Πρωτοδικείο: Απόφαση-σοκ κατά της Φωτεινής Τομαή για λογοκλοπή

Με απόφαση-σταθμό, καθώς για πρώτη φορά διαχωρίζεται η ποινική ευθύνη των εκδοτών από των συγγραφέων σε περιπτώσεις λογοκλοπής, το Πολυμελές Πρωτοδικείο της Αθήνας αφήνει έκθετη την υπεύθυνη του αρχείου του υπουργείου Εξωτερικών (από το 1996) κυρία Φωτεινή Τομαή, καθώς έκρινε ότι η πρώην σύζυγος του Νίκου Κωνσταντόπουλου υπέκλεψε την ιδέα του βιβλίου, το οποίο κυκλοφόρησε το 2008 με τίτλο «Αληθινές ιστορίες 1, 2, 3... 11 Ολυμπιονικών»! Με τη δικαστική απόφαση η διευθύντρια του αρχείου του ΥΠΕΞ καλείται να καταβάλει αποζημίωση 20.000 ευρώ στους δύο μηνυτές, τη δημοσιογράφο και ηθοποιό Ελένη Κεφαλοπούλου και τον σύζυγό της, σκηνοθέτη, Αρη Φωτιάδη, καθώς αναγνωρίζει ότι είναι: «Οι δημιουργοί και φορείς των πνευματικών δικαιωμάτων των έντεκα ιστοριών που περιέχονται στο βιβλίο με τίτλο “Αληθινές ιστορίες 1, 2, 3...11 Ολυμπιονικών”», το οποίο δημοσιεύτηκε από την κυρία Τομαή. Παράλληλα, καλεί τις εκδόσεις Παπαζήση (για τις οποίες, ωστόσο, έκρινε ότι οι εκπρόσωποί της «δεν είχαν κανέναν τρόπο να γνωρίζουν εκ των προτέρων ότι δεν ήταν πνευματικό της έργο») να αποσύρουν το βιβλίο και απαγορεύει να προβούν στο μέλλον στη διάθεσή του στην αγορά. Οπως αναφέρεται στο διατακτικό, σε περίπτωση μη συμμόρφωσης προβλέπεται χρηματική ποινή 3.000 ευρώ για κάθε παράβαση, ενώ διατάσσεται και η δημοσίευση περίληψης της απόφασης σε δύο εφημερίδες πανελλαδικής κυκλοφορίας. Πάντως, παρά την ύπαρξη της εν λόγω απόφασης, η κυρία Τομαή διορίστηκε πρόσφατα εκπρόσωπος της Ελλάδας στο ITF (ομάδα δράσης για τη Διεθνή Συνεργασία και Ενημέρωση για το Ολοκαύτωμα των Εβραίων), ενώ συνεχείς είναι οι διαμαρτυρίες -εδώ και έτη- ιστορικών, όπως έχουν δει το φως της δημοσιότητας, για τον τρόπο λειτουργίας του αρχείου του ΥΠΕΞ υπό τη διεύθυνσή της.

