλλα με το πνεύμα.. Μπορείτε να διαλέξετε. 'Aλλα αυτό που θέλω να γίνει κατανοητό -ξέρω πως με καταλαβαίνετε, η μάλλον με αισθανόσαστε-πως είμαι ευτυχισμένος που βρίσκομαι στην Ελλάδα, πως εγώ διαλέγω αυτή τη χώρα για να μείνω για πάντα, ακόμα και όταν το σώμα μου δεν θα υπάρχει.».

Ο ΛΑΒΥΡΙΝΘΟΣ Χόρχε Λούις Μπόρχες Ο ίδιος ο Δίας, δεν θα μπορούσε να λύσει τα πέτρινα δίκτυα που με περικυκλώνουν.Έχω ξεχάσει τους άντρες που ήμουν στα παλιά.Ακολουθώ το μισητό δρόμο με τους μονότονους τοίχους, που είναι η μοίρα μου. Ορθογώνιες στοές που καμπυλώνουν σε μυστικούς κύκλους με τα χρόνια.Παραπέτα που έχουν ραγίσει μες του χρόνου τη φθορά.. Στη χλομή σκόνη έχω αποκρυπτογραφήσει ίχνη που φοβάμαι. Ο αέρας έχει φέρει μες την απογευματινή κοιλότητα μια κραυγή Η τον αντίλαλο μιας έρημης κραυγής. Ξέρω πως μες τις σκιές είναι 'Aλλος, που έχει σκοπό Να εξαντλήσει τις ατελείωτες μοναξιές.

Δρ. Χριστίνα Τσαρδίκος
Μπουένος Αϊρες