Νέο βιβλίο: "Ο εγκληματίας στο έργο του Ντοστογιέφσκι", του Γιάννη Πανούση - Εκδόσεις Νομική Βιβλιοθήκη

"Ο εγκληματίας στο έργο του Ντοστογιέφσκι

Υπο-χθόνιος ή υπερ-άνθρωπος;"

Γιάννης Πανούσης

Νομική Βιβλιοθήκη, 2012

290 σελ.

ISBN 978-960-272-962-5, [Κυκλοφορεί - Εκκρεμής εγγραφή]

Τιμή € 29,00

Ακολουθεί παρουσίαση του βιβλίου από το Protagon.gr

Περιγραφή

Η μονογραφία «Ο Εγκληματίας στο έργο του Ντοστογιέφσκι» βασίζεται στην εγκληματολογική σκιαγράφηση των ηρώων του Ντοστογιέφσκι στα δύο σημαντικότερα μυθιστορήματά του: κυρίως στον Ρασκόλνικωφ («Έγκλημα και Τιμωρία») και στον Ιβάν Καραμαζώφ («Αδελφοί Καραμαζώφ). Από τη μελέτη δεν παραλείπονται και αναφορές σε άλλους ντοστογιεφσκικούς ήρωες, όπως π.χ. στον Μίσκιν («Ηλίθιος») ή τον Σταυρόγκιν («Δαιμονισμένοι»), αλλά σε κάθε περίπτωση οι κρίσιμες ιδεο-ψυχο-διαδρομές προσεγγίζονται εν πολλοίς με βάση τους Ρασκόλνικωφ και Ιβάν Καραμαζώφ. Εξάλλου, οι φιλοσοφικές απόψεις του γίγαντα της ρωσικής λογοτεχνίας για τον υποχθόνιο άνθρωπο, όπως αυτές αναλύονται κυρίως στο «Υπόγειο», διατρέχουν όλη τη μελέτη. Κοινός παρονομαστής των δύο υπό πραγμάτευση αθάνατων ηρώων της παγκόσμιας πεζογραφίας, είναι η αίσθηση της απόλυτης ελευθερίας, η υπέρβαση της ηθικής και των κανόνων, η νομιμοποίηση του εγκλήματος στη βάση του «όλα επιτρέπονται (αφού δεν υπάρχει Θεός)», το δικαίωμα να είναι κριτής και δήμιος, η μοίρα και το πεπρωμένο, η προσωπική αξιολόγηση του καλού και του κακού (χωρίς την παράμετρο του ανθρωπισμού), η θυσία μιας ζωής για να σωθούν πολλές, η ενοχή, η κάθαρση, η σωτηρία. Η μελέτη εμπλουτίζεται και συνοδεύεται από τέσσερα παραρτήματα (εργογραφία του Ντοστογιέφσκι, ελληνικές μεταφράσεις και θεατρικές αποδόσεις των έργων του), βιβλιογραφία και θεματικό ευρετήριο.

Επεξηγηματικά

Α. Η μελέτη μας αυτή βασίζεται στην εγκληματολογική σκιαγράφηση των ηρώων του Ντοστογιέφσκι στα δύο σημαντικότερα μυθιστορήματά του: κυρίως στον Ρασκόλνικωφ (“Έγκλημα και Τιμωρία”) και στον Ιβάν Καραμαζώφ (“Αδελφοί Καραμαζώφ”). Συχνά αναφερόμαστε και σε άλλους ήρωες (όπως π. χ. Μίσκιν στον “Ηλίθιο” ή στον Σταυρόγκιν στους “Δαιμονισμένους”) αλλά οι κρίσιμες ιδεο-ψυχο-διαδρομές προσεγγίζονται  με βάση τους δυο παραπάνω ήρωες.

Οι φιλοσοφικές απόψεις του συγγραφέα για τον υποχθόνιο άνθρωπο που αναλύονται κυρίως στο “Υπόγειο”, διατρέχουν όλες τις σελίδες της μελέτης μας.

Β. Ο Ρασκόλνικωφ είναι ένας φτωχός, ιδεοληπτικός, αμοράλ αλλά “περήφανος” φοιτητής, ο οποίος για να βρει διέξοδο από τη μιζέρια του σκοτώνει και κλέβει μια γριά τοκογλύφο που τη θεωρεί βλαβερή ύπαρξη, μία “ψείρα». Δεν χρησιμοποιεί τα λεφτά, δεν αφήνει ίχνη, αλλά βασανίζεται από μια εσωτερική τιμωρία. Από “υπεράνθρωπος” αρχίζει να αισθάνεται παγιδευμένος. Φοβάται μήπως ο ανακριτής Πορφύριος (που τον υποπτεύεται και “παίζει” μαζί του) αποκαλύψει το έγκλημά του, συλληφθεί και (κατα)δικαστεί.