Την ίδια στιγμή, από την πλευρά της, η δικηγόρος Κατερίνα Καλύβα, η οποία εκπροσωπεί τις εκδόσεις Παπαζήση και προ ημερών ανέλαβε συνήγορος υπεράσπισης της κυρίας Τομαή, επισημαίνει στην «κυριακάτικη δημοκρατία» ότι θα κατατεθεί έφεση εκ μέρους της εντολέως της, υπογραμμίζοντας: «Προς το παρόν δυνάμεθα να ομιλούμε περί της σε πρώτο βαθμό λανθασμένης -από κατ’ ελάχιστον τυπικής απόψεως- αποδείξεως πραγματικών περιστατικών και μόνον. Ως έργο ανθρώπινο η δικαιοδοτική κρίση είναι δυνατόν να βαρύνεται με εσφαλμένες εκτιμήσεις ή πλάνες. Η ratio της επαναξιολογήσεως μιας αστικής διαφοράς από ανώτερους και εμπειρότερους δικαστές επιβάλλει στο παρόν χρονικό σημείο, εάν μη τι άλλο, ψυχραιμία. Η εντολή που έλαβα από την κυρία Φωτεινή Τομαή προ τριημέρου είναι να προσφύγω ενώπιον της ανώτερης δικαιοδοτικής κρίσης». Η νομική σύμβουλος της κυρίας Τομαή επιβεβαιώνει επίσης στην «κυριακάτικη δημοκρατία» ότι το ζήτημα απασχολεί και την ποινική δικαιοσύνη έπειτα από μήνυση της κυρίας Κεφαλοπούλου και του κ. Φωτιάδη για τα αδικήματα της «ηθικής αυτουργίας σε κακουργηματική πλαστογραφία και της απάτης επί δικαστηρίω», η οποία βρίσκεται στο «στάδιο της προκαταρκτικής εξετάσεως», ωστόσο αναφέρει ότι κατά τη νομική της εκτίμηση «χωρίς να αποπειρώμαι στρατηγική υπερασπιστικής γραμμής, δεν πρόκειται να ευσταθήσει η εν λόγω κατηγορία, τουλάχιστον ως έχει, άλλως να στοιχειοθετηθεί».

Σύμφωνα με το ιστορικό της υπόθεσης, όπως αυτό διαλαμβάνεται στην απόφαση του Πολυμελούς Πρωτοδικείου της Αθήνας: «Οι ενάγοντες (σ.σ.: Ελένη Κεφαλοπούλου και Αρης Φωτιάδης) ενεργώντας από κοινού δημιούργησαν ένα πρωτότυπο σενάριο σειράς κινουμένων σχεδίων με θέμα 15 αυτοτελείς ιστορίες αρχαίων Ελλήνων ολυμπιονικών, το οποίο διατυπώθηκε γραπτώς τουλάχιστον από το έτος 2002, οπότε κατατέθηκε στο αρμόδιο τμήμα της ΕΡΤ και σε άλλους φορείς, ενώ το έτος 2003 το κατέθεσαν στο ιστορικό αρχείο του ΥΠΕΞ, του οποίου (τμήματος) διευθύντρια ήταν η πρώτη εναγόμενη (σ.σ.: Φωτεινή Τομαή). Οτι περί τα τέλη του έτους 2008 εκδόθηκε και κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις της δεύτερης εναγόμενης βιβλίο με τίτλο “Αληθινές ιστορίες 1, 2, 3...11 Ολυμπιονικών” με φερόμενη ως συγγραφέα την πρώτη εναγόμενη, του οποίου το κείμενο αποτελεί σχεδόν αυτολεξεί αντιγραφή των έντεκα ιστοριών από τις δεκαπέντε που περιείχε το σενάριο που συνέγραψαν».

«Δεν είναι πρωτότυπο έργο και δεν ήταν προϊόν της δικής της διάνοιας»

Τι οδήγησε όμως το Πολυμελές Πρωτοδικείο της Αθήνας με την υπ' αριθμόν 525/2013 απόφασή του να αποφανθεί τελικά ότι το παιδικό βιβλίο που εξέδωσε η κυρία Φωτεινή Τομαή, με το όνομά της να φιγουράρει στη θέση της συγγραφέως, δεν είναι προϊόν της δικής της «πνευματικής διάνοιας», σύμφωνα με το σκεπτικό του:

