Αρσενικό και παλιά δαντέλα - Του Τάκη Θεοδωρόπουλου

Οπως λέει και ο Εκο, όταν το σπίτι ενός «πνευματικού ανθρώπου» πιάσει φωτιά το μόνο που μπορεί να κάνει είναι να καλέσει την πυροσβεστική. Εκτός πια κι αν δεν θυμάται το τηλέφωνο της πυροσβεστικής (199), οπότε και το μόνο που του μένει να κάνει, είναι να αρχίσει να φωνάζει υστερικά βοήθεια. Οταν ένας «πνευματικός άνθρωπος» μπει στο σπίτι του και βρεθεί αντιμέτωπος με διαρρήκτες, αν καταφέρει να τη γλιτώσει, το καλύτερο που έχει να κάνει είναι να καλέσει την αστυνομία. Αν αρχίσει και σκέφτεται ότι, επειδή ήσαν έγχρωμοι, είναι άνθρωποι απελπισμένοι που ζήτησαν καταφύγιο στη χώρα του και η «άτιμη κενωνία» τούς ανάγκασε να κλέψουν για να ζήσουν, τότε τρία τινά ισχύουν. Ή είναι αρκετά εύπορος, ώστε να μην τον νοιάζει αν έχασε μερικά ευρώ και τίποτε χρυσαφικά, ή είχε πιει πολύ, οπότε και δεν κατάλαβε τι ακριβώς του συνέβη, ή είναι απλώς ηλίθιος. Η ιδιότητα του «πνευματικού ανθρώπου» δεν του αφαιρεί το δικαίωμα στη βλακεία, τη μέθη ή την κατοχή χρημάτων και τιμαλφών.

Οταν μια γυναίκα 82 ετών, όπως η Κική Δημουλά, παραπονιέται ότι η γειτονιά στην οποία έζησε ολόκληρη τη ζωή της έχει παραμορφωθεί γιατί έχει πλημμυρίσει με μετανάστες, αυτό δεν σου δίνει το δικαίωμα να την αποκαλέσεις ρατσίστρια. Εκφράζει μια ανασφάλεια που αισθάνονται χιλιάδες άλλοι άνθρωποι στην ηλικία της και όχι μόνον. Είναι δικαίωμά της να αντιμετωπίζει την κατάσταση ως βιασμό της ζωής της. Με τον ίδιο τρόπο που ο φίλος Πέτρος Μάρκαρης, κάτοικος Κυψέλης και αυτός, μου έλεγε πόσο του αρέσει να ακούει τα αφρικανικά-γαλλικά που μιλούν οι μετανάστες στον δρόμο μπροστά στο σπίτι του. Δύο διαφορετικές νοοτροπίες πέραν του καλού και του κακού. Δύο διαφορετικές νοοτροπίες, που όμως αντιμετωπίζουν ένα πραγματικό ζήτημα. Η πλημμυρίδα της μετανάστευσης ολοκλήρωσε την αλλοίωση της ζωής στο κέντρο της Αθήνας την οποία άρχισε η εγκατάλειψή του από τους κατοίκους του. Η αστική Αθήνα είναι μια νησίδα στο μέσο μιας μεγαλούπολης που δεν έχει αστική ζωή.

Οταν βλέπω διάφορα φιλόδοξα σχέδια για την αναμόρφωση του κέντρου, με πεζοδρομήσεις και λοιπά καλολογικά στοιχεία, το πρώτο που σκέφτομαι είναι ότι πρόκειται για μία ακόμη απόπειρα να κρυφτεί κάτω από το χαλί το πραγματικό της πρόβλημα. Και το πραγματικό πρόβλημα της Αθήνας είναι η σύνθεση του πληθυσμού της, ή μάλλον η αδυναμία αυτού του πληθυσμού να παραγάγει βιώσιμη κοινωνική σύνθεση. Ακόμη κι αν δεν με απειλεί με καλάσνικοφ, ο γείτονας που σφάζει κοτόπουλα στο μπαλκόνι του ανήκει σε άλλον κόσμο από τον δικό μου. Το μόνο βέβαιο είναι πως το καθεστώς της ανομίας που έχει επιβληθεί τις τελευταίες δεκαετίες δεν βοηθά στην ένταξη των μεταναστών. Σε ποια κοινωνία να ενταχθούν και ποιους κανόνες να αποδεχθούν, όταν εμείς οι ίδιοι έχουμε καταργήσει τους κανόνες της κοινωνικής συμπεριφοράς; Η «πολιτική ορθότητα» παράγει βλακεία εφάμιλλη του φυλετικού ή του θρησκευτικού φανατισμού.

Και κάπου εδώ σταματούν τα όρια της αθωότητας.

Κάπου εδώ βγαίνουν και τα εισαγωγικά από τον χαρακτηρισμό πνευματικός άνθρωπος. Διότι η Κική Δημουλά δεν μίλησε απλώς ως μια γυναίκα 82 ετών που κατοικεί στην Κυψέλη. Η Κική Δημουλά μίλησε ως Κική Δημουλά, ποιήτρια δημοφιλής που συγκεντρώνει μεγάλο ακροατήριο και μεγάλο κοινό. Κι εδώ που τα λέμε, αν διαβάσετε την ομιλία της στη συγκέντρωση των Ατενίστας δεν είπε και τίποτε σπουδαίο. Μίλησε για τη γειτονιά της, πόσο ωραία ήταν κάποτε και πώς έχει καταντήσει σήμερα. Είπε πως τα παγκάκια στην πλατεία Κυψέλης είναι πιασμένα από μετανάστες, και αυτό πια θεωρήθηκε θέση άκρως ρατσιστική, καταδικαστέα και τα συμπαρομαρτούντα. Ενώ είναι μία κουβέντα απ’ αυτές που ακούς κάθε μέρα μπροστά στον τυρά του σούπερ μάρκετ. Μπροστά δε στη γενικευμένη κατακραυγή της κοινωνικής δικτύωσης, πανικόβλητη, είπε πως «θέλει να σκοτώσει τη Χρυσή Αυγή». Δεν διευκρίνισε με ποιον τρόπο θα τη σκοτώσει, αλλά εμένα μου θύμισε εκείνες τις υπέροχες γιαγιούλες στο «Αρσενικό και παλιά δαντέλα».

Λυπάμαι, αλλά δεν είναι σοβαρά πράγματα αυτά. Και αν περιμένουμε κάτι από τους πνευματικούς ανθρώπους μας, εκτός εισαγωγικών, δεν είναι ούτε να μας λύσουν τα προβλήματα της κρίσης χρέους ούτε να μας δώσουν πολιτική γραμμή. Αυτό που περιμένουμε είναι να κρατήσουν την αντίσταση της σοβαρότητας στη χώρα που έχει τιμωρηθεί να παράγει, και να εξάγει, το ευτράπελο. Οταν μιλάς δημόσια, χρειάζεσαι κάτι παραπάνω από τον τεθλιμμένο μικροαστισμό.

Διότι ο πεζός λόγος τιμωρεί με τη γύμνια του. Και αποκαλύπτει ότι το ευφυολόγημα που αδειάζει το πρόβλημα από κάθε νόημα, για να αναδείξει την ποιητική μορφή που τόσους συγκινεί, δεν είναι παρά η έκφραση μιας ευφυΐας που γυρίζει γύρω απ’ το κενό.

Η Καθημερινή