Και όμως, επηρεασμένος από τη Σόνια, μια κοινή γυναίκα που τον αγαπάει και του συμπαραστέκεται, πηγαίνει μόνος του και παραδίδεται. Καταδικάζεται σε καταναγκαστικά έργα στη Σιβηρία όπου τον ακολουθεί η Σόνια και σιγά-σιγά συνειδητοποιεί ότι δεν είναι “μικρός θεός” και αναζητεί τη σωτηρία στην πίστη.

Γ. Ο Ιβάν Καραμαζώφ είναι διανοούμενος, διορατικός, αρνητής, κυνικός και έχει καταστροφικές τάσεις. Ζει μαζί με τους αδελφούς Ντιμίτρι, Αλιόσα, Σμερντιακόφ. Ο Ντιμίτρι, διεφθαρμένος και κτηνώδης, κατηγορείται για το φόνο του πατέρα του (τον οποίο είχε διαπράξει ο Σμερντιακόφ, πιστεύοντας ότι ικανοποίησε μυστική επιθυμία του Ιβάν), δεν υπερασπίζεται τον εαυτό του και καταδικάζεται να πάει σε κάτεργο στη Σιβηρία.

Ο Ιβάν έχει αρνηθεί το Θεό, νιώθει υπεράνθρωπος, αρχίζει να έχει παραισθήσεις, να συνομιλεί με τον διάβολο. Στην ήρεμη πίστη του αδελφού του Αλιόσα, ο Ιβάν αντιπαραθέτει τη διαβολική επιχειρηματολογία του “Μεγάλου Ιεροεξεταστή” αυτού που συνομιλεί με τον Χριστό, αρνούμενος όμως και τον Θεό και τον Άνθρωπο (και, κυρίως, την ένωση θείας και ανθρώπινης ελευθερίας).

Τα ερωτήματα της αλήθειας, της ευθύνης, της συνείδησης και της ελευθερίας τίθενται αμείλικτα. Ο Ιβάν Καραμαζώφ θέλει να ηρεμήσει και να ξεπεράσει το Θεό, αλλά ο Αλιόσα του μιλά και του εύχεται να «αναστηθεί» και να μην υποκύψει στο αιώνιο μίσος.

Δ. Κοινός παρανομαστής των δύο αυτών μυθιστορημάτων, αλλά και των δύο ηρώων, είναι η αίσθηση της απόλυτης ελευθερίας, η υπέρβαση της ηθικής και των κανόνων, η νομιμοποίηση του εγκλήματος στη βάση του “Όλα επιτρέπονται” (αφού δεν υπάρχει Θεός), το δικαίωμα να είναι κριτής και δήμιος, η μοίρα και το πεπρωμένο, η προσωπική αξιολόγηση του καλού και του κακού (χωρίς την παράμετρο του ανθρωπισμού) η θυσία μιας ζωής για να σωθούν πολλές, η ενοχή, η κάθαρση, η σωτηρία.

Λίγα λόγια για τον συγγραφέα

Ο Γιάννης Απ. Πανούσης είναι καθηγητής Εγκληματολογίας στο Τμήμα Επικοινωνίας και ΜΜΕ του Πανεπιστημίου Αθηνών. Έχει διατελέσει διευθυντής του Εργαστηρίου Εγκληματολογικών Επιστημών της Νομικής Σχολής Θράκης (1985-1997), Πρύτανης του Δημοκρίτειου Πανεπιστημίου Θράκης (1994-1997) και Γ. Γ. Απόδημου Ελληνισμού, και έχει δημοσιεύσει δεκάδες άρθρα σε επιστημονικά περιοδικά, τόσο στην Ελλάδα, όσο και στο εξωτερικό, ενώ αρθρογραφεί συχνά στον ημερήσιο και περιοδικό Τύπο. Διετέλεσε αντιπρόεδρος της Διοικούσας Επιτροπής του Πανεπιστημίου Πελοποννήσου και συμμετείχε στη Διοικούσα Επιτροπή του Ιονίου Πανεπιστημίου. Είναι πρόεδρος του Κεντρικού Επιστημονικού Συμβουλίου Φυλακών από την ίδρυσή του (1996) και πρόεδρος του Συλλόγου Ελλήνων Κοινωνιολόγων. Είναι ο ιδρυτής του περιοδικού "Χρονικά" του Εργαστηρίου Εγκληματολογικών Επιστημών του Δ.Π.Θ. και ιδρυτής και διευθυντής της σειράς "Εγκληματο-λογικά".

Protagon.gr