* «Οι έντεκα ιστορίες αντιστοιχούν σε έντεκα από τις δεκαπέντε ιστορίες του σεναρίου των εναγόντων και παρουσιάζουν μεγάλες ομοιότητες με αυτές, σε σημείο που ή ίδια η πρώτη εναγόμενη να αναφέρει στην προσθήκη των προτάσεων της ότι οι ιστορίες των εναγόντων μοιάζουν με περίληψη αυτών που περιέχονται στο ως άνω βιβλίο. Πράγματι, το δικαστήριο διαπιστώνει ότι σε κάθε αντίστοιχη ιστορία εμφανίζεται σε πολλά σημεία η ίδια δομή όσον αφορά τις παρεχόμενες πληροφορίες και τη σειρά που αυτές παρέχονται στον αναγνώστη και ο ίδιος επεισοδιακός χαρακτήρας. Αυτή η ομοιότητα δεν μπορεί να αποδοθεί μόνο στο γεγονός ότι πρόκειται για πραγματικά περιστατικά και πρόσωπα, και συνεπώς δεν υπάρχει μεγάλη διακριτική ευχέρεια για μυθοπλασία, αφού όχι μόνο οι αρχαίες πηγές είναι ελλιπείς, αλλά επιπλέον εμφανίζονται στο κείμενο στοιχεία που παρουσιάζουν μεγάλη ιδιοτυπία, ή και είναι προφανώς καινοφανή και χωρίς έρεισμα σε οποιονδήποτε αρχαίο συγγραφέα»...

* «Ως εκ τούτου το βιβλίο δεν είναι πρωτότυπο έργο, με την έννοια ότι δεν έχει ατομικότητα και δημιουργικό ύψος, αφού η δε δημιουργική διαδικασία της πρώτης εναγόμενης συνίσταται μόνο στην παράθεση των πληροφοριών της κάθε ιστορίας των εναγόντων με την ίδια σειρά και στη μερική παραλλαγή και ανάπτυξη των φράσεων ώστε να είναι το κείμενο εύληπτο από αναγνώστες νεαρής ηλικίας, ενώ και το μεγαλύτερο μέρος του βιβλίου σε σχέση με το σενάριο οφείλεται σε πολύ μεγάλο βαθμό στη στοιχειοθεσία με μεγάλους χαρακτήρες και την εικονογράφηση. Οι ισχυρισμοί άλλωστε της πρώτης εναγόμενης ότι εργαζόταν σε έργο με το ίδιο θέμα ήδη αρκετά έτη πριν οι ενάγοντες δημιουργήσουν το ως άνω σενάριο, ακόμη και αν αποδειχθούν αληθείς, είναι αδιάφοροι, αφού αποδείχθηκε ότι το συγκεκριμένο βιβλίο αποτελεί προσαρμογή του έργου των εναγόντων και όχι προϊόν της δικής της διάνοιας».

Μια ετυμηγορία-σταθμός

«Η απόφαση αυτή, πρωτοφανής στην ελληνική δικαστική πραγματικότητα, έρχεται να εξορθολογήσει μια μόνιμη, διαρκή και κυρίως παράλογη νομοθεσία σε βάρος των εκδοτών βιβλίου. Αυτή η νομική αντιμετώπιση μόνο στην Ελλάδα υφίσταται. Εάν κάποιος πνευματικός δημιουργός (συγγραφέας) διαπράξει οποιοδήποτε αδίκημα, ενδεικτικώς προσβολή πνευματικής ιδιοκτησίας, συκοφαντική δυσφήμηση διά του Τύπου κ.ο.κ., ο εκδότης θεωρείται αντικειμενικώς συνυπεύθυνος και αλληλεγγύως και εις ολόκληρον ευθυνόμενος σε αποζημίωση του παθόντος» επισημαίνει σε ανακοίνωσή του για την υπόθεση ο εκδότης Αλέξανδρος Β. Παπαζήσης. Το ίδιο σημειώνει και η δικηγόρος Κατερίνα Καλύβα, η οποία τονίζει: «Πρόκειται για μια απόφαση που θα συζητηθεί. Η ερμηνεία των οικείων διατάξεων αποτελεί ένα πρώτο βήμα της νομολογίας που εξορθολογίζει μια νομική μεν, πλην όμως παράλογη αντιμετώπιση των εκδοτών. Η αντικειμενική ευθύνη των εκδοτών για υποτιθεμένως τελεσθέντα αδικήματα από τους συγγραφείς άγει σε μια μη ανεκτή δικαιικώς ισοπέδωση».

Βάσω Παλαιού

δημοκρατία